Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
resurslardan daha effektlidir.
Bu inam və etibar əsasında qurulmuş Vərəmli xəstə və həkim arasında ünsiyyət müalicəyə riayət edilməsinə yardımcı olur. Xəstə Vərəm haqqında olan əsas məlumatı, yəni, müalicə üçün nə lazımdır və sağalmaq üçün müalicəyə dəqiq riayət edilməsi məsələsini başa düşməlidir və bu, Vərəmə Qayğı üzrə Xəstələr Xartiyanın bir hissəsidir. Baxmayaraq ki, xəstənin konsultasiyası və maarifləndirilməsi müalicə prosessinin ayrılmaz hissəni təşkil edir, müalicəyə riayət edilməsi xəstəyə yalnız məlumatın verilməsini deyil, digər önəmli məsələləri də əhatə edir. 3. B rbaşa nəzarət altında müal cə DOT hər iki tərəfin həm səhiyyə işçilərinin (düzgün qayğı göstərərək və müalicənin dayandırılmasını vaxtında aşkar edərək), həm xəstələrin (mütamadi şəkildə müalicə qəbul edərək) müalicəyə riayət edilməsinə zamin olmaq Bölmə 6 Müalicəyə riayət edilməsi deməkdir. O, xəstə ilə səmimi qaydada aparılmalıdır və xəstənin vəziyyətinə əsasən istiqamətləndirilməlidir. Xəstə üçün münasib DOT müalicəyə riayət edilmənin əsas elementidir və xəstə-mərkəzləşdirilmiş yanaşmanın bir hissəsidir. Müalicə üçün uzaqdan gəlməli olan Vərəmli xəstənin müalicəyə riayət etməsinə daha az ehtimal var. Bu səbəbdən, Vərəm xidmət sahələri çox vaxt DOT-u xəstənin evinə (və ya bəzi hallarda iş yerinə) mümkün olduğu qədər yaxın yerləşdirməyə çalışırlar. Yerli vəziyyətdən asılı olaraq, müalicəyə nəzarət müalicə müəssisəsində, iş yerində, cəmiyyətdə və ya evdə tibb bacısı və ya cəmiyyətin üzvü olan təlim keçmiş müalicə dəstəkləyicisi tərəfindən aparıla bilər. Müalicə dəstəkləyicisi xəstə ilə birgə seçilməlidir və xəstə tərəfindən qəbul edilən, təlim keçən və səhiyyə xidmətləri tərəfindən müşahidə edilən bir şəxs olmalıdır. Xəstə və dəstək qrupu müalicəyə riayət edilməsinin digər xəstələr arasında yayılması prosesinə də kömək edə bilərlər. DOT bir seçim deyil, bütün xəstələr üçün bir tələbatdır, halbuki seçim DOT-u ən asan mümkün ola bilən qaydada təmin etməkdən ibarətdir. 4. R ayət etmək: Maneələr və Strateg yalar Səhiyyə işçisi ilə ünsiyyətin vacib olmasına baxmayaraq, bir çox müalicə olunan Vərəm xəstəliyi xəstə üçün aşağıdakı hallarda çox mühüm bir əhəmiyyət kəsb etməyəcək: Qida, iş, ev, spirtli içki və ya narkotik maddələr kimi daha təcili ehtiyaclar Vərəm müalicəsindən üstün ola bilər Bu xəstələri müvafiq ictimai xidmətlərlə və ya sizin ərazidə mümkün olan xəstələrin dəstək qrupu ilə əlaqələndirməyə cəhd edin və yerli Vərəm proqramlarını mümkün olan hallarda yardım üçün istifadə edin Xəstənin müalicəsinin tamamlanması üçün həvəsləndirici vasitələrə nəqliyyat xərclərinin qaytarılması və ya qida məhsulları daxil edilməlidir Xəstənin müalicəsini tamamlanmasına yardımçı ola biləcək digər yeni üsullar axtarın 4.1. St qma Ölkələrin və mədəniyyətlərin əksəriyyətində Vərəm barədə əhəmiyyətli stiqma var. Ailə və cəmiyyət üzvləri Vərəmə tutulmaqdan qorxa bilərlər və bu, xəstənin ictimai izolyasiyası ilə nəticələnə bilər. Əlavə olaraq, bəzi ölkələrdə, mövcud və ya keçmiş Vərəm diaqnozunun qoyulması həmin şəxsin müəyyən işlərə düzəlməsinə təsir göstərə bilər. İİV çox yayılan ölkələrdə Vərəmə qarşı müalicə İİV diaqnozunun ehtimal edilməsi kimi görünə bilər. İİV-lə əlaqəli əlavə stiqmaların olmasına görə, bəzi Vərəmli xəstələr onların Vərəm diaqnozunu digərlərinin öyrənmələrindən qorxub, narahat ola bilərlər. Bu, müalicəyə riayət edilməsinə təsir edə bilər. Həkimlər və səhiyyə işçiləri bu barədə məlumatlı olmalı və xəstənin qorxu hisslərinə və ehtiyaclarına qarşı diqqətli olmalıdırlar. Mümkün olduğu qədər xəstə üçün DOT-un daxil edildiyi müalicəni xəstənin rahatçılıq içərisində qəbul etməsinə şərait yaradılmalı və məxfilik təmin edilməlidir. Beləliklə, riayətə nail olmaq mümkün olar. Aşağıdakı cədvəldə müalicəni tamamlamaqda çətinlik çəkən xəstələrin bəzi ümumi səbəbləri qeyd edilib və bütün bunların aradan qaldırılması prosesində xəstələrin maarifləndirməsi üçün müxtəlif üsullar təqdim olunub. Hər Vərəmli xəstəyə müalicəni tamamlamağa ən azı bir şansın verilməsi üçün əlinizdən gələni edin. Əsl qayğı və nəzakətli inad göstərərək, Siz demək olar ki, hər zaman tərs xəstəni belə Vərəmə qarşı müalicəsini uğurla tamamlamağa razı sala biləcəksiniz. Bölmə 6 Müalicəyə riayət edilməsi Müalicəyə zəif riayət edilməsinin səbəbləri Mümkün olan Həllər Səhiyyə işçisi ilə xəstənin zəif əlaqəsi var Problemin səbəbini müəyyən etməyə çalışın və həm səhiyyə işçisi, həm də xəstə ilə danışıb, problemin mümkün olan həllini tapın Əmin olun ki, xəstəyə hörmətlə yanaşırlar və əgər mümkündürsə, işçinin dəyişdirilməsi barədə fikirləşin və bütün digər imkanları nəzərə alın Özünü daha xəstə hiss etmir Müalicə rejiminin tamamlanmasının vacibliyini və rezistentlik halının və daha ağır xəstəliyin inkişafı kimi natamam müalicənin nəticələri haqqında təkrar məlumat verin Stiqma (Vərəmli xəstə kimi görünmək qorxusu və ya bunu arzulamamaq) Hər hansı bir insanın Vərəmə yoluxa bilməsini qeyd edin Vərəmin mualicə olunan xəstəlik olduğunu və mualicəyə başlayan kimi, xəstələrin əksəriyyətinin çox tez qeyri-yoluxucu olmalarını qeyd edin Xəstəni inandırın ki, Siz tam məxfilik saxlayacaqsınız Vərəmli xəstələri onların hüquqlarının tapdanmasından və ya işlərini itirmələrindən qoruyan (əgər bu cür milli qaydalar mövcüddursa) qaydalar barədə xəstəni məlumatlandırın Spirtli içkilər və ya narkotik maddələr Əgər mümkündürsə, xəstəni müvafiq xidmətlərə yönəldin Müalicəyə riayət edilməsinə həvəsləndirmək üçün xəstənin ailə üzvlərini cəlb edin Həvəsləndirin və inandırın, müalicənin zəruri olmasını qeyd edin Əgər mümkündürsə, həvəsləndirici stimullar (qida məhsulları, lakin pul yox) təklif edin Şəxsi və ya mədəni inamlar və ya alternativ və ya bitkilərlə müalicədən istifadə Diqqətli ol Digər müalicə yolları təhlükəli olmadığı halda onların istifadəsini xəstəyə qadağan etməyin Əlavə təsirlərdən əziyət çəkir Xəstə ilə əvvəlcədən mümkün olan əlavə təsirləri müzakirə edin Xəstənin əlavə təsirləri necə müəyyənləşdirməsini və öz həkiminə xəbər verməsini ona öyrədin Siz həmçinin əlavə təsirlərə nəzarət etdiyiniz haqqında xəstəni inandırın Əlavə təsirləri təcili şəkildə müalicə edin və ağır əlavə təsirlər üçün mütəxəssislə məsləhətləşin. Sağlamlığa nail olmağa dair cəmiyyətdə yayılan ümüdsüzlük Vərəmi dəqiq qəbul olunan müalicə ilə sağaltmağın mümkün olmasını və müalicəyə başlayandan sonra tezliklə öz əvvəlki fəaliyyətlərini davam etdirə biləcəklərini xəstələrə bildirin Müalicənin gedişatı haqqında xəstəni məlumatlandırın Müalicəyə zəif riayət edilməsinin səbəbləri Mümkün olan Həllər çatışmaması (məs, başa düşməyən, məhdud hərəkət qabiliyyəti olan və ya ruhi xəstələr) Yenidən başa salın, xəstəyə müalicə rejimi və cədvəllə işləməyə kömək etmək üçün ailə üzvlərini cəlb edin və ya yardımcı sistem yaradın Xəstə ilə birlikdə xəstəxanaya gəlmək üçün bir nəfər tapın və bu problemi həll edin Digər tibbi problemlər Xəstə ilə mövcud tibbi hallarını müzakirə edin Xəstənin müxtəlif xəstəlik hallarının müalicəsi üçün tələb olunan ən zəruri fəaliyyətləri müəyyən edin Vərəm əleyhinə müalicənin vacibliyini izah edin Həllərin tapılması üçün digər səhiyyə işçiləri ilə əlaqə qurun Vərəm üzrə aparılan xidmətləri əldə etməkdə çətinlik çəkmələri Mümkün olanda, ictimai xidmətlərə müraciət edin (nəqliyyət vasitələrilə yardım və s.) Qayğı üçün maddi vəsaiətlər və /və ya həvəsləndirici vasitələrlə təmin edin Dil baryeri Sizin verdiyiniz məlumatların başa düşülməsinə əmin olmaq üçün çalışın tərcüməçi və ya Sizin dilinizdə danışan ailə üzvünü tapasınız Digər problemlər (məs, iş itirmə qorxusu, maddi çətinliklər) Müalicə rejiminin tamamlanmasının vacibliyini yenidən təkrar edin Mülaicə tamamlanandan sonra əvvəlki fəaliyyətə qayıtmağın mümkünlüyünü qeyd edin Xəstəyə müalicənin tamamlanmasının və sağalmanın təsdiqi üçün səhiyyə işçisinin yardımını təklif edin 4.2. T bb qulluq və xəstəxanaya yerləşd rmək üçün göndər ş Ağır kliniki vəziyyətdə, ağırlaşmış və ya yanaşı gedən xəstəlik hallarına görə təcili kliniki monitorinqə ehtiyac duyan xəstələri xəstəxanaya yerləşdirmək lazım gələ bilər. Bu, həmçinin, xüsusilə müalicənin başlanğıc mərhələsində müalicəyə riayət və dəstək edilməsi üçün digər seçimlərin mümkün olmadığı az saylı xəstələr üçün alternativ ola bilər. Lakin, xəstənin xəstəxanaya yerləşdirilməsi dərmanların mütamadi şəkildə qəbul olunmasına və ya müalicənin tamamlanmasına zəmanət vermir. DOT xəstəxanalarda da təmin olunmalıdır. Bəzi ölkələrdə, digər üsullar təsir göstərməyəndə, xəstənin müalicəni məcburi qəbul etməsi üçün qanuni göstərişləri həyata keçirirlər. Bölmə 6 Müalicəyə riayət edilməsi Əlavə olaraq: Yardım üçün yerli Vərəmə nəzarət proqramına müraciət edin (mümkün və ya lazım olanda) Xəstələri, mümkündürsə, ruhi xəstəliklər və spirtli içkilər və ya narkotik maddələrdən asılı olmaq kimi xüsusi problemlərlə məşğul olan, yardım və ya konsultasiya göstərən xüsusi proqramlara göndərin . Xəstə üçün münasib vaxtda, lakin dərman dozaların qəbulunu buraxmamaq şərtilə, görüşlər təyin edin: bu, müalicəyə riayət edilməsini yaxşılaşdıra bilər. Müalicəyə riayət edilməsinə ruhlandırmaq üçün mümkün olanda qida məhsulları və ya nəqliyyat xərclərinin ödənilməsi kimi stimullardan istifadə edin . Bu, əhalinin aşağı təminatlı təbəqəsindən olan xəstələr üçün xüsusilə effektli ola bilər. Mümkündürsə, xəstənin ailə üzvlərini dəstək məqsədilə müalicə prosesinə cəlb edin. Müalicəyə riayət etməyən xəstələrin müəyyət edilməsi üçün mümkün olduğu qədər ictimai işçilər və ya tibb bacıları ilə əməkdaşlıq edin 4.3. Həvəslənd r c və yardımçı vas tələr n təm n olunması Həvəsləndirici vasitələr xəstələrin öz kliniki DOT təyinatlarına əməl etmələri üçün verilən kiçik mükafatlardır. Yardımçı vasitələr nəqliyyat problemləri kimi çətinliklərə üstün gəlib, müalicənin qəbul olunmasını mümkün və ya asan edən vasitələrdir. Həvəsləndirici və yardımçı vasitələr Vərəm xidmələri təmin edən müəssisələrdə istifadə oluna bilərlər; onlar xəstənin müalicəyə riayət etməsinə və müalicəsini tamamlanmasına nail olmaq üçün lazımdır. Həvəsləndirici və yardımçı vasitələr xəstənin xüsusi ehtiyaclarına və maraqlarına əsasən seçilməlidir, əks təqdirdə xəstələr onların əldə edilməsində maraqlı olmaya bilərlər. Məsələn, əgər səhiyyə işçisinin nəqliyyat problemi barəsində xəbəri varsa, onda o, xəstəyə yardımçı vasitələr kimi avtobus jetonu, gediş haqqı və ya taksi haqqı təklif edə bilər. Əgər nəqliyyatla bağlı problem yoxdursa, onda səhiyyə işçisi digər lazımi vasitə təklif etməlidir. Xəstələr barəsində mümkün dərəcədə çox məlumatın olması onların ehtiyaclarının və maraqlarının müəyyən edilməsində və müalicəni tamamlanmasının daha yaxşı əsaslandırılmasına kömək edə bilər. Həvəsləndirici vasitələrdən istifadə etməyə başlanmasının ən uyğun vaxtı xəstə ilə yaxşı ünsiyyətin təməli qoyulandan sonrakı vaxtdır. Lakin müalicənin başlanması üçün zəruri ola bilən yardımcı vasitələrin müalicə başlayan kimi verilməsi zəruridir. Həvəsləndirici və yardımcı vasitələrə aşağıdakılar aid edilə bilər: Qida məhsullarının və meyvə şirələrinin klinikada və ya qida məhsulları üçün talon şəklində verilməsi Corablar və ya əlcəklər Sosial xidmət təminatları kimi xidmətlər, mənzillə, sosial təhlükəsizliklə, dərman müalicəsilə təmin edilməkdə yardım, digər dərman vasitələrini əldə etmək üçün kömək etmək İsitmə üçün duru yanacaq və ya qab-qacaq kimi məişət malları Avtobus və ya taksi gediş haqqının verilməsi, velosiped və ya yerli təminatçı ilə nəqliyyat vasitəsi məsələsini yoluna qoymaq Üzü qırxmaq üçün ülgüc, təraş kremi və kosmetika kimi şəxsi qulluq vasitələri Uşaqlar üçün: oyuncaqlar, oyunlar, kitablar və məktəb vəsaitləri 5. Dərman qəbulunu buraxan xəstələr Əgər Vərəmli xəstə Vərəmə qarşı dərmanların qəbulunu buraxıbsa (uğursuz müalicə riski nəzarə alınaraq), onda Siz mümkün dərəcədə tez aşağıdakı tədbirləri görməlisiniz: Bölmə 6 Müalicəyə riayət edilməsi Yerli Vərəm proqramına və ya tibb bacısına (əgər belə tibb bacıları varsa) məlumat verin və xəstənin müəyyən edilməsinə onları cəlb edin. Xəstə ilə telefon və ya/və evə və ya iş yerinə gəlməklə əlaqə saxlayıb , müalicəyə riayət edilməməsinin səbəbini aydınlaşdırın, vəziyyəti müzakirə edin və xəstəni öz müalicəsini fasiləsiz davam etdirməyə ruhlandırın. Xəstənin gündəlik qəbul etdiyi Vərəmə qarşı dərmanları özünüzlə götürün və sizin nəzarət səfəriniz zamanı birbaşa müşahidə altında müalicəni təmin edin. Əgər xəstənin müalicə qəbul etməsinə mane olan hallar müşahidə olunursa (məsələn, digər xəstəlik və ya ailə vəziyyəti), bu halları müəyyən edib , həll etməyə çalışın. Xəstənin ailəsi ilə danışın və xahiş edin ki, onlar xəstəyə öz kömək və dəstəklərini göstərsinlər. Həm xəstəyə, həm də onun ailəsinə müalicənin tamamlanmasının vacibliyini təkrar edin Vərəmə nəzarət proqramına imtina halları barədə təcili xəbər verin . Əgər xəstə CPT, ART və ya İİV-lə əlaqəli digər müalicələr və ya başqa xəstəliyə qarşı müalicə qəbul edirsə, Siz bu müalicənində buraxılması barədə soruşa bilərsiniz. Əgər bu təsdiqlənərsə, onda Siz xəstəni öz müalicəsini təkrar başlanmasına ruhlandırın və/və ya xəstənin digər müalicəsinə nəzarət edən şəxsə məlumat verin. Bu bölmədə Siz öyrəndiniz ki... Vərəmli xəstənin uğurlu müalicəsi həm xəstə, həm də cəmiyyət üçün əhəmiyyət təşkil edir və bu uğurlu müalicənin məsuliyyəti səhiyyə işçisinin yalnız müvafiq müalicə rejiminini təyin etməsindən deyil, həm də müalicənin tamamlanmasını təmin etməsindən ibarətdir. Xəstə-mərkəzləşdirilmiş yanaşması amilindən müalicəyə riayət edilməsinin təşkili xəstə ilə DOT üçün ən uyğun vaxt və yerin seçilməsi və mümkündürsə, digər ictimai və tibbi xidmətlərin təminatından ibarətdir. Xəstənin müalicəyə riayət etməməsinin bir çox səbəblərinin olmasına baxmayaraq, ən vacib səbəblərdən biri səhiyyə işçisilə zəif ünsiyyətin olmasıdır Müalicə təminatçıları hər bir Vərəmli xəstə üçün müalicə olunmaq şansının verilməsi üçün əllərindən gələni etməlidirlər Əsl qayğı və nəzakətli inad göstərərək, Siz çox vaxt xəstəni Vərəmə qarşı müalicəni davam etməyə razı sala bilərsiniz Bəzi hallarda, sizin göstərdiyiniz bütün cəhdlərə baxmayaraq, xəstələr müalicədən imtina edəcəklər Əgər Vərəmli xəstə Vərəmə qarşı dərmanların qəbulunu buraxıbsa və ya müalicədən imtina riski yaranıbsa, Siz mümkün dərəcədə təcili tədbirlər görməlisiniz. Buraya müalicənin tamamlanması üçün həvəsləndirici və yardımcı vasitələrin verilməsi daxil ola bilər Bölmə 6 Bölmə 6 Müalicəyə riayət edilməsi Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar: Müalicəyə riayət edilməsi 1. HT, 40 yaşlı kişi müalicənin 2-ci ayındadır və özünü daha yaxşı hiss etməyə başlayıb. Müalicə başlayandan bəri onun bədən çəkisi 10 kiloqrama qədər artıb və müalicənin əvvəlində az sayda əlavə təsirlərin olmasına baxmayaraq, indi hər şey arxada qalıb. O, bu gün sizin yanınıza gəlib və dərmanların effektli olmasının və müalicənin davam etməsinə ehtiyac olmamasını düşündüyünü söyləyir. O, DOT işçisilə hər gün görüşməsini davam etdirməyi qəti şəkildə istəmir və özünü yaxşı hiss etdiyinə görə, sizin indi məşğul olmalı digər işlərinizin olduğunu qeyd edir. HT öz müalicəsini və DOT-u davam etdirmək üçün Siz hansı məsələləri onunla müzakirə etməlisiniz? Müalicə rejiminin tamamlanmasının vacibliyini və natamam müalicənin nəticələrini təkrar edin. Xəstə bütün dərmanları udarkən düzgün dərmanların qəbul olunmasına və tələb olunan vaxtda dərmanların mütamadi qəbuluna əmin olmaq üçün kiminsə ona nəzarət etməsinin vacibliyini izah edin. Xəstə ilə mütamadi görüşərək, səhiyyə işçisi xəstədə əlavə təsirlərin və ya digər problemlərin müşahidə olunmasını da qeyd edə bilər. İzah edin ki, əgər xəstə bütün dərmanları qəbul etməzsə, o, Vərəmi ailədə və ya cəmiyyətdə yaymağa davam edə bilər və bu halda Vərəm xəstəliyi müalicə olunmayacaq. Müalicəyə fasilə vermək və ya dayandırmaq çox təhlükəlidir, çünki xəstəlik sonra müalicə olunmaya bilər və ya xəstə hətta ölə bilər. cavablar Bölmə 1 Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət Bölmə 7 7 Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət V ərəm infeksiyasının yayılmasına xüsusilə yüksək risk olan yerlərdə infeksiyaya nəzarət edilməsi təcili təxirəsalınmaz tədbirlər tələb edir. İnfeksiyaya nəzarət dedikdə ÜST-ün Vərəmlə mübarizədə, xüsusilə İİV yayılan ərazilərdə, Üç İ strategiyasının komponentləri nəzərdə tu- tulur. Dərmanlara qarşı rezistent Vərəmin ciddi şəkildə olan artım səviyyəsi, həmçinin İİV infeksiyasına məruz qalmanın artması müalicə müəssisəsələrində insanlar sıx şəkildə toplaşdığı digər yerlərdə infeksiyaya nəzarətin vacibliyinin təkrar qiymətləndirilməsinə gətirir. İİV-ə yoluxmuş və zəif immun sisteminə malik çox sayda xəstələrinin olması, infeksiyaya müvafiq nəzarət siyasətinin və təcrübənin çatışmazlığı ilə səhiyyə işçiləri və görüşlərə gələnlərlə birgə müalicə müəssisəsində Vərəmin ötürülməsinə və yayılmasına münbit mühit yaradır. Müalicə müəssisələrində Vərəmin ötürülməsinin qarşısını almaq üçün infeksiyaya nəzarət strategiyasının inzibati (idarəçiliyə xas olan); ətraf mühitə aid; fərdi respirator müdafiə kimi üç növündən istifadə olunur və infeksiyaya nəzarətin bu növləri po- tensial ötürülmənin müxtəlif mərhələlərinə aiddir. VQBS –na uyğun həkimlər yoluxucu Vərəmli və ya Vərəmə subhəli xəstələrə qayğı gostərilən muəssisələrdə infeksiyaya müvafiq nəzarət qaydalarına əməl edilməsini təmin etməlidirlər. (Standart 20) Bölmə 7 Öyrənmə Məqsədləri Bu bölmədə iştırakçılar öyrənəcəklər: Vərəm infeksiyasına nəzarət strategiyasının üç müxtəlif növünü və onların üstünlüklərini İnfeksiyaya nəzarət planının vacib komponentləri Nə vaxt Vərəmli xəstə yoluxucu hesab edilməlidir Müalicə müəssisəsində yaxşı ventilyasiyanı necə təmin etmək olar Necə və nə vaxt fərdi respiratordan istifadəni seçmək lazımdır Respirator və üz maskası arasında olan fərqlər bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 1. Vərəm İnfeks yasına Nəzarət n Strateg yaları Müalicə müəssisəsində Vərəmin ötürülməsinin qarşısının alınmasında infeksiyaya nəzarət strategiyasının üç növü istifadə olunur: inzibati (idarəçiliyə aid); ətraf mühitə aid; və fərdi respirator müdafiə. Bu strategyaların hər biri infeksiyaya nəzarətini mikobakterial ötürülmə prosessinin fərqli mərhələrinə aid edilir. Ümumiyyətlə, müəssisələrdə və ya idarələrdə Vərəmin otürülməsinin qarşısını almaqda iş təcrübəsinin və inzibati strategiyaların böyük təsiri var və onlar mümkün resurslara baxmayaraq hər hansı şəraitdə birincili üstünlük təşkil edirlər. Bu tədbirlər M. tuberculosis tərkibli nüvəli damcılarının aerozolunun müəssisədə əmələ gəlməsinin qarşısını alır və beləliklə xəstələrin və işçi heyətinin Vərəmə məruz qalmalarını azaldır. Ən yaxşı halda, əgər nüvəli damcıların aerozolu əmələ gəlmirsə (aerozola çevrilmirsə), onda məruz qalma ehtimalı aradan qalxır; və bundan başqa nəzarət daha lazım olmur. Lakin, əgər bütün məruz qalma ehtimallarını aradan qaldırmaq mümkün olmursa, havada mikobakterial nüvəli damcıların konsentrasiyasını azaltmaq üçün təkmilləşmiş ventilyasiya sistemi kimi ətraf mühitə aid strategiyalar əlavə edilməlidir. Fərdi respirator müdafiə avadanlığı olan respiratorlar və maskalar nüvəli damcılarla nəfəs almaya maneə olur, lakin onlar digər iki strategiyanın əsasında effektli olurlar və Vərəmə məruz qalmanın nisbətən yüksək riski yaranan vəziyyətlərdə istifadə olunmalıdırlar. 2. Pat ent Infect ousness müxtəlif strategiyalar Strategiya Üstünlük Təsir İnzibati Strategiyalar Birinci Üstünlük Nüvəli damcıların havada əmələ gəlməsinin azalması Ətraf mühitə aid Nəzarət Strategiyaları İkinci Üstünlük Havada basillərin konsentrasiyasının azalması Fərdi Respirator Müdafiə Üçüncü Üstünlük Vərəm basillərinin nəfəs almasına maneə olması Vərəmli və Vərəmə sübhəli xəstələr yoluxucu hesab olunurlar, əgər onlarda: ACV xəstəliyi varsa (ağ ciyərlər, hava yolları və ya qırtlaq) Onlar öskürürlərsə və ya öskürəyə səbəb olan prosedurlar baş veriblərsə TDB müsbət bəlğəm yaxmaları varsa Əgər bu xəstələr Vərəmə qarşı müalicə qəbul etmirlərsə və ya Vərəm əleyhinə müalicəyə yenicə qoşulublarsa və ya onlarda Vərəmə qarşı müalicəyə zəif kliniki və ya bakterioloji təsir varsa, həmin xəstələr yoluxucu hesab oluna bilərlər. Ağ ciyərdən kənar Vərəmli xəstələr adətən yoluxucu olmurlar. Onlar yoluxucu ola bilərlər, əgər onlarda: Yanaşı gedən ağ ciyər xəstəliyi varsa Ağız boşluğunda və ya qırtlaqda qeyri-ağ ciyərli xəstəlik varsa Açıq absesi və ya zədələnməsi (xüsusilə əgər onlardan drenaj mayesi geniş ifraz olunursa və ya drenaj mayesinin aerozolu əmələ gəlirsə) olan Vərəm xəstəliyi varsa Təsdiq olunan Vərəm xəstəliyi ilə xəstələr, əgər mümkündürsə, təcrid olunmalı və ya xəstəxanaya yerləşdirilmə prosesinə qədər ayrı saxlanmalıdırlar: Fərqli günlərdə toplanan iki mənfi bəlğəm yaxmasına nail olanadək Kliniki yaxşılaşmayadək Və müvafiq müşahidə altında Vərəmə qarşı müalicə qəbul edərək (iki həftədən artıq) MDR-Vərəmli və ya XDR-Vərəmli xəstələrin təcrid olunmaları üçün xəstəxanaya yerləşdirilməsi məsələsinə baxıla bilər, çünki bu cür xəstələrdə müalicənin uğursuzluğu və ya residivliyi və daha uzun müddətli yoluxuculuq Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət mərhələsinə malik olma ehtimalı böyük olur. Bəlğəm yaxması müsbət Vərəmli xəstələrin İİV-ə yoluxan şəxslərdən, uşaqlardan və zəif immun sisteminə malik olan digər xəstələrdən ayıran zaman xüsusilə yüksək diqqət və qayğı göstərmək lazımdır. İİV/QİÇS ilə yaşayan insanlar arasında Vərəm ən çox rast gəlinən opportunistik (bəlkə şərti-patogen) infeksiya hesab edilir və ölüm halların ən əsas səbəbini təşkil edir. 3. İnz bat Nəzarət Strateg yaları Vərəmin müəssisədə ötürülməsinin qarşısını alan ən effektli tədbirlər dedikdə təcili aşkarlanma, xəstələri maarifləndirilmə və Vərəmə sübhəli şəxslərin təcrid olunması və onlara diaqnoz qoyulması, vərəmli xəstələrin düzgün müalicəsi nəzərdə tutulur. Əlavə olaraq, bütün səhiyyə müəssisələrində Vərəm infeksiyasına nəzarət planı olmalıdır və bütün həkimlər və digər səhiyyə işçiləri öz müəssisələrinə xas olan planlara və prosedurlara əməl etməlidirlər. Skrininq Vərəmin yayılmasına nəzarətdə birinci addım Vərəm xəstəliyi təsdiq və ya sübhəli olan xəstələrin erkən aşkarlanmasıdır. Buna uzun müddətli öskürən xəstələri birinci görüş zamanı skrininqdən keçirməklə nail olmaq olar. İki həftədən artıq öskürəyi olan və ya Vərəmə yoluxanan və ya Vərəmə qarşı müalicə alan* xəstələr aşağıda qeyd olunan kimi idarə olunmalıdır. Təlim Skrininq zamanı uzun müddətli öskürəyi olan xəstələrin müəyyən edilmə vaxtı, onlara öskürməyə aid gigiyena qaydaları haqqında məlumat verin. Bura öskürərkən və ya asqırarkən burun və ağzı örtmə, mümkün olanda üz maskaları və ya dəsmallar ilə təmin edilmə aiddir. Əgər üz maskası və ya dəsmal yoxdursa, xəstə köynəyin qoluna və ya dirsəyin iç tərəfinə öskürməlidir və ya asqırmalıdır. Təcrid olunma Vərəmə sübhəli və ya Vərəm xəstəlik halları kimi skrininq zamanı aşkar olunan xəstələr digər xəstələrdən ayrılmalıdırlar və onlardan ayrı yaxşı ventilyasiya olunan gözləmə ərazidə qalmalarını xahiş etmək lazımdır və bu gözləmə ərzində onları cərrahi maskalar və ya dəsmallarla ağızlarını örtmələri üçün təmin etmək lazımdır. Vərəmə qarşı yoxlama və ya yoxlamaya göndərilmə Vərəm əleyhinə diaqnostik testlər yerindəcə olunmalıdır və ya, əgər imkan yoxdursa, həkimin simptomatik xəstələrin diaqnostikaya və müalicəyə göndərilə bildiyi Vərəm diaqnostik mərkəzilə təmsil olunmuş əlaqəsi olmalıdır *Müvafiq müalicədə olan Vərəmli xəstələrin artıq yoluxucu olmamalarına baxmayaraq, sizin üçün xəstənin həqiqətən müvafiq müalicənin qəbul edib-etməməsini müəyyən etmək çətin ola bilər. Ən ehtiyatlı prosedur müalicə qəbul edən xəstələri yuxardakı kimi idarə etməkdir. Ümumiyyətlə, müalicə müəssisələrində Vərəmin qarşısının alınmasına və nəzarətinə dair inzibati strategiyaların beş komponenti var. 1. İnfeksiyaya nəzarət planı 2. Keyfiyyətə zəmanətin verilməsi daxil olmaqla planda olan prosedurlara inzibati dəstək 3. İşçi heyətinin təlimi Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 4. Xəstələrin maarifləndirilməsi və cəmiyyətin xəstəlik barədə məlumat səviyyəsinin artması 5. Yerli Vərəm proqramı ilə koordinasiya və əməkdaşlıq Hər müassəsinin yazılı şəkildə vərəm infeksiyasına nəzarət planı olmalıdır. Bu planda aşağıdakılar qeyd olunmalıdır: Vərəmə sübhəli şəxslərin düzgün aşkarlanması və təcrid olunması Səhiyyə xidmətlərinin təmin edilməsi Vərəmə dair yoxlama Vərəmə sübhəli və ya təsdiqlənmiş Vərəm diaqnozu ilə xəstələrin göndərişi Bu plan səhiyyə mütəxəssislərindən və xəstəxananın inzibatçılarından ibarət infeksiyaya nəzarət qrupunu müəyyən edir və planın və ya aktın yerinə yetirilməsinə dair məsuliyyət daşıyan işçi həyətinin üzvünü təyin etməlidir. Lakin, tədbirlərə riayət edilməsinə zamin olmaq hər bir işçinin borcudur (xüsusilə həkim və kliniki işçi heyətin). Həkimlər hər hansı Vərəm infeksiyasına nəzarət planının əsas komponenti kimi həmişə aşağıdakı göstərilən inzibati tədbirləri görməlidirlər. 4. Ətraf müh tə a d Nəzarət Strateg yaları İİV müalicə olunan müəssisələrdə Vərəmin yayılmasının qarşısını almaq üçün ikinci sıra müdafiəyə aid olan ətraf mühitə nəzarətdir. Xüsusilə qeyd edilməlidir ki, əgər inzibati strategiyalar və iş təcrübələri qeyri-müvafiqdirsə, onda ətraf mühitə aid strategiyalar xəstəliyin ötürülmə riskini aradan qaldırmayacaq. Onlar mexaniki və ya təbii ventilyasiyaya əsaslanırlar və filterlər (yüksək effektli), Ultra Bənövşəyi Bakterisid Şüalar (UVGİ) ilə əlavə olaraq təmin oluna bilərlər. Ətraf mühitə aid strategiyaların texnoloji cəhətdən mürəkkəb və bahalı olmasına baxmayaraq, nəzarətli təbii ventilyasiya M. tuberculosis –in yayılma riskini azalda bilər. Ventilyasiya havanın hərəkəti deməkdir. Ventilyasiya xüsusi bir ərazidə havanın dəyişılməsinə nail olmaq üçün və otaqda və ya müəssisədə hava axınının istiqamətini nəzarət altında saxlamaq üçün istifadə oluna bilər. Bu proseslər nüvəli damcıların aerozolunun konsentrasiyasını və tibbi işçi heyətin və xəstələrin yoluxma ehtimalını azaldır. Müvafiq ventilyasiyanın qurulması üçün bir çox yollar var. Bura təbii ventilyasiyanın güclənməsinə dair ventilyatorlardan istifadə, yerli sorulma ventilyasiyası (bəlğəmin toplanması üçün kabinlər, laboratoriya avadanlığına aid hava sorucu şkaflar) və hava-damcı vasitəsilə yayılan infeksiyanın təcrid olunması üçün və xüsusi prosedurlar aparılan otaqlarda mənfi təzyiqin yaradılmasına dair ümumi ventilyasiya sistemləri aiddir. 4.1. Təb vent las ya Yaxşı ventilyasiyaya nail olmağın ən asan yolu xəstəxanalarda, həkim otaqlarında, palatalarda və ya otaqlarda təbii ventilyasiyanın gücləndirilməsidir. Qəbul otaqları, bəlğəmin toplandığı otaqlar, müayinə otaqları və palatalar bayıra tərəf açıq olmalıdır (məsələn, onlar açıq, örtülü və ya açıq pəncərəsi olan ərazilərdə olmalıdır). Əgər mümkündürsə, bəlğəm toplanılan yer ayaqyolu və ya digər qapalı yerlər kimi kiçik otaqlarda deyil, açıq havada olmalıdır. 4.2. Avadanlıqların və nsanların yerləşməs Otaqlarda və digər yerlərdə səhiyyə işçisi, digər xəstələr və görüşə gələnlər infeksiyalı hava ilə nəfəs almamaq üçün otağın mebeli elə qoyulmalıdır ki, hava axınının istiqamətinə nəzarət olsun. Əgər mümkündürsə, səhiyyə işçisi elə bir yerdə durmalıdır ki, hava ondan xəstə tərəfə gedərək bayıra çıxsın. Adi ventilyator da bu prosesə yardımçı ola bilər. Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 4.3. F ltrlər Yüksək effektli filtrasiya vasitələri binanın quruluşunda dəyişiklər tələb edə bilən mexaniki ventilyasiya tədbirlərinə alternativ ola bilər. Filtrlərin müxtəlif növləri var. Ən yaxşılarından biri Yüksək Keyfiyyətli Korpuskulyar Hava Filtridir (HEPA), bu filtr 0.3 μm və ya mikron diametrində olan hissəciklərin 99.97% -ə qədər filtrasiya edir. Əgər HEPA filtrlər çox bahalıdırsa, onda digər yüksək effektli filtrlərdən də istifadə etmək olar. Filtrlər məhdud sayda Vərəmli xəstələrin olduğu kiçik və qapalı otaqlarda istifadə oluna bilər. Mənbəyə və ərazidə insanların yerləşməsinə əsasən kontaminasiyalı havanın filtrasiya edilməsi üçün filtrlərin düzgün yerləşdirilməsinə əmin olmaq zəruridir. Filtri otaqda yalnız yerləşdirmək kifayyət deyil. Hər bir sistemin havanı filtrasiya etmək üçün özünəməxsus xüsusi gücü var və seçilmiş otaqda havanın tələb olunan nisbətdə müvafiq şəkildə dəyişilməsi və təmizlənməsi prosesinə mütəxəssis tərəfindən rəy verilməlidir. İstehsalçının göstərişlərinə əməl edərək, bütün HEPA və digər yüksək effektli filtrlər diqqətlə quraşdırılmalıdır və onların lazımi qaydada fəaliyyət göstərəcəyinə ciddi şəkildə zəmanət verilməlidir. pəncərə pəncərə qapı Hava axını m asa ü st ü xəstə səhiyyə təminatçı 4.4. Ultrabənövşəy bakter s d şüalar UVGI –lar nüvəli damcıların tərkibində olan M. tuberculosis və digər bakteriyaları və virusları öldürə və ya zərərsizləşdirə bilər. Müxtəlif tədqiqatlarda M. tuberculosis tərkibli havanın dezinfeksiyasında UVGI-ın istifadəsinin effektli olması aşkarlanıb11,12. Bu üsul M. tuberculosis-in havadan təmizlənməsi vacib olan vəziyyətlərdə digər nəzarət tədbirlərinə əlavə vasitə kimi istifadə oluna bilər. Çox yaxşı olar ki, basillərin öldürülməsi üçün tələb olunan dozanın əldə edilməsi və M. tuberculosis –i zərərləşdirilməsi üçün mümkün qədər uzun müddət ərzində UVGI şüaları verilsin. Ümumiyyətlə, UVGI otağın yuxarı hissəsində olan havanın dezinfeksiyası üçün istifadə olunur. Birbaşa düşən şüalardan gözləri və dərini qorumaq üçün qoruyucu vasitələrdən istifadə olunur (Aşağıdakı şəklə bax). UVGI düzgün qaydada quraşdırılmadıqda və lazımi qaydada istifadə edilmədiyi ərazilərdə UVGI-dən çox yüksək şüalanmadan kəskin və xroniki dəri reaksiyası və gözlərdə dəyişiklik kimi əlavə təsirlərin baş verə bilməsi səbəbindən, bu ərazilərdə uzun müddət qalmalı olan tibbi işçi heyəti, xəstələri və onları ziyarət edən şəxsləri qorumaq məqsədilə UVGI şüalarının istiqamətini dəyişdirməyə dair bu müdafiə vasitələrindən istifadə olunur. Qeyd etmək lazımdır ki, yalnız UVGI -rı vasitəsi ilə havanın bayıra sorulmasını və ya otaqda sirkulasiyasını təmin etmək olmur. Bu hər iki hal isə insanların mutəmadi olaraq istifadə etdiyi ərazilərdə havanın münasib keyfiyyətinə nail olmaq üçün zəruridir. Lazım olduqda, UB lampaları spirtlə (lakin su ilə yox!) təmizlənilə bilər. İstifadə haqqında olan aktlara (göstərişlərə) riayət etmək lazımdır. Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 5. Fərd Resp rator Müdaf ə Fərdi respirator müdafiə (məs., respiratorların seçilməsi və istifadə üçün təlimi) ümumilikdə üstünlük verilən seçim deyil və M. tuberculosis tərkibli yoluxucu nüvəli damcıların konsentrasiyası yüksək olan ərazilərdə yalnız ətraf mühitə aid və inzibati nəzarət tədbirləri ilə bu konsentrasiyanın müvafiq şəkildə azaldılması mümkün olmayan halda istifadə olunmalıdır. Respiratorlar bahalıdır və lazımi qaydada quraşdırılmanın müəyyənləşdirilməsi üçün xüsusi avadanlıq tələb edir və yalnız inzibati və ətraf mühitə aid nəzarət tədbirlərinin həyata keçirildiyi halda işçi heyətini M. tuberculosis-li hava ilə nəfəs almadan müdafiə edəcək. Onların istifadəsi MDR-Vərəmli xəstələr üçün ixtisaslaşdırılmış müalicə mərkəzləri və ya spirometriya və ya bronxoskopiya prosedurları aparılan otaqları olan xəstəxanalarda və müraciət mərkəzlərində xüsusi yüksək riskli ərazilərlə məhdudlaşmalıdır. Hava damcı yolu ilə ötürülən M. tuberculosis tərkibli nüvəli damcılardan müdafiə etmək üçün respiratorun 0.3 μm diametri olan hissəcikləri filtrasiya etmək qabiliyyəti olmalıdır. Respiratorlar adətən 0.3 μm diametri olan hissəciklərin ən azı 95 % filtrasiya effektinə malik olan maskaların xüsusi növlərindəndir. Respiratorların müxtəlif növləri və iki təsnifat sistemi - ABŞ və Avropa sistemləri var (aşağıdakı cədvələ bax). Hər ikisi filtrasiyanın müvafiq səviyyəsini təmin edir və onlardan birinin seçilməsi cari mövcudluq, istifadəçinin sifətinin quruşuna uyğunluq və onların qiymətindən asılı olacaq. ABŞ sistemi respiratorları müdafiə səviyyəsindən asılı olaraq doqquz növə ayırır. Burda effektivliyin üç səviyyəsi (95%, 99% və 99.97%) və filtrlər üçün rezistentliyinin azalmasına dair üç kategoriyalar (N, R və P) var. Avropa sistemində effektivliyin üç müxtəlif səviyyəsi (FFP1-80%, FFP2 – 94% və FFP3 – 99%) var. Hər filtr və ya qutunun üzərində filtrin növünü müəyyən edən işarə qeyd edilməlidir. Müalicə müəssisələrinin əksəriyyətində N95 və ya FEP2 (və ya daha yüksək) filtr növündən istifadə etməklə müvafiq müdafiə təmin edilir. ABŞ Təsnifat Sistemi AB Təsnifat Sistemi Kateqoriya 95 99 100 Filtr Kateqoriyası Filtr Effektivliyi N 95% 99% 99.97% FFP1 80% R 95% 99% 99.97% FFP2 94% P 95% 99% 99.97% FFP3 99% N = Yağlara davamlı deyil R = Yağlara davamlıdır P = Yağ keçirməyən Filtr Effektivliyi 5.1. Resp ratorlara qulluq Respiratorlar birdəfəlikdir, lakin əgər düzgün saxlanılsalar, nəmişlikdən, çirkli yerlərdən və əzilmədən qorunularsa bir neçə dəfə istifadə oluna bilər. Onlar təmiz, quru yerdə, plastik torbada olmamaq şərtilə, nəm və kif olan yerdən uzaq saxlanmalıdır. Çox vaxt respiratorun ən tez sıradan çıxan hissəsi elastik lenti olur. Respiratorların effektli olması üçün, onlar havanın sızması mümkün ola biləcək kiçicik bir ara da olmadan sifətə sıx şəkildə taxılmalıdır. Beləliklə, respiratorların elastik lentlərindən asıb, saxlamaq məsləhət deyil, çünki bu halda elastik lentin boşalması baş verəcək. Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 5.2. Uyğunluq və uyğunluq test Qeyd etmək vacibdir ki, respiratorlar hava sızmasının qarşısını almaq üçün istifadəçinin üzünə kip taxılmalıdır. Əgər respiratorların kənarlarından hava sızması varsa, onda yoluxucu hissəciklər asanlıqla nəfəs alınan havaya qarışacaq. Üzdə saqqalın olması respiratorların düzgün istifadəsinin qarşısını alır və yoluxucu hissəciklərin geniş şəkildə nəfəs alınan havaya qarışmasına imkan yaradır. Əlavə olaraq, müxtəlif insanların müxtəlif sifət quruluşu olduğuna görə, bütün insanlara uyğun gələ biləcək yeganə bir respirator mövcud deyil. Bu səbəbdən, istifadə üçün dəqiq ölçünü və modeli bilməyə və respiratorun istifadəçiyə uyğun gəlib-gəlməməsinə əmin olmağa dair uyğunluq testinin aparılması çox vacibdir. Uyğunluq testi təlim keçmiş işçi heyəti tərəfindən aparılmalıdır. Müalicə müəssisəsində risk altında olan işçi heyətinin respirator müdafiəsinə zəmanət vermək üçün bir neçə növdə və ölçüdə respiratorlar olmalıdır. Uyğunluq testi aparılmadan respiratorlardan istifadə yalnız müdafiənin 67%-ni təklif edir və bu nəzərdə tutulan səviyyədən çox aşağıdır. Uyğunluq testindən istifadə edərək, müdafiə səviyyəsi 96 %-ə qədər artır, bu isə müvafiq müdafiə sayılır. Uyğunluq testini istifadə etməyən səhiyyə işçiləri daha böyük yoluxma riskinə məruz qala bilərlər. 5.3. Üz maskaları Parçadan və ya kağızdan olan cərrahi maskaları kimi üz maskaları uyğuluq testindən keçən respiratorlara oxşaya bilər, lakin cərrahi maskalardan istifadə səhiyyə işçilərini, digər işçi heyətini, xəstələri və ya ziyarətə gələnləri Vərəmdən qorumur. Bu səbəbdən, Vərəmin müalicəsi aparılan müəssisələrdə səhiyyə işçilərinin və digər işçi heyətinin və ya ziyarətə gələnlərin bu cür üz maskalarından müdafiə üçün istifadələri tövsiyyə EDİLMİR. Bəzi üz maskaları yoluxucu xəstələrin Vərəm basillərini havaya yaymasının azaldılması məqsədilə xəstələr tərəfindən istifadə oluna bilər. Lakin, üz maskalarından istifadə barədə məlumat Vərəmli xəstələrin effektiv öskürək gigiena qaydalarına əməl etmələri haqqında maarifləndirmə işinə daxil edilməməlidir. Fərdi respirator müdafiədən istifadə fərdi müdafiə üzrə səhiyyə işçisinin təliminin, uyğun gələn müvafiq respiratorların seçilməsi, respirator gigienası və öskürək etiketinə xəstələrin təlimi daxil edilən proqramın bir hissəsi olmalıdır. İnfeksiyaya nəzarət siyasəti və təlimatları haqqında daha ətraflı məlumat üçün ÜST-nın nəşrlərinə müraciət etmənizi xahiş edirik: Guidelines for the Prevention of Tuberculosis in Health Care Facilities in Resource-Limited Settings (Resurslar məhdud olan ərazilərdə Müalicə Müəssisələrində Vərəmin Profilaktikasına dair Təlimatlar) və onların əlavələrinə: Tuberculosis Infection Control In The Era of Expanding HIV Care And Treatment (İİV-ə Qayğının və Müalicənin Genişlənmə Erasında Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət) və ya bu bölmənin sonunda olan tövsiyyə edilən ədəbiyyata müraciət edin. Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət Bu bölmədə Siz öyrəndiniz ki... Müalicə müəssisəsində Vərəmin ötürülməsinin qarşısının alınması üçün infeksiyaya nəzarət strategiyasının üç növündən istifadə olunur: inzibati (idarəçiliyə aid olan); ətraf mühitə aid; və fərdi respirator müdafiə. Vərəmli xəstələr və Vərəmə sübhəli şəxslərdə ağ ciyər Vərəm xəstəliyi (ağ ciyər, hava yolları və ya qırtlaq) varsa, öskürürlərsə və ya öskürək gətirən prosedurlar aparılırsa və TDB bəlğəm yaxması müsbətdirsə, onlar yoluxucu sayılırlar. Müəssisədə Vərəmin ötürülməsınə qarşı ən effektli tədbirlər təcili aşkarlama, Vərəmə sübhəli şəxslərin maarifləndirilməsi və təcrid olunmasıdır, Vərəmli xəstələrin diaqnostikası və düzgün müalicəsidir. İİV-ə qayğı müəssisələrində Vərəmin yayılmasının qarşısını almaq üçün aparılan müdafiə tədbirlərinin ikinci mərhələsi ətfar mühitə aid strategiyalardır. Xüsusilə qeyd edilməlidir ki, əgər inzibati strategiyalar və iş təcrübələri qeyri- müvafiqdirsə, onda ətraf mühitə aid strategiyalar xəstəliyin ötürülmə riskini aradan qaldırmayacaq. Ətraf mühitə aid strategiyalar mexaniki və ya təbii ventilasiyaya əsaslanır və buraya filtrlər də əlavə oluna bilər Fərdi respirator müdafiə (məs., respiratorların seçilməsi və istifadə üçün təlimi) ümumilikdə üstünlük verilən seçim deyil və M. tuberculosis tərkibli yoluxucu nüvəli damcıların konsentrasiyası yüksək olan ərazilərdə yalnız ətraf mühitə aid və inzibati nəzarət tədbirlərlə bu konsentrasiyanın müvafiq azalması mümkün olmayan halda istifadə olunmalıdırlar. Respiratorlar parçadan və ya kağızdan olan cərrahi maskalar kimi üz maskalarından fərglidir Üz maskalarından istifadə səhiyyə işçilərini, digər işçi heyətini və ya ziyarətə gələnləri Vərəmə yoluxmadan qorumur Bölmə 7 Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar: Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 1. Hər xəstəlik halını Vərəmin ötürülmə ehtimalına əsasən qiymətləndirin: ya “P” hərf ilə Vərəmin mümkün ötürülməsi üçün və ya da “U” hərf ilə Vərəmin ötürülməsi mümkün olmayan halları üçün. a) ___ 31 yaşlı qadın 1 aylıq qızını peyvəndə gətirib. O, qızın doğulduğu gündən bəri öskürdüyü haqqında xəbər edir. b) ___ 24 yaşlı kişi DOT altında iki aydır ki, yeni xəstə üçün təyin edilən müalicəni alır c) ___ 45 yaşlı kişi öskürəyə görə müayinədən keçmək istəyir. O qeyd edir ki, onun həyat yoldaşı vərəmdən müalicə olunur. d) ___ 18 yaşlı qadın ağ ciyər Vərəminə qarşı aparılan təkrar müalicənin 1-ci həftəsindədir e) ___ 58 yaşlı xəstədə limfa vəzlərinin Vərəmi var (digər orqanların heç birində xəstəlik yoxdur) f ) ___ Bəlğəm yaxması mənfi olan ağ ciyər Vərəmli uşaq 2. Vərəm infeksiyasına nəzarət strategiyasının hər növündən ən azı iki misal və üstünlük cərgəsini göstərin Üstünlük Respirator Müdafiə 1. ____________________ 2.____________________ Ətraf mühitə aid Strategiya 1. ____________________ 2.____________________ İnzibati Strategiyalar 1. ____________________ 2.____________________ Bölmə 7 Vərəm İnfeksiyasına Nəzarət 3. “D” düzgün və ya “S” səhv cavablar üçün aşağıdakı firkirlərin əvvəlində qeyd edin: ___ Vərəmli xəstənin öskürərkən taxdığı üz maskası (cərrahi tipli) Vərəmin ötürülməsinin qarşısını almaqda yardımçı ola bilər. ___ Səhiyyə işçisi tərəfindən taxılan cərrahiyyə maskası Vərəmin ötürülməsinin profilaktikasında effektli seçimdir. ___ Öskürən xəstələr bəlğəm nümunələrinin toplanması üçün bayıra göndərilməlidirlər. ___ Yeni aşkar olunan ağ ciyər Vərəmli xəstədən 30 dəqiqədən sonra qapalı müəyinə otağına (ventilyasiyası olmayan) daxil olan şəxsin heç bir Vərəmə yoluxma riski yox- dur. ___ 2 həftədən artıq öskürəyi olan səhiyyə işçi heyəti Vərəmə qarşı yoxlanmadan keçməlidir 4. Yuxardakı şəkildə müalicə müəssisəsində gözləmə ərazisində olan xəstə əks edilib. a. Bu vəziyyətdə infeksiyaya yaxşı nəzarət tədbirlərinə aid hansı iki tədbiri qeyd edə bilərsiniz? b. Əgər xəstə öskürürsə, hansı iki tədbir görülməlidir. 1: a) P b) U c) P d) P e) U f ) U 2: Birincili üstünlük: İnzibati Strategiyalar (Müxtəlif cavablar vermək mümkündür) Uyğunluq Testi və yüksək riskli vəziyyətlərdə 95 N-li Respiratordan İstifadə İkincili üstünlük: Ətraf mühitə aid Strategiyalar (Müxtəlif cavablar vermək mümkündür) Təbii vəntilyasiya (pəncərələrin və qapaların açılması) və UB şüalar Üçüncü üstünlük: Respirator Müdafiə (Müxtəlif cavablar vermək mümkündür) Sizin müəssisə üçün infeksiyaya nəzarət planı, Bütün xəstələrin öskürəyə dair skrininqi və 3: D, S, D, S, D 4: a: Açıq hava, təbii ventilyasiya, insanların çox sayda olmadığı yer b: Xəstənin təcili təcrid olunması, öskürəyin nə qədər müddət olması barədə soruşulması, bəlğəmin toplanması 5: Cavablar: Yoluxucu xəstələr digər şəxslərdən təcrid olunur? vərəmli xəstələrin gözləməsi üçün insanların çox sayda olmadığı yer (basırıq olmayan yer) varmı ? Vərəmli xəstələr dərmanların qəbul edilməsini uzun müddət gözləyirlər? Vərəmli xəstələrlə birgə gözləyən qeyri-Vərəmli xəstələr var? 5. Aşağıdakı şəkil Vərəm proqramının gözləmə ərazisini göstərir. Bu vəziyyətin bəzi potensial çətinlikləri nədir və bununla əlaqəli sizdə hansı suallar var? cavablar Bölmə 1 Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi YEKUN Kursun sona yetməsi münasibətilə Sizi təbrik edirik! Bu, Vərəm üzrə təkmilləşdirmə kursu, xəstələr arasında Vərəmin aşkarlanması, diaqnostikası və müalicəsi üçün sizin təcrübənizin artırılması məqsədilə nəzərdə tutulmuşdur. O, həmçinin Vərəmli xəstələrin müalicə prosesinə cəlb oluna bilən digər səhiyyə işçiləri üçün Vərəm üzrə faydalı məlumatın əldə edilməsini təmin edir. Ölkələrin əksəriyyətində Vərəm sağlamlıq üçün əhəmiyyətli dərəcədə təhlükə mənbəyinə çevrilib və vacib tibbi və bəşəri ehtiyatı tükədir. Vərəmə nəzarət hər hansı təklif olunan səhiyyə xidmətinin vacib və lazımi bir hissəsidir. O, MVP ilə birgə yerinə yetirilməlidir və bu kursda qeyd olunan ÜST-nın təlimatları və tövsiyyələri əsasında qurulmalıdır. Qeyd etmək vacibdir ki, öz ölkəsinin xüsusi epidemioloji və resurs ehtiyaclarının qarşılanmasına dair Vərəmə nəzarət prioritetlərinin tərtibilə məşğul olduğuna görə, MVP əsas partnyordur. Bu səbəbədən, bu kurs əlavə materialdır, lakin Vərəmə nəzarət üzrə hər hansı MVP təlimatlarını əvəz etmir. Hər hansı bir sahəni daha dərindən mənimsəmək istəyirsinizsə, bütün bölmələrdə daha çox sənədlərə malik olan linklər var və siz onlara müraciət edə bilərsiniz. Kursun sonunda olan biblioqrafiya ÜST-nın vebsaytında bir neçə dildə mümkün olan əlavə məqalələr və çoxlu texniki təlimatlar da var. Həkimləri öz ərazilərində Vərəm epidemiologiyasına aid halların, dərmanlara qarşı rezistentlik və ya İİV infeksiyasının yüksək səviyyəsi kimi halların aşkar olunması üçün axtarışlar aparmalarına ruhlandırmaq lazımdır. Əlavələr Əlavələr Diaqnostika Standartları Standart 1. İki-üç həftə və daha artıq müddətli digər səbəbi bilinməyən bəlğəmli öskürəklə bütün şəxslər vərəmə dair yoxlanmalıdırlar. Standart 2. Ağ ciyər vərəmə sübhəli bütün şəxslər (böyüklər, yeniyetmələr, bəlğəm gətirmək qabiliyyəti olan uşaqlar) iş keyfiyyətinə zamanət verilən laboratoriyaya mikroskopiya müəyinəsi üçün ən azı iki bəlğəm nümunəsi verməlidirlər. Mümkün olanda, nümunələrdən ən azı biri səhər tezdən toplanan bəlğəm nümunəsi olmalıdır. Standart 3. Ağ ciyərdən kənar vərəmə subhəli bütün şəxslər üçün (boyuklər, yeniyetmələr və uşaqlar) bədənin zədələnən sahələrindən mikroskopiya, əkmə və histopatoloji muayinə üçün müvafiq numunələrin əldə olunması lazımdır. Standart 4. Döş qəfəsinin rentgen şəklində vərəm əlamətləri olduğu güman edilən bütün şəxslər mikrobioloji müayinəsi üçün bəlğəm nümunələri verməlidirlər. Standart 5. Bəlğəm yaxması mənfi ağ ciyər vərəminin diaqnozu aşağıdakı kriteriyalara əsaslanmalıdır: ən azı iki mənfi bəlğəm yaxması (ən azı biri səhər tezdən olan nümunədən); vərəmə aid döş qəfəsinin rentgenoloji tapıntıları; və geniş spektrli antimikrob vasitələrinin qəbulunun effektiv olmaması. (QEYD: M. tuberculosis kompleksinə qarşı florxinolonların qəbulu effektli olmasına görə və bu səbəbdən, vərəmli xəstələrdə müvəqqəti yaxşılaşmaya səbəb ola biləcəklərinə görə, onlar qəbul olmamalıdır. Bu cür xəstələr üçün bəlğəm əkməsi olunmalıdır. Ağır İİV-li xəstələrdə və ya İİV-ə yoluxması təsdiq olunan və ya sübhəli şəxslərdə diaqnostik müayinələr təcili edilməlidir və əgər kliniki əlamətlər vərəmi təsdiq edirsə, vərəmə qarşı müalicə kursunun qəbuluna başlamaq lazımdır. Standart 6. İntratorakal vərəmə (məs.,ağ ciyər, plevra və mediastenal və ya hilar limfa düyünləri) sübhəli bütün uşaqlarda bəlğəmin (hayxırma nəticəsində əldə olunan bəlğəmin, mədə yumalarının və ya induksiya olunmuş bəlğəmin) mikroskopiyasının və əkilməsinin müayinəsi ilə bakterioloji təqdiqləmə əldə olunmalıdır. Mənfi bakterioloji nəticələr əldə olunursa, vərəmin diaqnostikası döş qəfəsinin rentgen şəklində vərəmə dair əlamətlərin olması, yoluxucu xəstəlik halına məruz qalma tarixcəsi, vərəmə yoluxmanın sübütu (müsbət tuberkulin dəri testi və ya interferon qamma reliz analizi) və vərəmi təsdiq edən kliniki əlamətlərin əsasında olmalıdır. Ağ ciyərdən kənar vərəmə sübhəli uşaqlarda bədənin zədələnməsi güman edilən nahiyyələrindən mikroskopiya, əkmə və histipatoloji müayinələr üçün müvafiq nümunələr əldə olunmalıdır. Əlavə 1 Vərəmə qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlar 2ci Nəşr Müalicə Standartları Standart 7. Xəstəni vərəmdən müalicə edən hər hansı müalicə həkimi vərəmin dərmanlara qarşı rezistent formasının yaranmasında və infeksiyanın ötürülməsinin qarşısının alınmasında cəmiyyət qarşısında vacib səhiyyə məsuliyyəti daşıyır. Bu borcunu yerinə yetirmək üçün müalicə həkimi yalnız müvafiq müalicə rejiminin təyin edilməsilə deyil, eləcədə lazım olanda xəstənin müalicəyə riayət edilməsinin qiymətləndirilməsi və biruzə olunan zəif riayət edilmə haqqında tədbirlərin görülməsi üçün yerli səhiyyə xidmətlərinin və digər təşkilatların cəlb olunması ilə məşğul olmalıdır. Standart 8. Əvvəlcədən müalicə olunmayan bütün xəstələr (İİV infeksiyalılar da daxil olmaqla) məlum bioloji dəyərə malik olan dərmanlardan istifadə edərək, beynəlxalq səviyyədə qəbul edilən birinci sıra müalicə rejimini qəbul etməlidirlər. Müalicənin ilk mərhələsi iki ay ərzində qəbul olunan izoniazid, rifampisin, pirazinamid və etambutol dərmanlardan ibarət olmalıdır. Müalicənin davamedici mərhələsi 4 ay ərzində qəbul olunan izoniazid və rifampisin dərmanlarından ibarət olmalıdır. İstifadə edilən vərəmə qarşı dərmanların dozalarının təyinatı beynəlxalq tövsiyyələrlə uyğun gəlməlidir. İki (izoniazid və rifampisin), üç (izoniazid, rifampisin və pirazinamid) və dörd (izoniazid, rifampisin, pirazinamid və etambutol) fiksasiya edilmiş dərman dozalarının kombinasiyalarından istifadə etmək xüsusilə tövsiyə edilir. Standart 9. Müalicəyə riayətin qiymətləndirilməsi və baxılması üçün bütün xəstələrə onların ehtiyaclarına və xəstə və səhiyyə təminatçı arasında olan birgə hörmətə əsaslanan dərman müalicəsinin təyinatına qarşı xəstə-mərkəzləşdirilmiş yanaşmanın yaradılması lazımdır. Nəzarət və dəstək fərdi olub, xəstənin konsultasiyası və maarifləndirilməsi daxil olmaqla, məsləhət görülən müdaxilələrin (bəlkə seçimlərin) və mümkün olan dəstək xidmətlərinin tam ceşidini təşkil etməlidir. Xəstə-mərkəzləşdirilmiş strategiyasının əsas elementi müalicə rejiminə riayət edilməsinin qiymətləndirilməsi və dəstəklənməsi və zəif riayət edilmə halları baş verəndə uyğun tədbirlərin görülməsindən istifadə edilməsidir. Bu tədbirlər fərdi xəstənin vəziyyətinə uyğun və xəstə və müalicə təminatçısı ilə qarşılıqlı şəkildə aparılmalıdır. Bu cür təbdirlərə birbaşa dərman təyinatına müşahidə (birbaşa müşahidə altında DOT terapiyası) və xəstə və səhiyyə sisteminə münasib və cavabdeh olan müalicəyə dəstək verən şəxsin müəyyən edilməsi və təlimi (vərəmə dair və, əgər lazım olsa, İİV-ə həmçinin) daxil edilə bilər. Maliyyə dəstəyi də daxil olmaqla müvafiq həvəsləndirici vasitələr də müalicəyə riayətin yaxşılaşmasına gətirə bilər. Standart 10. Ağ ciyər vərəmli xəstələrin müalicəyə reaksiyasının nəzarəti üçün müalicənin ilkin mərhələsinin sonunda (iki ay) bəlğəm yaxmasının mikroskopiyası (iki nümunə) edilməlidir. Əgər müalicənin ilkin mərhələsinin sonunda bəlğəm yaxması müsbətdirsə, bəlğəm yaxmaları təkrar 3-cü ayda müayinə olunmalıdır və əgər müsbət nəticə alınsa, izoniazid və rifampisinə qarşı rezistentliyin yoxlanması üçün əkmə və həssaslıq testi olunmalıdır. Ağ ciyərdən kənar vərəmli xəstələrin və uşaqların müalicəyə reaksiyası kliniki cəhətdən ən yaxşı qiymətləndirilmədir. Standart 11. Əvvəlki müalicənin tarixçəsinə əsaslanaraq, dərmanlara qarşı güman edilən rezistentliyin, dərmanlara qarşı rezistentli basilləri olan mümkün mənbəyə məruz qalma hallarının və cəmiyyətdə yayılan dərmanlara qarşı rezistentliyin qiymətləndirilməsi bütün xəstələr üçün aparılmalıdır. Əvvəl müalicə olunan bütün xəstələr üçün müalicənin başlanmasında dərmanlara qarşı həssaslıq testinin qoyulması lazımdır. Müalicənin 3-cü ayının tamamlanmasında bəlğəm yaxması müsbət qalan xəstələr və uğursuz müalicəsi olan, imtina və ya residivi olan və ya dərman rezistentliyi güman edilən xəstələrə əkmə və dərmanlara qarşı həssaslıq testləri (ən azı izoniazid və rifampisinə qarşı) təcili olunmalıdır. İnfeksiyanın ötürülmə təhlükəsinin azalmasına dair xəstənin təcili konsultasiyası və maarifləndirilməsi prosesi başlanmalıdır. Müalicə müəssisəsinə müvafiq olan infeksiyaya nəzarət tədbirləri görülməlidir. Əlavələr Standart 12. Dərmanlara qarşı rezistent forması (xüsusilə MDR/XDR) Vərəmli və ya Vərəmə yoluxmanın ehtimalı böyük olan xəstələr ikinci sıra dərman vasitələri tərkibli xüsusi müalicə rejimləri ilə müalicə olunmalıdırlar. Seçilmiş müalicə rejimi standartlaşdırılmış və ya dərmanlara qarşı təsdiq və ya güman edilən rezistenlik əsasında qurulmuş ola bilər. Basillərin həssas olmaları bilinən və ya güman edilən ən azı dörd dərman vasitəsi, inyeksion preparat daxil olmaqla, istifadə və müalicə əkmə konverisyasına qədər ən azı 18 ay müddətində qəbul olunmalıdır. Xəstə -mərkəzləşdirilmiş tədbirlər müalicəyə riayət edilməsinin təmin olunması üçün tələb olunur. MDR/XDR vərəmli xəstələrin müalicəsində təcrübəsi olan mütəxəssislə konsultasiya təşkil olunmalıdır. Standart 13. Hər bir xəstənin qəbul etdiyi bütün dərmanların, müayinə cavablarının və əlavə təsirlər haqqında məlumatların yazılı hesabatları qorunub saxlanmalıdır. İİV İnfeksiyası və digər yanaşı gedən Xəstəlik hallarına Yanaşma Standartları Standart 14. Vərəmli və ya Vərəmə sübhəli bütün xəstələr üçün İİV yoxlaması və konsultasiya tövsiyyə edilməlidir. Umumi əhali arasında İİV infeksiyasının yüksək yayılan ərazilərdə yaşayan bütün xəstələr, İİV-lə əlaqəli əlamətləri olan xəstələr və İİV-ə məruz qalmanın yüksək risk ehtimalı olan xəstələr üçün İİV-ə yoxlama testinin edilməsi rutin idarəedilmənin xüsusi zəruriyyət daşıyan bir hissəsidir. Vərəm və İİV infeksiyanın yaxın əlaqəsinin olmasına görə, İİV yüksək yayılan ərazilərdə hər iki infeksiyaya qarşı profilaktika və müalicəyə dair birgə yanaşmaların olması məsləhət görülür. Standart 15. Vərəmli və İİV infeksiyalı bütün xəstələr vərəmə qarşı müalicə kursu müddətində antiretroviral müalicənin təyin olunmasının müəyyən edilməsinə dair qiymətləndirilməlidirlər. Antiretroviral müalicənin təyin olunması üçün uyğun xəstələrin antiretroviral dərman vasitələrə nail olmaları üçün müvafiq tədbirlər görülməlidir. Lakin, vərəmə qarşı müalicənin başlanması ləngiməməlidir. Vərəmli və İİV infeksiyalı xəstələr həmçinin digər yoluxucu xəstəliklərə qarşı profilaktika məqsədilə ko-trimoksazol qəbul etməlidirlər. Standart 16. Dəqiq şəkildə müayyinə olunduqdan sonra, aktiv vərəm aşkar olmayan İİV infeksiyalı şəxslər güman edilən vərəmin latent formasına qarşı 6-9 ay ərzində izoniazid qəbul etməlidirlər. Standart 17. Bütün təminatçılar vərəmə qarşı müalicənin reaksiyasına və ya nəticəsinə təsir edə bilən yanaşı gedən xəstəlik hallarının tam müəyyənləşdirilməsini aparmalıdırlar. Müalicə planı tərtib olunan vaxtı, təminatçı hər xəstə üçün müalicənin optimal nəticəsinə dəstək edən əlavə xidmətləri müəyyən etməlidir və xəstəyə qulluq üçün hazırlanan fərdi plana bu xidmətləri daxil etməlidir. Bu plana xüsusilə müalicə nəticəsinə təsir edə bilən digər xəstəlik hallarının ( məsələn, şəkərli diabet) müalicəsinə göndərilməni və qiymətləndirilməni və narkotik maddələrə və spirtli içkilərə qarşı müalicə proqramları, siqaret çəkilməsinin dayandırılmasına yardım edən proqram, digər psixoloji-sosial dəstək xidmətləri və ya antenatal və ya uşağa qayğı kimi xidmətlər daxil edilməlidir. Səhiyyə üçün Standartlar Standart 18. Vərəmli xəstələrə qayğı göstərən bütün təminatçılar yoluxucu vərəmli xəstələrlə yaxın təmasda olan şəxslərin beynəlxalq tövsiyyələrə uyğun qiymətləndirilməsini və idarəedilməsini təmin etməlidirlər. Təmas yoxlamalar üçün prioritetlərin müəyyən edilməsi təmasda olmaq ehtimalına əsaslanır: 1) diaqnozu qoyulmayan vərəmlı şəxslə təmasda olmaq; 2) yoluxma baş verəndən sonra, vərəmin inkişafına yüksək ehtimal olan şəxslə təmas; 3) əgər xəstəlik inkişaf edibsə, ağır vərəm riski olan şəxslə təmas; və 4) müəyyən xəstəlik halına malik xəstədən yoluxma riski yüksək olan şəxslə təmas halı. Qiymətləndirilmə üçün yüksək prioreti olan təmas halları: Vərəmə sübhəli əlamətləri olan şəxslər 5 yaşından aşağı olan uşaqlar Zəif immun sisteminə malik olan və ya zəif immun sisteminə malik olduğu ehtimal edilən, xüsusilə İİV infeksiyalı xəstələrlə təmas halları MDR/XDR vərəmli xəstələrlə təmas halları. Digər yaxın təmaslar aşağı prioritet qrupuna aiddir. Standart 19. Yoluxucu xəstə ilə yaxın təmasda olan və dəqiq yoxlamadan sonra, aktiv vərəm aşkar edilməyən 5 yaşından aşağı uşaqlar və İİV infeksiyalı hər hansı yaşda olan xəstələr güman edilən latent vərəm infeksiyasına qarşı izoniazidlə müalicə olunmalıdırlar. Standart 20. Yoluxucu vərəmə sübhəli və ya yoluxucu vərəmli xəstələrə qayğı göstərən hər müalicə müəssisəsi vərəm infeksiyasına müvafiq nəzarət planını yaratmalı və onun yerinə yetirilməsi ilə məşğul olmalıdır. Standart 21. Bütün müalicə təminatçıları həm yeni, həm də təkrar müalicə olunan vərəm halları və onların müalicə nəticələri haqqında müvafiq rəsmi tələblərə və siyasətə uyğun yerli səhiyyə orqanlarına hesabat verməlidirlər. Texniki Dəstəyə dair Vərəm Koalisiyası. Vərəmə Qayğı üzrə Beynəlxalq Standartlar (VQBS). Haaqa: Texniki Dəstəyə dair Vərəm Koalisiyası, 2ci Nəşr 2009. (mənbuatda) Əlavələr Xəstə üçün Bəlğəm Toplanmasına dair Təlimatlar Müay nə üçün bəlğəm n toplanması Vərəmə sübhəli şəxslərin ağ ciyərlərində Vərəm çöplərinin olub-olmamasını müəyyən etmək üçün ona bəlğəmin müəyyinəsinə ehtiyac olduğunu bildirin . tərəflərini işarələyin (lakin qapağı yox). - Vərəmin diaqnostikasına 3 nümunə lazımdır. - Nəzarət müayinəsi üçün 2 nümunə lazımdır. Bəlğəm müayyinəsinə Göndəriş Formasını doldurun . Bəlğəmin toplanmasına dair atılmalı olan addımları tam və aramla başa salın və göstərin. * Vərəmə sübhəli şəxsə müayinə üçün qabın açılmasını və bağlamasını göstərin. * Dərin nəfəs alıb, güclü öskürməyi necə etmək lazım olduğunu göstərin. Vərəmə sübhəli şəxs ağız suyu deyil bəlğəm gətirməlidir. * Başa salın ki, Vərəmə sübhəli şəxs dərindən öskürüb, bəlğəmi səliqəli şəkildə müayinə qabına tüpürməlidir. Toplanma * Vərəmə sübhəli şəxsə müayinə qabını və qapağını verin. * Vərəmə sübhəli şəxsi bəlğəm nümunəsinin toplanması üçün mümkündürsə, açıq havaya və ya yaxşı ventilyasiyalı, digər insanlardan uzaq və yalnız qala bilən yerə göndərin. * Vərəmə sübhəli şəxs bəlğəm nümunəsilə qayıdan zaman, müayinə qabına fikir verin. İçində kifayət gədər bəlğəm (yalnız ağız suyu deyil) varmı? Əgər yoxdursa, onda Vərəmə sübhəli şəxsdən təkrar bəlğəm gətirməsini xahiş edin. * Vərəmə sübhəli şəxsə lazım olsa, növbəti bəlğəm nümunəsinin nə vaxt toplanmasını başa salın. (Aşağıdakı cədvələ bax.) Əlavə 2 VƏRƏM NÜMUNƏSI Ad: Müalicə müəssisəsi: Tarix: Nümunə nömrəsi. Xəstə üçün Bəlğəm Toplanmasına dair Təlimatlar Üçüncü nümunəni toplayanda, Vərəmə sübhəli şəxsə nəticələri əldə etmək üçün nə zaman gəlməsini bildirin. Saxlama qaydaları * Qapağın yaxşı bağlanmasını yoxlayın. Lazım olsa, müayinə qabının üstünü si- lin. * Mümkündürsə, hər bəlğəm qabını öz plastik torbasına qoyun və ya qəzetə bükün. * Soyuq yerdə saxlayın. * Əllərinizi yuyun. Göndərilmə * Nümunələri müalicə müəssisəsindən laboratoriyaya göndərin. * Bəlğəmin toplanmasından laboratoriyaya çatdırılmasına qədər olan ümumi vaxt 5 gündən artıq olmamalıdır. Əlavə 2 Üç bəlğəm nümunə toplanmasına dair cədvəl 1-ci Gün: * Yuxarıda təsvir edildiyi kimi bəlğəm nümunəsini “yerində” toplayın (Nümunə 1). * Vərəmə sübhəli şəxsə sabah səhər erkən bəlğəm nümunəsinin necə toplanmasını başa salın (yuxudan oyanan kimi birinci bəlğəm). Vərəmə sübhəli şəxsə işarə olunan müayinə qabını evə aparmağa verin. Ondan nümunəni sabah səhər müalicə müəssisəsinə gətirməsini xahiş edin. 2-ci Gün: * Vərəmə sübhəli şəxsdən səhər erkən nümunəni qəbul edin. (Nümunə 2). Əlavələr İİV müsbətli xəstələrdə ACV diaqnozu – Vərəm İİV üzrə Dərslikdən Əlavə 3 ACKV Diaqnozuna Yardım üçün Təklif olunan Kliniki Səciyyəvi Xüsusiyyətlər - Vərəm İİV üzrə Dərslikdən (2007) Əlavə 4 Əlavələr Dərman haqqında Məlumat Əlavə 5 Vərəmə qarşı dərmanların tövsiyyə edilən dozaları Dərman (qıssadılmış forma ilə) Tövsiyyə edilən doza Buraxılış formaları Gündəlik Həftədə 3 dəfə Rifampisin (R) 8 – 12 mq/kq 8 – 12 mq/kq 150 mq və ya 300 mq həblər Izoniazid (H) 4 – 6 mq/kq 8 – 12 mq/kq 100 mq və ya 300 mq həblər Pirazinamid (Z) 20 – 30 mq/kq 30 – 40 mq/kq 400 mq həblər Etambutol (E) 15 – 20 mq/kq 25 – 35 mq/kq 100 mq və ya 400 mq həblər Streptomisin (S) 12 – 18 mq/kq 12 – 18 mq/kq Flakon 1q (ƏD) Dərmanların fiksasiya olunmuş doza kombinasiyalarının mümkün olan buraxılış formaları Fiksasiya olunmuş doza kombinasiyaları Buraxılış formaları (kombinasiyalı həblər) Gündəlik təyinat üçün Həftədə 3 dəfə təyinat üçün Rifampisin + Izoniazid (RH) (R 300 mq + H 150 mq), və ya (R 150 mq + H 75 mq), və ya (R 60 mq + H 30 mq)* (R 150 mq + H 150 mq), və ya (R 60 mq + H 60 mq)* Izoniazid + Etambutol (HE) (H 150 mq + E 400 mq) Mövcud deyil Izoniazid + Tioasetazon (HT) (H 300 mq + T 150 mq), və ya (H 100 mq + T 50 mq)* Mövcud deyil Rifampisin + Izoniazid + Pira- zinamid (RHZ) (R 150 mq + H 75 mq + Z 400 mq), və ya (R 60 mq + H 30 mq + Z 150 mq)* (R 150 mq + H 150 mq + Z 500 mq) Rifampisin + Isoniazid + Pira- zinamid + Etambutol (RHZE) (R 150 mq + H 75 mq + Z 400 mq + E 275 mq) Mövcud deyil Dərmanlara rezistent Vərəm əleyhinə müalicədə istifadə olunan vərəmə qarşı dərmanların bədən çəkisinə əsaslanan dərman dozaların təyinatı DƏRMANLAR (DƏRMAN ADLAR- IN QİSA FORMASI), (ÜMUMİ BURAXILIŞ FORMASI) <33 kq BƏDƏN ÇƏKİSİ ÜZRƏ SİNİFLƏR >70 kg (HƏMÇİNİN DƏRMANIN MAKSİMAL DOZASI) 33–50 kq 51–70 kq QRUP 1: BIRINCI SIRA PERORAL VƏRƏMƏ QARŞI DƏRMAN VASITƏLƏRİ Izoniazid (H) (100, 300 mq) 4–6 mq/kq gündəlik və ya 8–12 mq həftədə 3 dəfə 200–300 mq gündəlik və ya 450–600 mq həftədə 3 dəfə 300 mq gündəlik və ya 600 mq həftədə 3 dəfə 300 mq gündəlik və ya 600 mq həftədə 3 dəfə Rifampisin (R) (150, 300 mq) 10–20 mq/kq gündəlik 450–600 mq 600 mq 600 mq Etambutol (E) (100, 400 mq) 25 mq/kq gündəlik 800–1200 mq 1200–1600 mq 1200–1600 mq Pirazinamid (Z) (500mq) 30-40 mq/kq gündəlik 1000–1750 mq 1750–2000 mq 2000mq - 2500mq QRUP 2: İNYEKSION VƏRƏMƏ QARŞI DƏRMAN VASITƏLƏRI Streptomisin (S) (1 q flakon) 15–20 mq/kq gündəlik 500–750 mq 1000 mq 1000 mq Kanamisin (Km) (1 q flakon) 15–20 mq/kq gündəlik 500–750 mq 1000 mq 1000 mq Amikasin (Am) (1 q flakon) 15–20 mq/kq gündəlik 500–750 mq 1000 mq 1000 mq Kapreomisin (Cm) (1 q flakon) 15–20 mq/kq gündəlik 500–750 mq 1000 mq 1000 mq Dərmanlar haqqında Məlumat Əlavə 5 Əlavələr Dərmanlara rezistent Vərəm əleyhinə müalicədə istifadə olunan vərəmə qarşı dərmanların bədən çəkisinə əsaslanan dərman dozaların təyinatı DƏRMANLAR (DƏRMAN ADLAR- IN QİSA FORMASI), (ÜMUMİ BURAXILIŞ FORMASI) <33 kq BƏDƏN ÇƏKİSİ ÜZRƏ SİNİFLƏR >70 kg (HƏMÇİNİN DƏRMANIN MAKSİMAL DOZASI) 33–50 kq 51–70 kq QRUP 3: FLORXINOLONLAR Ofloksasin (Ofx) (200, 300, 400 mq) 15–20 mq/kq gündəlik 800 mq 800 mq 800–1000 mq Levofloksasin (Lfx) (200, 500 mq) 7.5–10 mq/kq gündəlik 750 mq 750 mq 750–1000 mq Moxifloksasin (Mfx) (400 mq) 7.5–10 mq/kq gündəlik 400 mq 400 mq 400 mq QRUP 4: PERORAL BAKTERIOSTATIK IKINCI SIRA VƏRƏM ƏLEYHINƏ DƏRMANLAR Etionamid (Eto) (250 mq) 15–20 mq/kq gündəlik 500 mq 750 mq 750–1000 mq Protionamid (Pto) (250 mq) 15–20 mq/kq gündəlik 600 mq 750 mq 750–1000 mq Sikloserin (Cs) (250 mq) 15–20 mq/kq gündəlik 500 mq 750 mq 750–1000 mq Terizidon (Trd) (250 mq) 15–20 mq/kq gündəlik 600 mq 600 mq 900 mq P- aminosalisil turşusu (PAS) (4 q paketik) 150 mq/kq gündəlik 8 q 8 q 8-12 q PAS natrium duzu İstehsalçıdan və hazırlanmasından asılı dozalar fərqli ola bilər: istehsalçı tərəfindən tövsiyyə edilən dozaları yoxlayın Tioasetazon (Thz) Böyüklər üçün adətən 150 mq dozasında təyin olunur Dərmanlar haqqında Məlumat Əlavə 5 Dərmanlara rezistent Vərəm əleyhinə müalicədə istifadə olunan vərəmə qarşı dərmanların bədən çəkisinə əsaslanan dərman dozaların təyinatı QRUP 5: MƏLUM OLMAYAN EFFEKTIVLIYI ILƏ DƏRMANLARA QARŞI REZISTENT (DR) VƏRƏM ƏLEYHINƏ DƏRMAN VASITƏLƏRI (MDR-VƏRƏMLI XƏSTƏLƏRDƏ RUTIN ISTIFADƏ ÜÇÜN ÜST TƏRƏFINDƏN TÖVSIYYƏ EDILMƏYƏN). DR-VƏRƏM ÜÇÜN OPTIMAL DOZALAR TƏYIN OLUNMAYIB. Klofazimin (Cfz) Böyüklər üçün adətən 100 mq-dan 300 mq-dək gündəlik doza təyin olunur. Bəzi həkimlər 300 mq gündəlik dozadan başlıyıb, 4-6 həftədən sonra Linezolid (Lzd) 100 mq-dək azaldırlar. Amoksisiklin/ Klavulanat (Amx/ Clv) Böyüklər üçün adətən 600 mq gündə 2 dəfə təyin olunur. Həkimlərin əksəriyyəti əlavə təsirlərin azalması üçün 4-6 həftədən sonra 600 mq gündə bir dəfəyə azaldaraq təyin edirlər. Tioasetazon (Thz) DR-Vərəm üçün dozalar müəyyən edilməyib. Böyüklər üçün normal doza 875/125 mq gündə 2 dəfədən və ya 500/125 mq gündə üç dəfədən ibarətdir. İmipenem/silastatin (Ipm/Cln) 1000/250 mq dozadan da istifadə olunur, lakin əlavə təsirlər bu dozanın təyinatını məhdudlaşdıra bilər. Klaritromisin (Clr) Böyüklər üçün adətən 150 mq təyin olunur Yüksək dozada izoniazid (Yüksək dozada H) Böyüklər üçün adətən 500-1000 mq-dan VD hər 6 saatdan bir vurulur. Dərmanlar haqqında Məlumat Əlavə 5 Əlavələr Müalicə kartı Əlavə 6 Müalicə kartı Əlavə 6 Əlavələr |