Həkimlər üçün Vərəm üzrə Təkmilləşdirmə Kursu
Yüklə 4,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ciddi müayinədən sonra, aktiv xəstəliyi aşkar olunmayan, İİV infeksiyası olan
şəxslər güman edilən latent vərəmə qarşı izoniazid profilaktik terapiya (İPT) ilə müalicə olunmalıdırlar. Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası Bu bölmədə Siz öyrəndiniz ki... Vərəm əlamətlərinə oxşar, xüsusilə uzun müddətli öskürəyi olan hər hansı bir şəxs Vərəmə şübhəli sayılır Vərəm xəstəliyinə uyğun gələn digər əlamətlərə hemoptozis, gecə tərləmələri, hərarət və/və ya bədən çəkisinin azalması aiddir Ağ ciyər Vərəmini aşkar etmək üçün ən müvafiq yol bəlğəm yaxmasının mikroskopiyasıdır Fiziki müayinə də hər hansı bir xəstənin qiymətləndirilməsinin əsas bir hissəsidir. Bu Vərəmi təsdiqləmə və ya istisna etmək üçün istifadə oluna bilməz, lakin xəstənin ümumi vəziyyəti haqqında və Vərəmin necə müalicə olunmasına təsir edə bilən digər amillər barədə dəyərli məlumatla təmin edə bilər Yaxmanın mikroskopiyası Vərəm üçün əsas diaqnostik üsuldur Əkmə M. tuberculosis-i təsdiqləyə bilər və DHT-nin qoyulması MDR- Vərəm üçün yüksək risk mənbəyi olan Vərəmə şübhəli şəxslərin müəyyən qrupu üçün istifadə olunur Xətti zond sınağı kimi yeni diaqnostik üsullar təkmilləşdirilir və bu üsulların təkmilləşməsi nəticəsində MDR-Vərəm diaqnozunun qoyulması üçün tələb olunan vaxtı kəskin dərəcədə azaldacaq Bir və ya daha çox yaxma müayinəsi xəstəlik halını diaqnostika etmək üçün kifayətdir və xəstəliyinin lokallaşma nahiyəsindən, bakterioloji cəhətdən, əvvəlcədən müalicə olunmuş Vərəm tarixçəsindən və xəstəliyinin ağırlığından asılı kateqoriyalara əsasən təyin olunacaq Vərəm diaqnozu təsdiqlənən xəstə barəsində xəstəlik halı haqqında dəqiq hesabat olmalıdır və təmas hallarının araşdırılması üçün ilk addım kimi 5 yaşa çatmamış uşaqlar və Vərəm əlamətləri olan böyüklər yoxlanmalı, sonraki müayinələr və mümkündürsə profilaktik müalicə aparılmalıdır Bölmə 2 Biliklərinizin qiymətləndirilməsi üçün Suallar və Çalışmalar: Vərəmin Diaqnostikası 1. Bəlğəm toplanması haqqında olan aşağıdakı fikirlərin hansı düzgündür? a) Bəlğəm toplanan zaman xəstələr təlimatlandırılmalı və birbaşa nəzarət altında olmalıdırlar. b) Bəlğəm hamam və ya ayaqyolu kimi xəstəni heç kimin narahat etmədiyi bir yerdə mümkün dərəcədə tez toplanmalıdır. c) Nümunə nömrə bir “yerində” toplanır. Və nümunə nömrə iki növbəti səhər toplanır. d) Əgər xəstə öskürüb bəlğəmi gətirə bilmirsə, bəlğəm nümunəsi induksiya vasitəsilə əldə oluna bilər. 2. Aşağıdakı bəndlərdən hansı mikrobioloji diaqnozu təsdiq edir? a) Döş qəfəsinin radioqrafiyası b) Yaxma müayinəsində turşuya-davamlı basillərin aşkar edilməsi c) Tuberkulin əsaslı müsbət dəri testi d) M. tuberculosis-in müsbət əkməsi 3. MDR-Vərəm diaqnozunun təsdiqləməsi üçün hansı diaqnostik test tələb olunur? Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası 4. Aşağıda göstərilən hər bir xəstə üçün ehtiyac varsa hansı müayinələr aparılmalı olduğunu yazın və onların niyə təyin edildiyini də izah edin. Xəstə 1 Vərəm yüksək yayılan ölkədə yaşayan JK ,27 yaşlı küçə alverçisində, öskürək, hərarət, bədən çəkisinin azalması və yorğunluq əlamətləri müşahidə olunur. O, deyir ki, öskürək onda 6 həftə qabaq başlayıb, lakin öz ailəsini dolandırmaq üçün işdən qala bilməmişdir və yalnız indi həkimə müraciət edə bilib. Xəstə 2 RM 35 yaşlı qadındır və heç bir xəstəlik əlamətləri və İİV yoluxması üçün risk ami- li yoxdur. MDR-Vərəmə qarşı müalicəyə başlayan xəstə ilə evlidir. Başağrılarından şikayət edir və yoldaşı ilə eyni xəstəlik daşıyıcısı olmasından narahatdır. Fiziki müayinə normaldır və digər əlavə əlamətlər barəsində məlumat verməyib. Xəstə 3 25 yaşlı ana, LM, bir yaşlı uşağı ilə həkimə müraciət edib. Uşaq öskürür, yaxşı yemək yemir, son aylar nə inkişaf etmir və nə uşağın bədən çəkisi artmır. Ananın özündə də son bir neçə ay ərzində öskürək və hərarət var. Xəstə 4 HT 40 yaşlı, zəif bədən quruluşlu kişidir. Dediyinə görə, Vərəmə qarşı müalicə almışdır, lakin dərmanların ona o qədər də xeyri olmamışdır. O deyir ki, 4 və ya 5 ay müalicə alıb, sonra onun həkimi deyib ki, onun ağ ciyərlərində Vərəm hələ də var, lakin o, dərmanları daha qəbul etməməlidir. HT Sizə bildirib ki, uzun müddət öz dərmanlarını qəbul edib, lakin onun müalicəsinə heç kim birbaşa nəzarət etməyib. Xəstə 5 KL 52 yaşlı kişi, uzaq məsafələrə yola çıxan yük maşını sürücüsüdür. Onun bədənin çəkisinin kəskin azalmasına, öskürəyə, hərarətə, soyuqdəyməyə və iştahasının itməsinə dair şikayətləri var. O, İİV-in yüksək dərəcədə yayılmış olduğu ərazidə işləyir və o, çox saylı partnyorları ilə cinsi əlaqədə olan zaman kon- domdan istifadə etməməsini söyləyir. 1: a,c və d 2: d 3: Dərmanlara qarşı Həssaslıq Testi (DHT) 4: XƏSTƏ 1 Bu halda Siz xəstənin tibb tarixçəsini alın (çünki yoluxucu Vərəm xəstəliyi olan şəxsin təsirinə məruz qalanda Vərəmə şübhə daha yüksək olur), Vərəmə dair digər risk amillərini qiymətləndirin, fiziki müayinə aparın, TDB yaxması üçün bəlğəm toplayın, döş qəfəsinin retngen şəklinin çəkilməsini xahiş edin, əkmə və, əgər mümkündürsə, DHT qoyulmasının zəruriliyini bildirin. XƏSTƏ 2 Baş ağrısını ağrıkəsicilər ilə müalicə edin və onunla danışıb, Vərəm haqqında narahatçılığını azaldın. Vərəmin baş ağrısı kimi ilkin əlamətlə özünü biruzə verməməsinə görə, bu dəfə Siz Vərəmin aşkarlanması üçün onu heç bir müayinəyə göndərməməlisiniz, lakin əgər əlamətlər kəskinləşərsə, təkrar müraciət etməsini xahiş edin. Xəstə 6 TM 23 yaşlı qadındır, onun boynunun sağ nahiyəsində irinli mayeli şiş müşahidə olunur. Dediyinə görə, şiş 3 ay bundan əvvəl əmələ gəlib, və keçən həftə irinin ifrazı başlayıb. Xəstə 7 LE 42 yaşlı kişidır, Sizə bədən çəkisinin azalması, gecə tərlənmələri və ishal barədə şikayət edir; soruşduqda öskürəyin olmamasını deyir. Bəlğəmi ifraz edə bilmir. Onunla bir yerdə yaşayan atasına bu yaxınlarda Vərəm diaqnozunun qoyulması barədə məlumat verir. cavablar Bölmə 2 Vərəmin diaqnostikası XƏSTƏ 3 Uşağın tam fiziki müayinəsini aparıb, döş qəfəsinin rentgen şəkilini çəkin. Uşaqdan bəlğəmin toplanması çətin olduğuna və anasında xəstəliyin olması güman edildiyinə görə, ana üçün də fiziki müayinədən keçirmək, döş qəfəsinin rentgen şəkilini çıxartmaq və TDB yaxması üçün bəlğəmin toplanmasını təşkil etmək lazımdır. Əgər anasında Vərəm varsa, güclü epidemioloji əlaqə olduğu üçün, uşağında Vərəm xəstəliyinə yoluxmasına çox yüksək ehtimal var. XƏSTƏ 4 Vərəm xəstəliyinin hər hansı bir halında, ilkin qiymətləndirilmənin vacib hissəsi kimi Vərəmin əvvəlki müalicə tarixçəsini əldə edin. Xəstənin danışdıqları əsasında toplanan tarixçə və Sizin tərəfinizdən təyin olunmuş müalicə əsasında, bu xəstədə dərmanlara qarşı rezistentliyin yaranma ehtimalı var. Bu halda Siz xəstəni TDB yaxma müayinəsi üçün bəlğəm toplanmasına və döş qəfəsinin rentgen şəkilinin çəkilməsinə, əgər mümkündürsə xəstənin bəlğəmini əkmə və DHT qoyulmasına göndərməlisiniz. XƏSTƏ 5 Xəstənin danışdıqları əsasında toplanan tarixçəyə və əlamətlərə əsasən Siz İVV-ə test edilməsini və TDB yaxma müayinəsi üçün bəlğəmin toplanmasını və əgər mümükündürsə, döş qəfəsinin rentgen şəkilinin çıxardılmasını da təşkil etməlisiniz. XƏSTƏ 6 Bu xəstənin differensial diaqnostikasına Vərəmlə yanaşı limfomanın aid olmasına görə, Siz bu xəstəliklər üçün onun limfa vəzindən xaric olunan mayedən TDB yaxmasının mikroskopiyası kimi müvafiq müayinələrin aparılmasını təşkil etməlisiniz. Əgər mümkündürsə, biopsiya və əkmə də olunmalıdır. Sizin Vərəmə dair sübhəniz xəstənin hər hansı bir risk amilinin olmasından, aktiv ağ ciyər Vərəmli xəstə ilə təmasda olması da daxil olaraq, asılıdır. XƏSTƏ 7 Əgər Vərəm xəstəliyinə oxşar vəziyyətin hər hansı bir halı müşahidə olunursa,onda Siz xəstənin tibb tarixçəsini almalısınız, fiziki müayinə aparmalısınız və döş qəfəsinin rentgen şəkilinin çəkilməsinə göndərməlisiniz. Sizin müəssisədə şərait varsa, bəlğəmin induksiyası da xəstəliyinin diaqnostikasında yardımcı ola bilər. Bölmə 1 Vərəmin Etiologiyası və Patogenezi Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Bölmə 3 3 Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi V ərəmə qarşı müalicə yalnız fərdi sağlamlıqla əlaqəli deil, bu məsələ eləcədə, ictimai səhiyyənin maraq dairəsindədir. Vərəmli xəstənin müalicəsində məsul olan bütün, ictimai və özəl səhiyyə işçiləri müvafiq standartlaşdırılmış müalicə rejimi barədə və eləcədə, rejimə riayət edilməsinin qiymətləndirilmə üsulları, müalicənin tamamlanmasına əmin olmaq məqsədi ilə aparılan müalicəyə zəif riayət edilmə barədə vaxtında xəbər verilməsinə dair məlumata malik olmalıdırlar. Bu bölmə VQBS standartları ilə əlaqəli olan və bütün həkimlərin yerinə yetirməli olduqları aşağıdakı tapşırıqları əhatə edir: Xəstəliyin lokallaşma nahiyəsini və xəstənin növünü (yeni, imtina, əvvəl müalicə olunmuş, müalicənin uğursuzluğu) və beynəlxalq səviyyədə qəbul olunan müalicə rejimlərinə uyğun xəstəyə təyin olunmalı müalicə kursunu müəyyən edin. (Standart 8) Vərəmin müalicəsinə və ya müalicənin nəticəsinə təsir edə bilən yanaşı gedən xəstəlik hallarının qiymətləndirilməsinin təşkili. (Standart 17) Müalicə nəticəsində Vərəmli xəstənin vəziyyətinin yaxşılaşmasının müalicə zamanı nəzarət və bəlğəm numünələrinin müayinəsi ilə yoxlanması. (Standart 10) Vərəmli xəstənin Müalicə Kartını bütün təyin olunan dərman preparatlarını, müayinələrin bakterioloji nəticələrini və əlavə təsirlərini də qeyd edərək, tamamlayın. (Standart 13) Həm yeni, həm də əvvəl müalicə olunan Vərəm xəstəlik halları və onların müalicə nəticələri haqqında yerli səhiyyə orqanlarına tətbiq olunan qanuni tələblərə və aparılan siyasətə uyğun hesabat verin. (Standart 21) Bölmə 3 Öyrənmə Məqsədləri Bu bölmədə iştirakçılar aşağıda qeyd edilənləri öyrənəcəklər: Xəstənin necə təsnif edilməsini və müvafiq müalicənin seçilməsini Müalicə rejiminin və dərman dozalarının müəyyən edilməsi də daxil olmaqla Vərəmli xəstənin Müalicə Kartının necə tərtib edilməsini Dərmanların əlavə təsirlərinin necə müəyyən edilməsini və əlavə təsirlərin idarə edilməsini Xəstənin bəlğəm nümunəsinin nəticəsinin izlənməsi vaxtınını necə müəyyən etməli Müalicənin nəticəsinin necə müəyyən edilməsini BÖLMƏ 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi 1. Vərəm xəstəl k hallarının və təy natının təsn fatı Xəstəyə Vərəm diaqnozu qoyulandan sonra, xəstə aşağıda qeyd edilən təyinedicilər əsasında təsnif edilir: 1. Xəstəliyin lokallaşma yeri 2. Bakteriologiya 3. Əvvəl müalicə olunmuş vərəmin tarixçəsi 4. İİV statusu 1.1. Xəstəl y n lokallaşma yer Əvvəl qeyd olunduğu kimi, Vərəm iki əsas kateqoriyaya bölünür – ağ ciyər Vərəmi və ağ ciyərdən kənar Vərəm. Xəstəliyin lokallaşma yerindən asılı olmayaraq tövsiyyə edilən müalicə rejimləri oxşardır. Xəstəliyin lokallaşma yerinin müəyyən olunma vacibliyi ən birinci qeydiyyat və hesabat məqsədləri və xəstənin yoluxuculuq dərəcəsinin qiymətləndirilməsi üçündür. ÜST-ün təriflərinə əsasən: ağ ciyərin parenximasını zədələyən xəstəlikdir. Bu səbəbdən, vərəmli intratorakal limfadenopatiya (mediastenal və/və ya ağ ciyərin qapı limfa düyünlərin ) və ya vərəmli ekssudativ plevrit ağ ciyərdə radioqrafik dəyişikliklərin olmadığı halda ACKV xəstəlik halına aiddir. Həm ağ ciyərdə, həm də ağ ciyərdən kənar Vərəmə malik xəstə ağ ciyər Vərəm xəstəlik halı kimi təsnif olunmalıdır. ağ ciyəri deyil, başqa orqanları (məs, plevra, limfa düyünləri, qarın, sidik-cinsiyyət yolları, dəri, oynaqlar və sümüklər, və meninqial qişalar) zədələyən xəstəlikdir. Bir neçə orqanları zədələyən ACKV xəstəlik halının təsviri xəstəlik zamanı ən çox zədələnən nahiyyədən asılıdır. 1.2. Bakter olog ya Yoluxuculuq dərəcəsi ilə əlaqəli olduğu üçün “yaxma-müsbət” və ya “yaxma- mənfi” laborator cavablar ağ ciyər xəstəlik hallarının ən faydalı bakterioloji təsnifatıdır. Bir və ya daha çox bəlğəm nümunəsi yaxmasının müayinəsinin mikroskopiyasında TDB –ra müsbət olan ACV, bəlğəm yaxması-müsbət (ACV+) xəstəlik halı kimi müəyyən edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, bəlğəm yaxması-müsbət ağ ciyər Vərəmin yeni xəstəlik halının müəyyənləşdirilməsi yaxşı fəaliyyət göstərən xarici keyfiyyətə zəmanət (XKZ) sisteminə malik ölkələrdə ən azı bir TDB-nın ən azı bir bəlğəm nümunəsində tapılmasına əsaslanır. ACV, bəlğəm yaxması-mənfi (ACV-) yuxarda verilən yaxması-müsbət Vərəmin təsvirinə uyğun olmayan ağ ciyər Vərəm xəstəlik halı kimi təsvir olunur. Qeyd: Yaxşı kliniki və səhiyyə təcrübəsinə əsaslanaraq, ACV- üçün diaqnostik kriteriyalara aşağıda göstərilən dörd bənd daxil edilməlidir: 1. Ən azı iki bəlğəm nümunəsinin TDB-ra mənfi olması, 2. Aktiv ACV –nə oxşar radioloji dəyişiklərin olması, 3. Geniş spektri olan antibiotiklə müalicə kursunun təsirinin olmaması, 4. Həkim tərəfindən Vərəmə qarşı kimyaterapiyanın tam kursunun təyinatı ilə müalicə etmək qərarı. Bu qrupa bəlğəm nümunələrinin yaxması mənfi, lakin əkməsi (-ləri) müsbət olan xəstələr aiddir. ACKV -mi ağ ciyərdən başqa Vərəm vasitəsi ilə zədələnmiş digər orqanları olan xəstə kimi müəyyən olunur. Diaqnoz bir əkmə-müsbət nümunəsinə və ya histoloji və ya aktiv ACKV-ə oxşar tutarlı kliniki sübütun və həkim tərəfindən Vərəmə qarşı kimyaterapiyanın tam kursunun təyinatı ilə müalicə etmək qərarına əsaslanmalıdır. 1.3. Əvvəl müal cə olunmuş vərəm n tar xçəs Xəstənin əvvəl Vərəm əleyhinə müalicə qəbul etməsını müəyyən etmək zəruridir. Əvvəlcədən müalicə almış xəstələrdə dərmanlara qarşı qazanılmış rezistentlik halları ola bilər və belə xəstələrə yeni xəstələrdən fərqli müxtəlif müalicə rejimləri tələb oluna və həmçinin dərmanlara qarşı həssaslıq testləri əlavə olaraq aparıla bilər. MDR- Vərəmə dair 4-ci Bölümə bax. Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi 1.4. İİV statusu Müalicə seçimi üçün xəstənin İİV statusunun müəyyən edilməsi və qeydiyyatı, eləcədə monitorinqi zəruridir (müalicə rejimlərinə dair bölməyə və 4-ci bölməyə bax). ÜST tərəfindən təyin edilən Vərəm Müalicə Kartına (Əlavə 6-ya bax) və Vərəm üzrə Qeydiyyat Jurnalına İİV test nəticələri, ko-trimoksazol terapiyasının (CPT) və anti-retroviral terapiyanın (ART) başlanması haqqında məlumatlar daxildir. Xəstə növünün təsvirləri Xəstənin növü Təsvir Yeni Vərəm əleyhinə heç vaxt müalicə olunmayan və ya bir aydan az Vərəmə qarşı dərmanları qəbul edən xəstə Residiv Əvvəldəcən Vərəm əleyhinə müalicə almış və sağalmış və ya müalicəsi tamamlanmış kimi elan edilən xəstə, lakin bakterioloji cəhətdən (yaxma və ya əkmə) Vərəmə müsbət kimi müəyyən edilən Uğursuzluqdan sonra müalicə Əvvəlki uğursuz müalicədən sonra, təkrar müalicəyə başlayan xəstə İmtinadan sonra müalicə Müalicənin iki və ya daha artıq ay müddətində dayandırılmasından sonra müalicə üçün qayıdan və bakterioloji cəhətdən müsbət olan xəstə Köçürülmə Müalicəsini davam etdirmək üçün digər Vərəm qeydiyyat müəssisəsindən köçürülən xəstə Digər Yuxarıdakı təsvirlərə uyğun gəlməyən bütün xəstəlik halları. Bu qrupa təkrar müalicə rejimlərinin sonunda (əvvəl xroniki xəstəlik halları kimi müəyyən edilən) SS+ qalan və birinci sıra dərmanlara qarşı rezistent ola bilən xəstələr daxildir. 2. Standartlaşdırılmış Müal cə Rej mlər Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının Stop Vərəm Departamenti xəstəlik hallarının aşkarlıq prinsipləri əsasında yaradılmış təlimatlar üçün ÜST tərəfindən aparılan yeni prosesdən istifadə edərək Vərəmin müalicəsi: milli proqramlar üçün təlimatlar –ın dördüncü nəşrini bu yaxınlarda nəşr etdirib. Tövsiyyə edilən müalicə rejimləri haqqında aşağıdakı bölmələrdə verilən məlumat birbaşa bu təlimatlardan götürülüb, lakin hər rejim məsləhətini dəstəkləyən sübütu tamamilə anlamaq üçün həkimlərin yeni təlimatlarla diqqətlə tanış olması məqsədəuyğundur. Vərəm xəstələrinin əksəriyyəti ÜST tərəfindən tövsiyyə edilən Vərəmə qarşı müalicə üçün standartlaşdırılmış rejimlərdən birini qəbul edəcəklər. Bütün bu rejimlər “birinci sıra Vərəmə qarşı dərmanlar” kimi müəyyən edilən beş vacib dərman preparatından: izoniazid (H), rifampisin (R), pirazinamid (Z), etambutol (E) və streptomisindən (S) qurulmuş bir neçə kombinasiyadan ibarətdir. Dərmanlara qarşı rezistentliyin olması sənədləşdirilərək təsdiqlənmiş xəstələr üçün ikinci sıra dərmanlardan (İSD) istifadə olunacaq. İSD –rın istifadəsinə dair məlumat üçün bu bölmədə aşağıdakı MDR-Vərəm müalicəsi haqqında olan bəndə baxın və MDR- Vərəmə qarşı dərmanlar haqqında məlumatla Əlavə 5-də tanış olun. Bu standartlaşdırılmış rejimlər effektiv müalicənin tərtib edilməsinə və müalicənin təyin olunan qaydada qəbuluna və dərmanların keyfiyyətinin yaxşı olmasına, MDR-Vərəmin inkişafının qarşısını almağa imkan yaradır. 3. Dərmanların müəyyən ed lm ş dozalarının komb nas yası (FDCs) ÜST Vərəmli xəstələrin müalicəsi üçün FDC-dən istifadə etmək məsləhət görür. Fərdi təyin olunan dərman preparatlarından (və ya tək dərman təyinatından) FDS –in bir neçə üstünlükləri müəyyən edilib: Təyinat səhvləri daha az rast gəlinir Daha az sayda həblərin qəbulu müalicəyə olan riayəti həvəsləndirə bilər Xəstələr qəbul etmək üçün yalnız müəyyən dərmanları seçə bilmirlər (müalicə müşahidə altında olmayan zaman) 4. Vərəm Müal cə Rej mlər üçün Dərman Kodları (Ver lmə qaydası) Vərəm müalicə rejimləri Vərəmə qarşı hər dərman adının qısaldılmış forması olan standart dərman kodlarından istifadə edilərək qeyd edilir. Bu qısaldılmış formalar aşağıdakı kimidir: Bölmə 3 Vərəmli Xəstələrin Müalicəsi Yuxardakı rejimlərdə FDC-dan istifadə edilir. Müalicənin hər iki mərhələsi üçün FDC istifadə olunub. Bu müalicə rejimi pan-həssas xəstəliyin müalicəsi üçün istifadə olunan rejimlərdən biridir. 5. Uyğun Müalicə Rejiminin Seçimi Vərəmli xəstələr xəstəliyin lokallaşma yerinə, bakterioloji nəticələrə, Vərəmə qarşı əvvəlki mualicə tarixcəsinə və xəstənin İİV statusuna əsaslanaraq təsnif olunmalıdırlar. Əvvəlki müalicə tarixçəsinə əsaslanaraq xəstə üçün müvafiq müalicə rejimini seçin. Vərəmli xəstələr üçün aşağıda göstərilən Vərəmə qarşı əsas üç müalicə rejimi istifadə olunur: Yeni xəstə üçün müalicə rejimi: MDR-Vərəmin az ehtimal olunduğu yeni xəstələr üçün 6 aylıq rifampisin – tərkibli müalicə rejimi*. Təkrar müalicə rejimi: Residiv və ya imtinadan sonra qayıdan, MDR- Vərəmin orta ehtimallı xəstələr üçün birinci sıra dərmanlar ilə 8 aylıq təkrar müalicə rejimi. (Sürətli DHT aparılması imkanlarına malik olan ölkələr üçün bu rejim lazım deyil) MDR-Vərəmə qarşı müalicə rejimi: Əvvəlki müalicəsi uğursuz olan və MDR-Vərəmin ehtimalı yüksək olan xəstələr üçün müalicə rejimi. (Sürətli DHT aparılması imkanlarına malik olan ölkələrdə MDR-Vərəm təsdiq olunan zaman bu müalicə rejiminə başlayacaqlar, lakin sonra izoniazid və rifampisindən başqa xəstənin fərdi DHT-rin nəticələrinə əsaslanaraq müalicə rejiminə əlavə dərmanları təyin etmək olar). 2(HRZE)/4(HR) 3 Hərflərin qabağında olan nömrə müalicə fazasının neçə aylıq müddət ərzində davam edəcəyini göstərir. Bu 2 aylıq ilkin mərhələnin kodudur. H) İzoniazid (R) Rifampisin (Z) Pirazinamid (E) Etambutol (S) Streptomisin 2 və ya daha artıq dərmanların (hərflərin) mötərizələrdə olması bu dərmanlar üçün FDC –nı müəyyən edir. Bu 4 ay müddəti olan dava- medici mərhələnin kodudur. Əgər hərfdən sonra sətiraltı indeks yoxdursa, dərman hər gün qəbul olunmalıdır. Bu ilkin mərhələdə təyin edilən dərmanlar hər gün qəbul olunmalıdır. Sətiraltı nömrə dərmanın həftə ərzində qəbul olunmalı dozasını göstərir. HR kombinasiyalı həblərin qəbul təyinatı həftədə 3 dəfə olmalıdır. Bu kod hətt ilə ayrılmış müalicə rejiminin 2 mərhələsini göstərir. Dərmanlara aid rəqəmlər müalicə mərhələsi zamanı dərmanların neçə müddət qəbul olunacaqlarını göstərir. Nümunə 1: Ümumi müalicə rejimi bu cür verilib: * ÜST kavernaları olmayan, yaxması-mənfi ağ ciyər Vərəmli və ya İİV-ə mənfi kimi təsdiqlənən ağ ciyərdən kənar xəstəliyi olan xəstələr üçün müalicənin intensiv mərhələsində etambutolun təyin olunmamasını artıq tövsiyyə etmir. Vərəm üçün bütün müalicə rejimləri dərmanların xüsusi kombinasiyalarının qəbulundan tərtib olunan iki müxtəlif mərhələdən ibarətdir. İlkin və ya intensiv mərhələ adlanan ilk iki ay ərzində Vərəmin yeni xəstəlik halı kimi təsnif olunan xəstə 4 dərman qəbul edəcək: pan-həssas Vərəm əleyhinə HREZ. Müalicənin ilkin mərhələsi M. tuberculosis basillərinin sürətli məhv edilməsi, M. tuberculosis-ə rezistentliyin yaranmasının qarşısının alınması və yoluxuculuğun dayandırılması üçün istifadə olunur. Birbaşa nəzarət altında alınmış terapiya (DOT) zamanı səhiyyə işçisi xəstənin Vərəmə qarşı Yüklə 4,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|