Hörmətli oxucular

Torpaq  vergisi.  Torpaq  mülkiyyətçilərinin  və  ya 
istifadəçilərinin  təsərrüfat  fəaliyyətinin  nəticələrindən  asılı 
olmayaraq  torpaq  sahəsinə  görə  hər  il  sabit  tədiyə  şəklində 
hesablanır.  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində 
mülkiyyətində  və  ya  istifadəsində  torpaq  sahələri  olan  fiziki 
şəxslər və müəssisələr torpaq vergisinin ödəyiciləridir. Torpaq 
vergisinin  dərəcəsi  kənd  təsərrüfatı  torpaqları  üzrə  1  şərti  bal 
üçün 0,06 manat müəyyən edilir. 
IV. Sosial müdafiə və digər ödənişlər.
Azərbaycan  Respublikasında  fəaliyyət  göstərən  mülkiy-
yət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq qanunve-
riciliyə  uyğun  olaraq  yaradılmış  hüquqi  şəxs  statusunda  olan 
müəssisə, idarə və təşkilatlar, onların filial və nümayəndəlikləri, 
habelə özünü və ya başqasını sosial sığorta edən digər şəxslər  
sığortaedənlər hesab olunurlar (məsələn, fərdi sahibkar özünü, 
köməkçi  kimi  cəlb  etdiyi  işçiləri  beləcə  sığortalamalıdır). 
Əvvəlcə  onu  qeyd  edək  ki,  Əmək  Məcəlləsinin  bütün 
müddəaları fərdi sahibkarlara da aiddir.
Əgər  siz  hüquqi  şəxs  yaradırsınızsa,  bu  zaman  vergi 
orqanında qeydiyyata alınan zaman sizin uçot məlumatlarınız 
vergi orqanı tərəfindən DSMF-yə göndəriləcəkdir. Bu zaman siz 
sığortaedən  kimi  uçota  alınmış  olacaqsınız  və  məcburi  dövlət 
sığorta  haqqı  ödəmək  öhdəliyiniz  yaranacaq.  Eləcə  də  fərdi 
sahibkar kimi VÖEN əldə edərkən də məlumatlarınız DSMF-yə 
göndərilir  və  bir  ay  ərzində  sizə  sosial  sığorta  şəhadətnaməsi 
182
təqdim olunur. Məcburi dövlət sosial sığortasında sığorta haqqı 
əmək  ödənişinə  (gəlirə)  nisbətdə  faizlə  müəyyən  edilir  və 
sığortaedənin (olunanın) vəsaiti hesabına ödənilir. Azərbaycan 
Respublikasının  qanunvericiliyinə  uyğun  olaraq  yaradılmış 
hüquqi  şəxs  statusunda  olan  müəssisə,  idarə  və  təşkilatlar, 
onların  filial  və  nümayəndəlikləri,  habelə  başqasını  sosial 
sığorta  edən  şəxslər  üçün  hesablanmış  əməyin  ödənişi 
fondunun və məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunan digər 
gəlirlərinin  22  faizi  miqdarında  məcburi  dövlət  sosial  sığorta 
haqqı  ödəyirlər.  Fərdi  sahibkar  işçi  cəlb  etdiyi  zaman  onlarla 
əmək müqaviləsi bağlamalı və hər işçiyə görə hesablanmış əmək 
haqqının  3%-i  məbləğində  DSMF-yə  məcburi  dövlət  sosial 
sığorta  haqqı  ödəməlidir.  Əgər  ticarət  və  tikinti  sahəsində 
sahibkarlıq  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olacaqsınızsa,  o  zaman 
minimum əmək haqqının 50% miqdarının Bakıda 100%, Gəncə 
və  Sumqayıtda  90%,  digər  respublika  tabeli  şəhərlərdə  80%-i 
miqdarında sosial sığorta haqqı ödəyəcəksiniz. Əgər tikinti və 
ticarətdən  başqa  digər  sahələrdə  sahibkarlıq  fəaliyyəti 
göstərəcəksinizsə,  o  zaman  yuxarıda  sadalanan  faizlər 
minimum əmək haqqının 20% miqdarından tutulacaq. 
Sığortaedənlər uçota alındığı DSMF orqanına hər rüb və 
hər  il  hesablanmış  və  ödənilmiş  məcburi  dövlət  sosial  sığorta 
haqqı  və  digər  daxil  olan  məbləğlər  barədə  hesabat  təqdim 
edirlər. Hər rüb üçün hesabat həmin rübdən sonra gələn birinci 
ayın 20-dən gec olmayaraq (yəni, aprelin, iyulun, oktyabrın və 
yanvarın 20-dək) və hər rüb üçün ayrı-ayrılıqda DSMF orqanına 
təqdim  edilməlidir.  İllik  hesabat  hər  il  üçün  növbəti  ilin  mart 
ayının 1-nə kimi təqdim edilməlidir.
Sığortaedənlər  hesabatları  elektron  qaydada  təqdim 
etmək imkanlarına malikdirlər. Bunun üçün əvvəlcə DSMF-nin 
rəsmi  saytına  (www.sspf.gov.az)  daxil  olub  “Elektron 
xidmətlər”  bəndi  və  “interaktiv  xidmətlər”  bölməsində  isə 
183

olunan  əmlaka  görə  2014-cü  il  yanvarın  1-dən  5  il  müddətinə 
əmlak vergisini ödəməkdən azaddırlar. Müəssisələr isə əmlak 
vergisi ödəyərkən əmlakın orta illik qalıq dəyəri əsas götürülür. 
Bu  zaman  hesabat  ilinin  əvvəlinə  olan  qalıq  dəyərlə  hesabat 
ilinin sonuna olan qalıq dəyər toplanaraq 2-yə bölünür. Alınan 
dəyərin 1%-i miqdarında əmlak vergisi ödəyir. 
Torpaq  vergisi.  Torpaq  mülkiyyətçilərinin  və  ya 
istifadəçilərinin  təsərrüfat  fəaliyyətinin  nəticələrindən  asılı 
olmayaraq  torpaq  sahəsinə  görə  hər  il  sabit  tədiyə  şəklində 
hesablanır.  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində 
mülkiyyətində  və  ya  istifadəsində  torpaq  sahələri  olan  fiziki 
şəxslər və müəssisələr torpaq vergisinin ödəyiciləridir. Torpaq 
vergisinin  dərəcəsi  kənd  təsərrüfatı  torpaqları  üzrə  1  şərti  bal 
üçün 0,06 manat müəyyən edilir. 
IV. Sosial müdafiə və digər ödənişlər.
Azərbaycan  Respublikasında  fəaliyyət  göstərən  mülkiy-
yət və təşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq qanunve-
riciliyə  uyğun  olaraq  yaradılmış  hüquqi  şəxs  statusunda  olan 
müəssisə, idarə və təşkilatlar, onların filial və nümayəndəlikləri, 
habelə özünü və ya başqasını sosial sığorta edən digər şəxslər  
sığortaedənlər hesab olunurlar (məsələn, fərdi sahibkar özünü, 
köməkçi  kimi  cəlb  etdiyi  işçiləri  beləcə  sığortalamalıdır). 
Əvvəlcə  onu  qeyd  edək  ki,  Əmək  Məcəlləsinin  bütün 
müddəaları fərdi sahibkarlara da aiddir.
Əgər  siz  hüquqi  şəxs  yaradırsınızsa,  bu  zaman  vergi 
orqanında qeydiyyata alınan zaman sizin uçot məlumatlarınız 
vergi orqanı tərəfindən DSMF-yə göndəriləcəkdir. Bu zaman siz 
sığortaedən  kimi  uçota  alınmış  olacaqsınız  və  məcburi  dövlət 
sığorta  haqqı  ödəmək  öhdəliyiniz  yaranacaq.  Eləcə  də  fərdi 
sahibkar kimi VÖEN əldə edərkən də məlumatlarınız DSMF-yə 
göndərilir  və  bir  ay  ərzində  sizə  sosial  sığorta  şəhadətnaməsi 
182
təqdim olunur. Məcburi dövlət sosial sığortasında sığorta haqqı 
əmək  ödənişinə  (gəlirə)  nisbətdə  faizlə  müəyyən  edilir  və 
sığortaedənin (olunanın) vəsaiti hesabına ödənilir. Azərbaycan 
Respublikasının  qanunvericiliyinə  uyğun  olaraq  yaradılmış 
hüquqi  şəxs  statusunda  olan  müəssisə,  idarə  və  təşkilatlar, 
onların  filial  və  nümayəndəlikləri,  habelə  başqasını  sosial 
sığorta  edən  şəxslər  üçün  hesablanmış  əməyin  ödənişi 
fondunun və məcburi dövlət sosial sığortasına cəlb olunan digər 
gəlirlərinin  22  faizi  miqdarında  məcburi  dövlət  sosial  sığorta 
haqqı  ödəyirlər.  Fərdi  sahibkar  işçi  cəlb  etdiyi  zaman  onlarla 
əmək müqaviləsi bağlamalı və hər işçiyə görə hesablanmış əmək 
haqqının  3%-i  məbləğində  DSMF-yə  məcburi  dövlət  sosial 
sığorta  haqqı  ödəməlidir.  Əgər  ticarət  və  tikinti  sahəsində 
sahibkarlıq  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olacaqsınızsa,  o  zaman 
minimum əmək haqqının 50% miqdarının Bakıda 100%, Gəncə 
və  Sumqayıtda  90%,  digər  respublika  tabeli  şəhərlərdə  80%-i 
miqdarında sosial sığorta haqqı ödəyəcəksiniz. Əgər tikinti və 
ticarətdən  başqa  digər  sahələrdə  sahibkarlıq  fəaliyyəti 
göstərəcəksinizsə,  o  zaman  yuxarıda  sadalanan  faizlər 
minimum əmək haqqının 20% miqdarından tutulacaq. 
Sığortaedənlər uçota alındığı DSMF orqanına hər rüb və 
hər  il  hesablanmış  və  ödənilmiş  məcburi  dövlət  sosial  sığorta 
haqqı  və  digər  daxil  olan  məbləğlər  barədə  hesabat  təqdim 
edirlər. Hər rüb üçün hesabat həmin rübdən sonra gələn birinci 
ayın 20-dən gec olmayaraq (yəni, aprelin, iyulun, oktyabrın və 
yanvarın 20-dək) və hər rüb üçün ayrı-ayrılıqda DSMF orqanına 
təqdim  edilməlidir.  İllik  hesabat  hər  il  üçün  növbəti  ilin  mart 
ayının 1-nə kimi təqdim edilməlidir.
Sığortaedənlər  hesabatları  elektron  qaydada  təqdim 
etmək imkanlarına malikdirlər. Bunun üçün əvvəlcə DSMF-nin 
rəsmi  saytına  (www.sspf.gov.az)  daxil  olub  “Elektron 
xidmətlər”  bəndi  və  “interaktiv  xidmətlər”  bölməsində  isə 
183

“Məcburi  dövlət  sosial  sığortası  üzrə  hesabatların  və 
məlumatların təqdim olunması”  xidməti seçilməlidir.  Ekranın 
sağ tərəfində “Kömək”   düyməsini basmaqla qeydiyyatla bağlı 
zəruri  məlumatları  əldə  edin,  daha  sonra  “Yeni  istifadəçinin 
qeydiyyatı”  düyməsini  basmaqla  ərizə  formasını  elektron 
formada  doldurulmalıdır.  Qeydiyyatdan  keçirdikdən  sonra 
istifadəçi kodunu, parolu və şifrəni almaq üçün uçotda aparılan 
DSMF-nin yerli orqanına müraciət edilməlidir. İstifadəçi kodu, 
parol  və  şifrə  alındıqdan  sonra  DSMF-nin  rəsmi  saytına 
(www.sspf.gov.az) daxil olub “Elektron xidmətlər” bəndini və 
“interaktiv  xidmətlər”  bölməsində  isə  “Məcburi  dövlət  sosial 
sığortası üzrə hesabatların və məlumatların təqdim olunması”  
xidmətindən istifadə edərək hesabatlar müvafiq qaydada tərtib 
edilə və elektron qaydada göndərilə bilər.
V. Dövlət orqanları tərəfindən yoxlamalar.
Əvvəlcə  onu  qeyd  edək  ki,  sahibkarların  istehsal 
qabiliyyətini,  istehsal  olunan  malların,  görülən  işlərin, 
göstərilən  xidmətlərin  keyfiyyətini  artırmaq,  bazar 
iqtisadiyyatının inkişafına dəstək olmaq məqsədilə 2015-ci ilin 
10  oktyabr  tarixində  Milli  Məclis  tərəfindən  “Sahibkarlıq 
sahəsində  yoxlamaların  dayandırılması  haqqında”  Qanun 
qəbul  olundu.  Həmin  qanuna  görə  sözügedən  sahədə 
yoxlamalar  2  il  müddətinə  dayandırılır.  Yalnız  vergi 
yoxlamaları,  insanların  həyat  və  sağlamlığına,  dövlətin 
təhlükəsizliyinə  və  iqtisadi  maraqlarına  mühüm  təhlükə 
yaradan  hallar  üzrə  yoxlamalar  aparıla  bilər.  Həmin  qanun 
korrupsiya cinayətlərinin araşdırılması ilə əlaqədar Azərbaycan 
Respublikasının  Baş  Prokurorluğu  tərəfindən  aparılan 
yoxlamalara da şamil edilmir. Sahibkarda plan üzrə (növbəti) 
yoxlamaların  aparılması  dövriliyi  onun  aid  olduğu  risk 
qrupundan  asılıdır.  Risk    sahibkarın  fəaliyyəti  nəticəsində 
184
insanların  həyat  və  ya  sağlamlığına,  ətraf  mühitə  və  dövlətin 
əmlak  maraqlarına  zərərin  vurulması  ehtimalıdır.  Sahibkarlıq 
sahəsində  aparılan  yoxlamaların  tənzimlənməsi  və 
sahibkarların  maraqlarının  müdafiəsi  haqqında  Azərbaycan 
Respublikasının  qanununa  görə  risk  qrupları  yüksək,  orta  və 
aşağı  olmaqla  qruplaşdırılır.  Sahibkarların  risk  qrupları  üzrə 
bölgüsü  risk  qruplarının  müəyyənləşdirilməsi  meyarları 
əsasında  yoxlayıcı  orqan  tərəfindən  onun  nəzarət  sahəsinə 
uyğun  aparılır.  Buna  görə  də,  sahibkar  müvafiq  yoxlamaları 
aparan orqanın qərarı ilə tanış olmaqla hansı risk qrupuna aid 
olduğunu  öyrənə  bilər.  Risk  qruplarının  müəyyənləşdirilməsi 
meyarları  sahibkarların  fəaliyyətinin  kəmiyyət  və  (və  ya) 
keyfiyyət göstəriciləri (xüsusiyyətləri) əsasında müəyyən edilir 
və bu zaman aşağıdakı amillər nəzərə alınır:
-  sahibkarın fəaliyyətinin miqyası;
-  sahibkarın müvafiq sahədə fəaliyyət göstərdiyi müddət;
-  sahibkar  tərəfindən  istehsal  edilən  məhsulun  (görülən 
işin,  göstərilən  xidmətin)  xüsusiyyətləri  və  (və  ya)  onun 
fəaliyyət sahəsi;
-  müxtəlif  statistik  məlumatlar  (sahibkarın  fəaliyyət 
sahəsində  mənfi  fəsadların  baş  verməsi,  sahibkarın  fəaliyyət 
göstərdiyi sahədə məcburi tələblərin pozulması vəziyyəti və s.);
-  sahibkarda əvvəllər aparılmış yoxlamaların nəticələri;
-  sahibkarın icbari hesabatlılığında uyğunsuzluqların və 
ziddiyyətlərin olması.
Yoxlayıcı orqan tərəfindən plan üzrə (növbəti) yoxlamanın 
başlanmasına ən azı beş iş günü qalmış sahibkara yoxlamanın 
aparılması haqqında qərarın surəti, həmçinin yoxlama zamanı 
sahibkarın  və  yoxlayıcı  orqanın  hüquq  və  vəzifələrinin  izahı 
göndərilir.  Plandankənar  (növbədənkənar )  yoxlamanın 
aparılması haqqında qərar sahibkara yoxlamanın başlandığı an 
təqdim  edilir.  Yoxlama  yalnız  onun  aparılması  haqqında 
185

“Məcburi  dövlət  sosial  sığortası  üzrə  hesabatların  və 
məlumatların təqdim olunması”  xidməti seçilməlidir.  Ekranın 
sağ tərəfində “Kömək”   düyməsini basmaqla qeydiyyatla bağlı 
zəruri  məlumatları  əldə  edin,  daha  sonra  “Yeni  istifadəçinin 
qeydiyyatı”  düyməsini  basmaqla  ərizə  formasını  elektron 
formada  doldurulmalıdır.  Qeydiyyatdan  keçirdikdən  sonra 
istifadəçi kodunu, parolu və şifrəni almaq üçün uçotda aparılan 
DSMF-nin yerli orqanına müraciət edilməlidir. İstifadəçi kodu, 
parol  və  şifrə  alındıqdan  sonra  DSMF-nin  rəsmi  saytına 
(www.sspf.gov.az) daxil olub “Elektron xidmətlər” bəndini və 
“interaktiv  xidmətlər”  bölməsində  isə  “Məcburi  dövlət  sosial 
sığortası üzrə hesabatların və məlumatların təqdim olunması”  
xidmətindən istifadə edərək hesabatlar müvafiq qaydada tərtib 
edilə və elektron qaydada göndərilə bilər.
V. Dövlət orqanları tərəfindən yoxlamalar.
Əvvəlcə  onu  qeyd  edək  ki,  sahibkarların  istehsal 
qabiliyyətini,  istehsal  olunan  malların,  görülən  işlərin, 
göstərilən  xidmətlərin  keyfiyyətini  artırmaq,  bazar 
iqtisadiyyatının inkişafına dəstək olmaq məqsədilə 2015-ci ilin 
10  oktyabr  tarixində  Milli  Məclis  tərəfindən  “Sahibkarlıq 
sahəsində  yoxlamaların  dayandırılması  haqqında”  Qanun 
qəbul  olundu.  Həmin  qanuna  görə  sözügedən  sahədə 
yoxlamalar  2  il  müddətinə  dayandırılır.  Yalnız  vergi 
yoxlamaları,  insanların  həyat  və  sağlamlığına,  dövlətin 
təhlükəsizliyinə  və  iqtisadi  maraqlarına  mühüm  təhlükə 
yaradan  hallar  üzrə  yoxlamalar  aparıla  bilər.  Həmin  qanun 
korrupsiya cinayətlərinin araşdırılması ilə əlaqədar Azərbaycan 
Respublikasının  Baş  Prokurorluğu  tərəfindən  aparılan 
yoxlamalara da şamil edilmir. Sahibkarda plan üzrə (növbəti) 
yoxlamaların  aparılması  dövriliyi  onun  aid  olduğu  risk 
qrupundan  asılıdır.  Risk    sahibkarın  fəaliyyəti  nəticəsində 
184
insanların  həyat  və  ya  sağlamlığına,  ətraf  mühitə  və  dövlətin 
əmlak  maraqlarına  zərərin  vurulması  ehtimalıdır.  Sahibkarlıq 
sahəsində  aparılan  yoxlamaların  tənzimlənməsi  və 
sahibkarların  maraqlarının  müdafiəsi  haqqında  Azərbaycan 
Respublikasının  qanununa  görə  risk  qrupları  yüksək,  orta  və 
aşağı  olmaqla  qruplaşdırılır.  Sahibkarların  risk  qrupları  üzrə 
bölgüsü  risk  qruplarının  müəyyənləşdirilməsi  meyarları 
əsasında  yoxlayıcı  orqan  tərəfindən  onun  nəzarət  sahəsinə 
uyğun  aparılır.  Buna  görə  də,  sahibkar  müvafiq  yoxlamaları 
aparan orqanın qərarı ilə tanış olmaqla hansı risk qrupuna aid 
olduğunu  öyrənə  bilər.  Risk  qruplarının  müəyyənləşdirilməsi 
meyarları  sahibkarların  fəaliyyətinin  kəmiyyət  və  (və  ya) 
keyfiyyət göstəriciləri (xüsusiyyətləri) əsasında müəyyən edilir 
və bu zaman aşağıdakı amillər nəzərə alınır:
-  sahibkarın fəaliyyətinin miqyası;
-  sahibkarın müvafiq sahədə fəaliyyət göstərdiyi müddət;
-  sahibkar  tərəfindən  istehsal  edilən  məhsulun  (görülən 
işin,  göstərilən  xidmətin)  xüsusiyyətləri  və  (və  ya)  onun 
fəaliyyət sahəsi;
-  müxtəlif  statistik  məlumatlar  (sahibkarın  fəaliyyət 
sahəsində  mənfi  fəsadların  baş  verməsi,  sahibkarın  fəaliyyət 
göstərdiyi sahədə məcburi tələblərin pozulması vəziyyəti və s.);
-  sahibkarda əvvəllər aparılmış yoxlamaların nəticələri;
-  sahibkarın icbari hesabatlılığında uyğunsuzluqların və 
ziddiyyətlərin olması.
Yoxlayıcı orqan tərəfindən plan üzrə (növbəti) yoxlamanın 
başlanmasına ən azı beş iş günü qalmış sahibkara yoxlamanın 
aparılması haqqında qərarın surəti, həmçinin yoxlama zamanı 
sahibkarın  və  yoxlayıcı  orqanın  hüquq  və  vəzifələrinin  izahı 
göndərilir.  Plandankənar  (növbədənkənar )  yoxlamanın 
aparılması haqqında qərar sahibkara yoxlamanın başlandığı an 
təqdim  edilir.  Yoxlama  yalnız  onun  aparılması  haqqında 
185

qərarda  göstərilən  yoxlayıcı  (yoxlayıcılar)  tərəfindən  aparılır. 
Yoxlama  başlamazdan  əvvəl  yoxlayıcı  xidməti  vəsiqəsini, 
yoxlamanın  aparılması  haqqında  qərarın  surətini  və 
yoxlamanın  yoxlamaların  vahid  məlumat  reyestrində 
qeydiyyata  alınması  barədə  çıxarışı  sahibkara  və  ya  onun 
səlahiyyətli  nümayəndəsinə  təqdim  edir,  yoxlamanın  hüquqi 
əsasları, predmeti, müddəti, yoxlama zamanı tərəflərin hüquq 
və  vəzifələri  haqqında  məlumat  verir.  Odur  ki,  yoxlama 
aparılması haqqında qərarda yoxlama aparma səlahiyyəti olan 
şəxslə vəsiqə təqdim edən şəxsin eyni olduğuna diqqət yetirin. 
Həmçinin  yoxlayıcı  orqan  yoxlamadan  əvvəl  yoxlamanı 
Ədliyyə nazirliyində yoxlamaların vahid reyestrinə salmalıdır.¹⁵ 
Əks halda həmin yoxlamanın hüquqi nəticəsi əsassız olur. Sizə 
düşən  isə,  yoxlayıcı  orqandan  həmin  reyestrdən  çıxarışı  tələb 
etməkdir.  Əgər  çıxarış  yoxdursa,  yoxlama  aparıla  bilməz. 
Göstərilən  sənədlər  təqdim  edilmədikdə  və  ya  yoxlamanın 
aparılması  haqqında  qərarda  və  yoxlamaların  vahid  məlumat 
reyestrindən çıxarışda göstərilən yoxlama müddətlərinə riayət 
edilmədikdə, yoxlayıcını yoxlamaya buraxmaqdan imtina edə 
bilərsiniz. 
Yüksək  risk  qrupuna  aid  edilən  sahibkara  münasibətdə 
ildə  bir  dəfədən  çox  olmayaraq,  orta  risk  qrupuna  aid  edilən 
sahibkara münasibətdə iki ildə bir dəfədən çox olmayaraq, aşağı 
risk  qrupuna  aid  edilən  sahibkara  münasibətdə    üç  ildə  bir 
dəfədən  çox  olmayaraq  yoxlamalar  həyata  keçirilir.  Yeyinti 
məhsullarının  təhlükəsizliyinə  nəzarət  sahəsində  plan  üzrə 
(növbəti) yoxlamalar aşağıdakı dövriliklə aparılır: yüksək risk 
qrupuna  aid  edilən  sahibkarlara  münasibətdə  altı  ayda  bir 
dəfədən  çox  olmayaraq,  orta  risk  qrupuna  aid  edilən 
sahibkarlara münasibətdə ildə bir dəfədən çox olmayaraq, aşağı 
risk  qrupuna  aid  edilən  sahibkarlara  münasibətdə  iki  ildə  bir 
186
 
 
h p://www.yoxlama.gov.az
15
 Əsaslara 
 -də maddə 16-ya baxa bilərsiniz. 
h p://www.e-qanun.az/framework/26449
16
dəfədən  çox  olmayaraq.  Plan  üzrə  (növbəti)  yoxlamanın 
müddəti  iri  sahibkarlarda  on  iş  günündən,  orta  və  kiçik 
sahibkarlarda beş iş günündən artıq olmamalıdır. Plandankənar 
(növbədənkənar) yoxlamanın müddəti iri sahibkarlarda beş iş 
günündən,  orta  və  kiçik  sahibkarlarda  üç  iş  günündən  artıq 
olmamalıdır.  Plandankənar  yoxlamaların  aparılması  üçün 
qanunla əsaslar müəyyən edilmişdir.¹⁶
Vergi  orqanları  vergilərin  tam  və  vaxtında  yığılmasını 
təmin etmək məqsədi ilə vergi nəzarətini həyata keçirirlər.  Vergi 
orqanları tərəfindən keçirilən yoxlamalar kameral və ya səyyar 
ola  bilər.  Kameral  vergi  yoxlaması  vergi  orqanı  tərəfindən 
yerlərə vergilərin hesablanmasını və ödənilməsini özündə əks 
etdirən  və  vergi  ödəyicisinin  fəaliyyəti  haqqında  vergi 
orqanında  olan  sənədlər  və  mənbəyi  məlum  olan  məlumatlar 
əsasında  keçirilir.  Kameral  vergi  yoxlaması  vergi  ödəyicisi 
tərəfindən verginin hesablanması və ödənilməsi üçün əsas olan 
sənədlərin  vergi  orqanına  təqdim  edildiyi  gündən  30  gün 
müddətində  keçirilir.  Səyyar  vergi  yoxlaması  vergi  orqanının 
qərarına əsasən həyata keçirilir. Səyyar vergi yoxlaması növbəti 
və  növbədənkənar  ola  bilər.  Növbəti  səyyar  vergi  yoxlaması 
keçirildikdə,  vergi  orqanı  tərəfindən  vergi  ödəyicisinə  vergi 
yoxlamasının  başlanmasından  azı  15  gün  əvvəl  yazılı  bildiriş 
göndərilir.  Vergi  ödəyicisinə  göndərilən  bildirişdə  vergi 
yoxlamasının əsası və tarixi, habelə vergi ödəyicisinin və vergi 
orqanlarının hüquq və vəzifələri göstərilməlidir. Növbəti səyyar 
vergi yoxlaması ildə bir dəfədən çox olmayaraq keçirilir. Səyyar 
vergi yoxlaması 30 gündən artıq davam edə bilməz. Müstəsna 
hallarda, yuxarı vergi orqanının qərarına müvafiq olaraq səyyar 
vergi yoxlamasının keçirilməsi müddəti 90 günə qədər artırıla 
bilər.  Növbədənkənar  vergi  yoxlaması  vergi  orqanları 
tərəfindən aşağıda göstərilən hallarda keçirilə bilər:
187

qərarda  göstərilən  yoxlayıcı  (yoxlayıcılar)  tərəfindən  aparılır. 
Yoxlama  başlamazdan  əvvəl  yoxlayıcı  xidməti  vəsiqəsini, 
yoxlamanın  aparılması  haqqında  qərarın  surətini  və 
yoxlamanın  yoxlamaların  vahid  məlumat  reyestrində 
qeydiyyata  alınması  barədə  çıxarışı  sahibkara  və  ya  onun 
səlahiyyətli  nümayəndəsinə  təqdim  edir,  yoxlamanın  hüquqi 
əsasları, predmeti, müddəti, yoxlama zamanı tərəflərin hüquq 
və  vəzifələri  haqqında  məlumat  verir.  Odur  ki,  yoxlama 
aparılması haqqında qərarda yoxlama aparma səlahiyyəti olan 
şəxslə vəsiqə təqdim edən şəxsin eyni olduğuna diqqət yetirin. 
Həmçinin  yoxlayıcı  orqan  yoxlamadan  əvvəl  yoxlamanı 
Ədliyyə nazirliyində yoxlamaların vahid reyestrinə salmalıdır.¹⁵ 
Əks halda həmin yoxlamanın hüquqi nəticəsi əsassız olur. Sizə 
düşən  isə,  yoxlayıcı  orqandan  həmin  reyestrdən  çıxarışı  tələb 
etməkdir.  Əgər  çıxarış  yoxdursa,  yoxlama  aparıla  bilməz. 
Göstərilən  sənədlər  təqdim  edilmədikdə  və  ya  yoxlamanın 
aparılması  haqqında  qərarda  və  yoxlamaların  vahid  məlumat 
reyestrindən çıxarışda göstərilən yoxlama müddətlərinə riayət 
edilmədikdə, yoxlayıcını yoxlamaya buraxmaqdan imtina edə 
bilərsiniz. 
Yüksək  risk  qrupuna  aid  edilən  sahibkara  münasibətdə 
ildə  bir  dəfədən  çox  olmayaraq,  orta  risk  qrupuna  aid  edilən 
sahibkara münasibətdə iki ildə bir dəfədən çox olmayaraq, aşağı 
risk  qrupuna  aid  edilən  sahibkara  münasibətdə    üç  ildə  bir 
dəfədən  çox  olmayaraq  yoxlamalar  həyata  keçirilir.  Yeyinti 
məhsullarının  təhlükəsizliyinə  nəzarət  sahəsində  plan  üzrə 
(növbəti) yoxlamalar aşağıdakı dövriliklə aparılır: yüksək risk 
qrupuna  aid  edilən  sahibkarlara  münasibətdə  altı  ayda  bir 
dəfədən  çox  olmayaraq,  orta  risk  qrupuna  aid  edilən 
sahibkarlara münasibətdə ildə bir dəfədən çox olmayaraq, aşağı 
risk  qrupuna  aid  edilən  sahibkarlara  münasibətdə  iki  ildə  bir 
186
 
 
h p://www.yoxlama.gov.az
15
 Əsaslara 
 -də maddə 16-ya baxa bilərsiniz. 
h p://www.e-qanun.az/framework/26449
16
dəfədən  çox  olmayaraq.  Plan  üzrə  (növbəti)  yoxlamanın 
müddəti  iri  sahibkarlarda  on  iş  günündən,  orta  və  kiçik 
sahibkarlarda beş iş günündən artıq olmamalıdır. Plandankənar 
(növbədənkənar) yoxlamanın müddəti iri sahibkarlarda beş iş 
günündən,  orta  və  kiçik  sahibkarlarda  üç  iş  günündən  artıq 
olmamalıdır.  Plandankənar  yoxlamaların  aparılması  üçün 
qanunla əsaslar müəyyən edilmişdir.¹⁶
Vergi  orqanları  vergilərin  tam  və  vaxtında  yığılmasını 
təmin etmək məqsədi ilə vergi nəzarətini həyata keçirirlər.  Vergi 
orqanları tərəfindən keçirilən yoxlamalar kameral və ya səyyar 
ola  bilər.  Kameral  vergi  yoxlaması  vergi  orqanı  tərəfindən 
yerlərə vergilərin hesablanmasını və ödənilməsini özündə əks 
etdirən  və  vergi  ödəyicisinin  fəaliyyəti  haqqında  vergi 
orqanında  olan  sənədlər  və  mənbəyi  məlum  olan  məlumatlar 
əsasında  keçirilir.  Kameral  vergi  yoxlaması  vergi  ödəyicisi 
tərəfindən verginin hesablanması və ödənilməsi üçün əsas olan 
sənədlərin  vergi  orqanına  təqdim  edildiyi  gündən  30  gün 
müddətində  keçirilir.  Səyyar  vergi  yoxlaması  vergi  orqanının 
qərarına əsasən həyata keçirilir. Səyyar vergi yoxlaması növbəti 
və  növbədənkənar  ola  bilər.  Növbəti  səyyar  vergi  yoxlaması 
keçirildikdə,  vergi  orqanı  tərəfindən  vergi  ödəyicisinə  vergi 
yoxlamasının  başlanmasından  azı  15  gün  əvvəl  yazılı  bildiriş 
göndərilir.  Vergi  ödəyicisinə  göndərilən  bildirişdə  vergi 
yoxlamasının əsası və tarixi, habelə vergi ödəyicisinin və vergi 
orqanlarının hüquq və vəzifələri göstərilməlidir. Növbəti səyyar 
vergi yoxlaması ildə bir dəfədən çox olmayaraq keçirilir. Səyyar 
vergi yoxlaması 30 gündən artıq davam edə bilməz. Müstəsna 
hallarda, yuxarı vergi orqanının qərarına müvafiq olaraq səyyar 
vergi yoxlamasının keçirilməsi müddəti 90 günə qədər artırıla 
bilər.  Növbədənkənar  vergi  yoxlaması  vergi  orqanları 
tərəfindən aşağıda göstərilən hallarda keçirilə bilər:
187

-   verginin hesablanması və ödənilməsi üçün zəruri olan 
vergi  hesabatı  sənədləri  müəyyən  edilmiş  müddətdə  və  bu 
barədə  vergi  orqanının  xəbərdarlığından  sonra  da  təqdim 
edilmədikdə,
-  vergi  yoxlamasının  nəticələri  üzrə  tərtib  edilmiş  aktda 
dürüst  olmayan  və  (və  ya)  təhrif  olunmuş  məlumatlar  aşkar 
edildikdə, 
-  ƏDV  üzrə  artıq  ödənilmiş  vergi,  faiz  və  maliyyə 
sanksiyası digər vergilərin, faizlərin və maliyyə sanksiyalarının 
ödənilməsi hesabına və ya sonrakı öhdəliklər üzrə ödəmələrin 
hesabına  aid  edildikdə,  (bu  halda  növbədənkənar  vergi 
yoxlaması  yalnız  vergi  ödəyicisinin  ƏDV-yə  cəlb  edilən 
əməliyyatları üzrə aparıla bilər),
-  artıq  ödənilmiş  vergilərin,  faizlərin  və  maliyyə 
sanksiyalarının  qaytarılması  barədə  vergi  ödəyicisinin  ərizəsi 
daxil olduqda, 
-  vergi orqanının əldə etdiyi mənbəyi bəlli olan hər hansı 
məlumat  əsasında  vergi  ödəyicisinin  gəlirlərinin  və  ya 
vergitutma  obyektinin  gizlədilməsinin  (azaldılmasının) 
əlamətləri müəyyən edildikdə, 
-  cinayət  prosesual  qanunvericiliyinə  uyğun  olaraq 
məhkəmənin  və  ya  hüquq  mühafizə  orqanlarının  vergi 
yoxlamalarının keçirilməsi barədə müvafiq qərarı olduqda,
-    vergi  nəzarətinin  həyata  keçirilməsi  və  Azərbaycan 
Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrə 
əsasən daxil olmuş sorğuların icrası ilə bağlı zəruri olan sənədlər 
və  ya  onların  lazımi  qaydada  təsdiq  edilmiş  surətləri  20  gün 
müddətdə  təqdim  edilmədikdə  və  ya  dürüst  olmayan,  yaxud 
təhrif olunmuş məlumatlar təqdim edildikdə
-  vergi ödəyicisi olan hüquqi şəxsin ləğv edilməsi, yenidən 
təşkil  edilməsi  və  ya  fiziki  şəxsin  hüquqi  şəxs  yaratmadan 
sahibkarlıq  fəaliyyətinə  xitam  verilməsi  barədə  müraciəti 
188
olduqda, 
-  vergi  yoxlamasının  nəticələri  ilə  razılaşmayan  vergi 
ödəyiciləri  növbədənkənar  səyyar  vergi  yoxlamasının 
keçirilməsini  yazılı  şəkildə  tələb  etdikdə  (bu  halda 
növbədənkənar  səyyar  vergi  yoxlaması  vergi  orqanlarının 
əvvəlki yoxlamanı keçirmiş vəzifəli şəxsləri tərəfindən keçirilə 
bilməz).
Operativ vergi nəzarəti və xronometraj metodu ilə vergi 
müşahidəsi  də  vergilər  orqanları  tərəfindən  həyata  keçirilir. 
Operativ  vergi  nəzarəti  sahibkarlıq  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan 
hüquqi və fiziki şəxslərin gəlir götürmək üçün istifadə etdikləri, 
yaxud  vergi  tutulan  obyektlərin  və  ya  əmtəə-material 
ehtiyatlarının  saxlanılması  ilə  bağlı  olan  anbar,  ticarət  və  bu 
qəbildən olan digər binalarında (ərazilərində) (yaşayış binaları 
(sahələri) istisna olmaqla), nəqliyyat vasitələrində (sahibkarlıq 
fəaliyyəti  ücün  istifadə  edilməyən  şəxsi  nəqliyyat  vasitələri 
istisna olmaqla) həyata keçirilir və qanunla müəyyən olunmuş 
halları  aşkar  etmək  üçün  aparılır.    Xronometraj  metodu  ilə 
müşahidə  operativ  vergi  nəzarəti  növü  olmaqla  istehsal 
həcminin  və  ya  satış  dövriyyəsinin  müəyyənləşdirilməsi  və 
dəqiqləşdirilməsi  məqsədi  ilə  vergi  ödəyicilərinin  gəlir 
götürmək  üçün  istifadə  etdikləri,  yaxud  vergi  tutulan 
obyektlərin saxlanılması ilə bağlı olan istehsal, anbar, ticarət və 
digər binalarında (ərazilərində) aparılır.¹⁷
Dərman  vasitələrinin  keyfiyyəti,  təhlükəsizliyi  qayda-
larına riayət edilməsinin və sanitar-gigiyenik qaydalara riayət 
edilməsinin  Azərbaycan  Respublikasının  Səhiyyə  Nazirliyi 
tərəfindən  yoxlanılması,  fitosanitar  tələblərə,  qaydalara 
uyğunluğun və baytarlıq tələblərinə, qaydalarına uyğunluğun 
Azərbaycan  Respublikasının  Kənd  Təsərrüfatı  Nazirliyi 
tərəfindən  yoxlanılması,  təbii  qaz,  su  təchizatı,  elektrik  və  ya 
189
Daha ətraflı  
 -də maddə 50 və 50-1-ə baxa bilərsiniz. 
www.e-qanun.az/code/12
17

-   verginin hesablanması və ödənilməsi üçün zəruri olan 
vergi  hesabatı  sənədləri  müəyyən  edilmiş  müddətdə  və  bu 
barədə  vergi  orqanının  xəbərdarlığından  sonra  da  təqdim 
edilmədikdə,
-  vergi  yoxlamasının  nəticələri  üzrə  tərtib  edilmiş  aktda 
dürüst  olmayan  və  (və  ya)  təhrif  olunmuş  məlumatlar  aşkar 
edildikdə, 
-  ƏDV  üzrə  artıq  ödənilmiş  vergi,  faiz  və  maliyyə 
sanksiyası digər vergilərin, faizlərin və maliyyə sanksiyalarının 
ödənilməsi hesabına və ya sonrakı öhdəliklər üzrə ödəmələrin 
hesabına  aid  edildikdə,  (bu  halda  növbədənkənar  vergi 
yoxlaması  yalnız  vergi  ödəyicisinin  ƏDV-yə  cəlb  edilən 
əməliyyatları üzrə aparıla bilər),
-  artıq  ödənilmiş  vergilərin,  faizlərin  və  maliyyə 
sanksiyalarının  qaytarılması  barədə  vergi  ödəyicisinin  ərizəsi 
daxil olduqda, 
-  vergi orqanının əldə etdiyi mənbəyi bəlli olan hər hansı 
məlumat  əsasında  vergi  ödəyicisinin  gəlirlərinin  və  ya 
vergitutma  obyektinin  gizlədilməsinin  (azaldılmasının) 
əlamətləri müəyyən edildikdə, 
-  cinayət  prosesual  qanunvericiliyinə  uyğun  olaraq 
məhkəmənin  və  ya  hüquq  mühafizə  orqanlarının  vergi 
yoxlamalarının keçirilməsi barədə müvafiq qərarı olduqda,
-    vergi  nəzarətinin  həyata  keçirilməsi  və  Azərbaycan 
Respublikasının  tərəfdar  çıxdığı  beynəlxalq  müqavilələrə 
əsasən daxil olmuş sorğuların icrası ilə bağlı zəruri olan sənədlər 
və  ya  onların  lazımi  qaydada  təsdiq  edilmiş  surətləri  20  gün 
müddətdə  təqdim  edilmədikdə  və  ya  dürüst  olmayan,  yaxud 
təhrif olunmuş məlumatlar təqdim edildikdə
-  vergi ödəyicisi olan hüquqi şəxsin ləğv edilməsi, yenidən 
təşkil  edilməsi  və  ya  fiziki  şəxsin  hüquqi  şəxs  yaratmadan 
sahibkarlıq  fəaliyyətinə  xitam  verilməsi  barədə  müraciəti 
188
olduqda, 
-  vergi  yoxlamasının  nəticələri  ilə  razılaşmayan  vergi 
ödəyiciləri  növbədənkənar  səyyar  vergi  yoxlamasının 
keçirilməsini  yazılı  şəkildə  tələb  etdikdə  (bu  halda 
növbədənkənar  səyyar  vergi  yoxlaması  vergi  orqanlarının 
əvvəlki yoxlamanı keçirmiş vəzifəli şəxsləri tərəfindən keçirilə 
bilməz).
Operativ vergi nəzarəti və xronometraj metodu ilə vergi 
müşahidəsi  də  vergilər  orqanları  tərəfindən  həyata  keçirilir. 
Operativ  vergi  nəzarəti  sahibkarlıq  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan 
hüquqi və fiziki şəxslərin gəlir götürmək üçün istifadə etdikləri, 
yaxud  vergi  tutulan  obyektlərin  və  ya  əmtəə-material 
ehtiyatlarının  saxlanılması  ilə  bağlı  olan  anbar,  ticarət  və  bu 
qəbildən olan digər binalarında (ərazilərində) (yaşayış binaları 
(sahələri) istisna olmaqla), nəqliyyat vasitələrində (sahibkarlıq 
fəaliyyəti  ücün  istifadə  edilməyən  şəxsi  nəqliyyat  vasitələri 
istisna olmaqla) həyata keçirilir və qanunla müəyyən olunmuş 
halları  aşkar  etmək  üçün  aparılır.    Xronometraj  metodu  ilə 
müşahidə  operativ  vergi  nəzarəti  növü  olmaqla  istehsal 
həcminin  və  ya  satış  dövriyyəsinin  müəyyənləşdirilməsi  və 
dəqiqləşdirilməsi  məqsədi  ilə  vergi  ödəyicilərinin  gəlir 
götürmək  üçün  istifadə  etdikləri,  yaxud  vergi  tutulan 
obyektlərin saxlanılması ilə bağlı olan istehsal, anbar, ticarət və 
digər binalarında (ərazilərində) aparılır.¹⁷
Dərman  vasitələrinin  keyfiyyəti,  təhlükəsizliyi  qayda-
larına riayət edilməsinin və sanitar-gigiyenik qaydalara riayət 
edilməsinin  Azərbaycan  Respublikasının  Səhiyyə  Nazirliyi 
tərəfindən  yoxlanılması,  fitosanitar  tələblərə,  qaydalara 
uyğunluğun və baytarlıq tələblərinə, qaydalarına uyğunluğun 
Azərbaycan  Respublikasının  Kənd  Təsərrüfatı  Nazirliyi 
tərəfindən  yoxlanılması,  təbii  qaz,  su  təchizatı,  elektrik  və  ya 
189
Daha ətraflı  
 -də maddə 50 və 50-1-ə baxa bilərsiniz. 
www.e-qanun.az/code/12
17

istilik şəbəkələrinə qanunsuz qoşulma hallarının yoxlanılması 
Azərbaycan  Respublikası  İqtisadiyyat  Nazirliyinin  razılığı  ilə 
həyata keçirilir.