Hörmətli oxucular
VI. Sahibkarlara qarşı digər tələblər, digər qanunve-
Yüklə 9,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VII. Patent nədir Rəsmiləşdirilmə qaydası.
- VI. Sahibkarlara qarşı digər tələblər, digər qanunve- ricilik aktları.
- VIII. İştirakçının şirkətdən çıxma qaydası.
- IX. Ümumi məsləhətlər.
- X. İstehlakçının hüquqları.
|
VI. Sahibkarlara qarşı digər tələblər, digər qanunve- ricilik aktları. Sahibkarlıq fəaliyyətinin müxtəlif sahələrini tənzimləyən xeyli sayda qanunvericilik aktları mövcuddur. Fəaliyyət sahəsindən asılı olaraq həmin aktlarda müxtəlif tələblər irəli sürülür. Əsas akt kimi “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında” Qanunda¹⁸ sahibkarların vəzifələri əks olunmuşdur. Bunlara aiddir: qüvvədə olan qanunvericilikdən və bağladığı müqavilələrdən irəli gələn bütün vəzifələri yerinə yetirmək, işə qəbul edilən vətəndaşlarla müqavilələr (bağlaşmalar), işçilərin əmək haqqını müəyyən olunmuş minimum məbləğindən az olmayan səviyyədə ödəmək, Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna müəyyən edilmiş qaydada və həcmdə ayırmalar vermək, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş vergiləri ödəmək, müəlliflik hüququnun qorunmasının qanunvericiliklə müəyyən olunmuş tələblərinə əməl etmək, əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər haqqında qanunvericiliyin tələblərinə əməl etmək, haqsız rəqabət metodlarından istifadə olunmasına yol verməmək, öz fəaliyyəti haqqında dövlət, statistika və maliyyə orqanlarına müəyyən edilmiş formada hesabatlar vermək, müharibə şəraitində və ya başqa fövqəladə hallarda səlahiyyətli dövlət orqanlarının göstərişi ilə təsis sənədlərində nəzərdə tutulmayan və ya həmin sənədlərdə qeyd olunan məqsədlərə uyğun gəlməyən hər hansı qanuni fəaliyyət forması ilə məşğul olmaq. "Azərbaycan Respublikasında ticarət, ictimai iaşə, məişət və digər növ xidmət Qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı 190 h p://www.e-qanun.az/framework/7920 Qanunla buradan tanış ola bilərsiniz. 18 h p://www.e-qanun.az/framework/3849 - Kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında Qanun h p://www.e-qanun.az/framework/9632 Sahibkarlığa dövlət maliyyə dəstəyinin göstərilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında Prezidentin Fərmanı, “İri, orta və kiçik sahibkar meyarları”nın təsdiq h p://www.e-qanun.az/framework/30115 edilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin Qərarı h p://www.azstand.gov.az/?id=25&sub_id=100&lang=1 ərizələrin nümunəsi ilə tanış olmaq üçün 19 20 mövcuddur. Həmin qanunvericilik atkında ticarət (xidmət) fəaliyyətinə olan ümumi tələblər, malların qəbulu, saxlanılması və satışa hazırlanması, malların satışına olan ümumi tələblər və konkret qruplara aid malların satışına dair müddəalar öz əksini tapmışdır. Və eləcə də, sahibkarlıq fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində sahə normativ aktlar qüvvədədir ki, onlar da həmin sahənin ən müxtəlif münasibətlərini tənzimləyir, həmçinin sahibkarlara yardım və s. sahəsində ümumi qanunvericilik aktları da mövcuddur.¹⁹ VII. Patent nədir? Rəsmiləşdirilmə qaydası. Patent ixtira, faydalı model və sənaye nümunəsi üçün Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən verilən mühafizə sənədidir. İxtira, faydalı model və sənaye nümunəsi üçün patent almaq istəyən hüquqi və ya fiziki şəxs Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinə iddia sənədi verməlidir.²⁰ İddiaçı iddia sənədini bilavasitə və ya Komitədə qeydiyyata alınmış patent müvəkkili vasitəsilə verir. İddia sənədinə aşağıdakılar daxil edilir: müəllif (müəlliflər) və adına patent verilməsi xahiş edilən hüquqi və ya fiziki şəxs (şəxslər), həmçinin onların yerləşdiyi və ya yaşadığı yer göstərilməklə patent verilməsi barədə ərizə, ixtiranın və ya faydalı modelin mahiyyətini tam açıqlayan və həyata keçirilməsi üçün kifayət qədər aydınlıq yaradan təsviri, ixtiranın və ya faydalı modelin təsvirinə əsaslanan və mahiyyətini ifadə edən düsturu, iddia obyektinin mahiyyətinin başa düşülməsi üçün zəruri olan çertyojlar və başqa materiallar, referat. Sənaye nümünəsi barəsində iddia sənədinə daxil edilir: 191 istilik şəbəkələrinə qanunsuz qoşulma hallarının yoxlanılması Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyinin razılığı ilə həyata keçirilir. VI. Sahibkarlara qarşı digər tələblər, digər qanunve- ricilik aktları. Sahibkarlıq fəaliyyətinin müxtəlif sahələrini tənzimləyən xeyli sayda qanunvericilik aktları mövcuddur. Fəaliyyət sahəsindən asılı olaraq həmin aktlarda müxtəlif tələblər irəli sürülür. Əsas akt kimi “Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında” Qanunda¹⁸ sahibkarların vəzifələri əks olunmuşdur. Bunlara aiddir: qüvvədə olan qanunvericilikdən və bağladığı müqavilələrdən irəli gələn bütün vəzifələri yerinə yetirmək, işə qəbul edilən vətəndaşlarla müqavilələr (bağlaşmalar), işçilərin əmək haqqını müəyyən olunmuş minimum məbləğindən az olmayan səviyyədə ödəmək, Dövlət Sosial Müdafiə Fonduna müəyyən edilmiş qaydada və həcmdə ayırmalar vermək, qanunvericilikdə müəyyən edilmiş vergiləri ödəmək, müəlliflik hüququnun qorunmasının qanunvericiliklə müəyyən olunmuş tələblərinə əməl etmək, əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər haqqında qanunvericiliyin tələblərinə əməl etmək, haqsız rəqabət metodlarından istifadə olunmasına yol verməmək, öz fəaliyyəti haqqında dövlət, statistika və maliyyə orqanlarına müəyyən edilmiş formada hesabatlar vermək, müharibə şəraitində və ya başqa fövqəladə hallarda səlahiyyətli dövlət orqanlarının göstərişi ilə təsis sənədlərində nəzərdə tutulmayan və ya həmin sənədlərdə qeyd olunan məqsədlərə uyğun gəlməyən hər hansı qanuni fəaliyyət forması ilə məşğul olmaq. "Azərbaycan Respublikasında ticarət, ictimai iaşə, məişət və digər növ xidmət Qaydaları"nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarı 190 h p://www.e-qanun.az/framework/7920 Qanunla buradan tanış ola bilərsiniz. 18 h p://www.e-qanun.az/framework/3849 - Kiçik sahibkarlığa dövlət köməyi haqqında Qanun h p://www.e-qanun.az/framework/9632 Sahibkarlığa dövlət maliyyə dəstəyinin göstərilməsi sahəsində əlavə tədbirlər haqqında Prezidentin Fərmanı, “İri, orta və kiçik sahibkar meyarları”nın təsdiq h p://www.e-qanun.az/framework/30115 edilməsi haqqında Nazirlər Kabinetinin Qərarı h p://www.azstand.gov.az/?id=25&sub_id=100&lang=1 ərizələrin nümunəsi ilə tanış olmaq üçün 19 20 mövcuddur. Həmin qanunvericilik atkında ticarət (xidmət) fəaliyyətinə olan ümumi tələblər, malların qəbulu, saxlanılması və satışa hazırlanması, malların satışına olan ümumi tələblər və konkret qruplara aid malların satışına dair müddəalar öz əksini tapmışdır. Və eləcə də, sahibkarlıq fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində sahə normativ aktlar qüvvədədir ki, onlar da həmin sahənin ən müxtəlif münasibətlərini tənzimləyir, həmçinin sahibkarlara yardım və s. sahəsində ümumi qanunvericilik aktları da mövcuddur.¹⁹ VII. Patent nədir? Rəsmiləşdirilmə qaydası. Patent ixtira, faydalı model və sənaye nümunəsi üçün Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi tərəfindən verilən mühafizə sənədidir. İxtira, faydalı model və sənaye nümunəsi üçün patent almaq istəyən hüquqi və ya fiziki şəxs Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinə iddia sənədi verməlidir.²⁰ İddiaçı iddia sənədini bilavasitə və ya Komitədə qeydiyyata alınmış patent müvəkkili vasitəsilə verir. İddia sənədinə aşağıdakılar daxil edilir: müəllif (müəlliflər) və adına patent verilməsi xahiş edilən hüquqi və ya fiziki şəxs (şəxslər), həmçinin onların yerləşdiyi və ya yaşadığı yer göstərilməklə patent verilməsi barədə ərizə, ixtiranın və ya faydalı modelin mahiyyətini tam açıqlayan və həyata keçirilməsi üçün kifayət qədər aydınlıq yaradan təsviri, ixtiranın və ya faydalı modelin təsvirinə əsaslanan və mahiyyətini ifadə edən düsturu, iddia obyektinin mahiyyətinin başa düşülməsi üçün zəruri olan çertyojlar və başqa materiallar, referat. Sənaye nümünəsi barəsində iddia sənədinə daxil edilir: 191 müəllif (müəlliflər) və adına patent verilməsi xahiş edilən hüquqi və ya fiziki şəxs (şəxslər), həmçinin onların yerləşdiyi və ya yaşadığı yer göstərilməklə patent verilməsi barədə ərizə, məmulatın zahiri görkəmi barədə müfəssəl təsəvvür yaradan fotoşəkil dəsti, maket və ya rəsm, sənaye nümunəsinin mahiyyətini açıqlamaq zəruri olduqda məmulatın ümumi görkəminin çertyojları, erqonomik sxemi, konfeksiya xəritəsi, sənaye nümunəsinin mühüm əlamətlərini əks etdirən təsviri. İddia ərizəsi Komitəyə daxil olduğu gündən 1 ay ərzində sənədlərin ilkin ekspertizası aparılır. İddia sənədində göstərilən obyektin qanunvericiliyin tələblərinə uyğunluğu ekspertiza nəticəsində müəyyənləşdirildikdə iddia sənədinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəsmi bülletenində dərc olunması barədə qərar qəbul edilir və iddia sənədi üzrə materiallar dərc olunur. Patent verilməsindən imtina edilməsi haqqında qərar çıxarılarkən bu barədə Apellyasiya Şurasına şikayət verilə bilər. Azərbaycan Respublikası ərazisində patentin qüvvədə olma müddəti iddia sənədinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanına verildiyi gündən etibarən aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir, ixtira üçün 20 il, faydalı model üçün 10 il, sənaye nümunəsi üçün 10 il. Onu da qeyd edək ki, patent və ya əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər üçün qeydiyyat şəhadətnaməsinin alınması üçün iddia sənədləri elektron qaydada təqdim oluna bilər.²¹ Əgər siz bazara yeni mal (xidmət, iş) çıxaracaqsınızsa, bu zaman həmin malı əmtəə nişanı vasitəsilə haqsız rəqabətdən qoruya bilərsiniz. Əmtəə nişanı sahibkarın əmtəələrini və ya xidmətlərini digər sahibkarın əmtəələrindən və ya xidmətlə- rindən fərqləndirən və qrafik təsvir edilən nişan və ya nişanların hər hansı bir uzlaşmasıdır. Əmtəə nişanını qeydiyyata aldırmaq üçün eynilə patent alarkən olduğu kimi, şəxs Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinə iddia ərizəsi 192 h p://www.e-xidmet.azstand.gov.az elektron müraciət üçün 21 h p://www.azstand.gov.az/?id=25&sub_id=100&lang=1 – buradan ərizənin formasını yükləyə bilərsiz. 22 verilməlidir.²² Əmtəə nişanının qeydiyyata alınmasının aşağıdakı üstün cəhətləri vardır: 1. Əmtəə nişanının qeydiyyata alınması sahibkarın fiziki və ya hüquqi şəxslərə təklif etdiyi əmtəə və ya xidmətlərin digər şəxslərin oxşar əmtəə və xidmət növlərindən fərqlənməsinə imkan yaradacaqdır. 2. Belə bir qeydiyyata alınmış fərqlənmə özlüyündə haqsız rəqabətin qarşısını alacaqdır. 3. Əmtəə və ya xidmətlərin əmtəə nişanı ilə “sığortalan- ması” onların dəyərinə təsir edir, rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsinə səbəb olur. 4. Başqa şəxslər tərəfindən sahibkarın əmtəə nişanından istifadə etməklə kontrafakt məhsula, yəni əmtəə nişanları, coğrafi göstəricilər və ya onları qarışdıracaq dərəcədə oxşar nişanlarla qeyri-qanuni təchiz olunan mallara görə sahibkara dəyən zərərin əvəzinin ödənilməsini tələb etmək hüququ yaranacaqdır. 5. Əmtəə nişanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanında qeydiyyata alındıqdan sonra qanunla qorunur və əmtəə nişanının qüvvədə olduğu müddətdə nişan sahibinin Azərbaycan Respublikasının ərazisində onun barəsində sərəncam verməyə və ondan istifadə etməyə müstəsna hüququ vardır və s. VIII. İştirakçının şirkətdən çıxma qaydası. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin iştirakçısı onun digər iştirakçılarının razılığından asılı olmayaraq istənilən vaxt cəmiyyətdən çıxa bilər. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətdən çıxan iştirakçıya, əgər cəmiyyətin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, həmin iştirakçının nizamnamə 193 müəllif (müəlliflər) və adına patent verilməsi xahiş edilən hüquqi və ya fiziki şəxs (şəxslər), həmçinin onların yerləşdiyi və ya yaşadığı yer göstərilməklə patent verilməsi barədə ərizə, məmulatın zahiri görkəmi barədə müfəssəl təsəvvür yaradan fotoşəkil dəsti, maket və ya rəsm, sənaye nümunəsinin mahiyyətini açıqlamaq zəruri olduqda məmulatın ümumi görkəminin çertyojları, erqonomik sxemi, konfeksiya xəritəsi, sənaye nümunəsinin mühüm əlamətlərini əks etdirən təsviri. İddia ərizəsi Komitəyə daxil olduğu gündən 1 ay ərzində sənədlərin ilkin ekspertizası aparılır. İddia sənədində göstərilən obyektin qanunvericiliyin tələblərinə uyğunluğu ekspertiza nəticəsində müəyyənləşdirildikdə iddia sənədinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanının rəsmi bülletenində dərc olunması barədə qərar qəbul edilir və iddia sənədi üzrə materiallar dərc olunur. Patent verilməsindən imtina edilməsi haqqında qərar çıxarılarkən bu barədə Apellyasiya Şurasına şikayət verilə bilər. Azərbaycan Respublikası ərazisində patentin qüvvədə olma müddəti iddia sənədinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanına verildiyi gündən etibarən aşağıdakı kimi müəyyənləşdirilir, ixtira üçün 20 il, faydalı model üçün 10 il, sənaye nümunəsi üçün 10 il. Onu da qeyd edək ki, patent və ya əmtəə nişanları və coğrafi göstəricilər üçün qeydiyyat şəhadətnaməsinin alınması üçün iddia sənədləri elektron qaydada təqdim oluna bilər.²¹ Əgər siz bazara yeni mal (xidmət, iş) çıxaracaqsınızsa, bu zaman həmin malı əmtəə nişanı vasitəsilə haqsız rəqabətdən qoruya bilərsiniz. Əmtəə nişanı sahibkarın əmtəələrini və ya xidmətlərini digər sahibkarın əmtəələrindən və ya xidmətlə- rindən fərqləndirən və qrafik təsvir edilən nişan və ya nişanların hər hansı bir uzlaşmasıdır. Əmtəə nişanını qeydiyyata aldırmaq üçün eynilə patent alarkən olduğu kimi, şəxs Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsinə iddia ərizəsi 192 h p://www.e-xidmet.azstand.gov.az elektron müraciət üçün 21 h p://www.azstand.gov.az/?id=25&sub_id=100&lang=1 – buradan ərizənin formasını yükləyə bilərsiz. 22 verilməlidir.²² Əmtəə nişanının qeydiyyata alınmasının aşağıdakı üstün cəhətləri vardır: 1. Əmtəə nişanının qeydiyyata alınması sahibkarın fiziki və ya hüquqi şəxslərə təklif etdiyi əmtəə və ya xidmətlərin digər şəxslərin oxşar əmtəə və xidmət növlərindən fərqlənməsinə imkan yaradacaqdır. 2. Belə bir qeydiyyata alınmış fərqlənmə özlüyündə haqsız rəqabətin qarşısını alacaqdır. 3. Əmtəə və ya xidmətlərin əmtəə nişanı ilə “sığortalan- ması” onların dəyərinə təsir edir, rəqabət qabiliyyətinin yüksəldilməsinə səbəb olur. 4. Başqa şəxslər tərəfindən sahibkarın əmtəə nişanından istifadə etməklə kontrafakt məhsula, yəni əmtəə nişanları, coğrafi göstəricilər və ya onları qarışdıracaq dərəcədə oxşar nişanlarla qeyri-qanuni təchiz olunan mallara görə sahibkara dəyən zərərin əvəzinin ödənilməsini tələb etmək hüququ yaranacaqdır. 5. Əmtəə nişanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanında qeydiyyata alındıqdan sonra qanunla qorunur və əmtəə nişanının qüvvədə olduğu müddətdə nişan sahibinin Azərbaycan Respublikasının ərazisində onun barəsində sərəncam verməyə və ondan istifadə etməyə müstəsna hüququ vardır və s. VIII. İştirakçının şirkətdən çıxma qaydası. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin iştirakçısı onun digər iştirakçılarının razılığından asılı olmayaraq istənilən vaxt cəmiyyətdən çıxa bilər. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyətdən çıxan iştirakçıya, əgər cəmiyyətin nizamnaməsində ayrı qayda nəzərdə tutulmayıbsa, həmin iştirakçının nizamnamə 193 kapitalındakı payına uyğun əmlak hissəsi ödənilir. Çıxan iştirakçının cəmiyyət ilə razılaşmasına əsasən əmlakın dəyərinin ödənilməsi əmlakın naturada verilməsi ilə əvəz edilə bilər. Cəmiyyətin əmlakının çıxan iştirakçıya düşən hissəsi və ya onun dəyəri iştirakçının çıxdığı məqamda tərtib edilən balans üzrə müəyyənləşdirilir. Əgər məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin nizamnamə kapitalına maya kimi əmlakdan istifadə hüququ verilmişdirsə, müvafiq əmlak cəmiyyətdən çıxan iştirakçıya qaytarılır. Həmin əmlakın normal aşınma nəticəsində dəyərinin azalmasının əvəzi ödənilmir. Cəmiyyət iştirakçısının vərəsəsi və ya onun iştirakçısı olan hüquqi şəxsin hüquq varisi cəmiyyətə daxil olmadıqda onunla hesablaşmalar bu maddənin qaydalarına uyğun aparılır. IX. Ümumi məsləhətlər. Sahibkarlıq fəaliyyətinə verilən anlayışdan da aydın olur ki, məqsəd mənfəət əldə etməkdən ibarətdir. Şirkətin gəlirləri hər hansı mal satışından, işlər görülməsindən, xidmətlər göstərilməsindən yaranır, bu zaman təbii olaraq müqavilələr meydana çıxır. Müqavilə tərəflərin müstəqil iradə ifadəsidir və onun predmeti ilə bağlı münasibətləri tənzimləyir. Müqavilələrin əsas strukturu Mülki Məcəllədə əks olunsa da, tərəflərin razılığı ilə bütün riskləri və əlavə yarana biləcək münasibətləri də tənzimləyən müddəalar əks oluna bilər. Ölkəmizdə adətən müqaviləni tərəflərin biri hazırlayır, digər tərəfə göndərir və çox vaxt hüquqşünası olmayan şirkətlərdə müqavilə elə təqdim olunduğu formada da imzalanır. Doğrudur, kiçik müəssisələrdə müqavilələr ən sadə formada tərtib olunur və Mülki Məcəllənin əsas tələblərini əks etdirir. Lakin bu heç də həmişə təhlükəsiz olmur. Alınan-satılan maldan, görülən işdən, göstərilən xidmətdən asılı olmayaraq qarşı tərəfdən təqdim olunan müqavilələr diqqətlə oxunmalı, 194 risklər dəyəndirilməlidir. Əsas diqqət, tərəflərin hüquq və vəzifələrinə, müqavilənin məbləğinin ödənilmə şərtlərinə və qaydalarına, tərəflərin hansı hallarda məsuliyyət daşımasına, alınan-satılan malların, görülən işlərin və göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinə, keyfiyyətə təminat məsələlərinə yetirilməlidir. Aydın olmayan və ya ümumiyyətlə göstərilməmiş hallarla bağlı tərəflər razılaşmalı və müqavilədə həmin halları əks etdirməlidirlər. Bundan başqa, şirkətin gələcək inkişaf perspektivini dəyərləndirmək və müəyyənləşdirmək üçün hüquqi problemlər araşdırılmalı, mütəxəssislərdən məsləhətlər alınmalı, ekspertlərə müraciət olunmalı və onların rəyləri ciddiyyətlə nəzərə alınmalı, əməkdaşların fəaliyyətinə nəzarət həyata keçirilməli, mütəmadi xidməti hesabat alınması təmin olunmalıdır. MMC-lər üçün qanunla məcburi audit tələbi vardır. Auditin xidmətindən istifadə etməklə şirkətin maliyyə, vergi, mühasibat uçotu sahəsində mövcud durum, risklər və gələcək inkişaf perspektivi məsələlərini aydınlaşdırmaq imkanı yaranır. X. İstehlakçının hüquqları. Əgər ortada hər hansı satılan mal, yerinə yetirilən iş və göstərilən xidmət varsa, deməli onun istehlakçısı da var. Və istehlakçıların qanunvericiliyimizdə kifayət qədər hüquqları da mövcuddur. Hərçənd, bu hüquqları çox vaxt bilməməyimiz bizi onların təminatından məhrum edir. İstehlakçıların hüquqları geniş formada “İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında” Qanunla tənzimlənir. Qanunda istahlakçıların istehlakçının malların (işlərin, xidmətlərin) lazımi keyfiyyətdə olmasına hüququ, qüsuru olan mal satılarkən istehlakçının hüquqları, iş görülməsinə və xidmət göstərilməsinə dair müqavilələrin şərtləri pozularkən istehlakçıların hüquqları, 195 kapitalındakı payına uyğun əmlak hissəsi ödənilir. Çıxan iştirakçının cəmiyyət ilə razılaşmasına əsasən əmlakın dəyərinin ödənilməsi əmlakın naturada verilməsi ilə əvəz edilə bilər. Cəmiyyətin əmlakının çıxan iştirakçıya düşən hissəsi və ya onun dəyəri iştirakçının çıxdığı məqamda tərtib edilən balans üzrə müəyyənləşdirilir. Əgər məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin nizamnamə kapitalına maya kimi əmlakdan istifadə hüququ verilmişdirsə, müvafiq əmlak cəmiyyətdən çıxan iştirakçıya qaytarılır. Həmin əmlakın normal aşınma nəticəsində dəyərinin azalmasının əvəzi ödənilmir. Cəmiyyət iştirakçısının vərəsəsi və ya onun iştirakçısı olan hüquqi şəxsin hüquq varisi cəmiyyətə daxil olmadıqda onunla hesablaşmalar bu maddənin qaydalarına uyğun aparılır. IX. Ümumi məsləhətlər. Sahibkarlıq fəaliyyətinə verilən anlayışdan da aydın olur ki, məqsəd mənfəət əldə etməkdən ibarətdir. Şirkətin gəlirləri hər hansı mal satışından, işlər görülməsindən, xidmətlər göstərilməsindən yaranır, bu zaman təbii olaraq müqavilələr meydana çıxır. Müqavilə tərəflərin müstəqil iradə ifadəsidir və onun predmeti ilə bağlı münasibətləri tənzimləyir. Müqavilələrin əsas strukturu Mülki Məcəllədə əks olunsa da, tərəflərin razılığı ilə bütün riskləri və əlavə yarana biləcək münasibətləri də tənzimləyən müddəalar əks oluna bilər. Ölkəmizdə adətən müqaviləni tərəflərin biri hazırlayır, digər tərəfə göndərir və çox vaxt hüquqşünası olmayan şirkətlərdə müqavilə elə təqdim olunduğu formada da imzalanır. Doğrudur, kiçik müəssisələrdə müqavilələr ən sadə formada tərtib olunur və Mülki Məcəllənin əsas tələblərini əks etdirir. Lakin bu heç də həmişə təhlükəsiz olmur. Alınan-satılan maldan, görülən işdən, göstərilən xidmətdən asılı olmayaraq qarşı tərəfdən təqdim olunan müqavilələr diqqətlə oxunmalı, 194 risklər dəyəndirilməlidir. Əsas diqqət, tərəflərin hüquq və vəzifələrinə, müqavilənin məbləğinin ödənilmə şərtlərinə və qaydalarına, tərəflərin hansı hallarda məsuliyyət daşımasına, alınan-satılan malların, görülən işlərin və göstərilən xidmətlərin keyfiyyətinə, keyfiyyətə təminat məsələlərinə yetirilməlidir. Aydın olmayan və ya ümumiyyətlə göstərilməmiş hallarla bağlı tərəflər razılaşmalı və müqavilədə həmin halları əks etdirməlidirlər. Bundan başqa, şirkətin gələcək inkişaf perspektivini dəyərləndirmək və müəyyənləşdirmək üçün hüquqi problemlər araşdırılmalı, mütəxəssislərdən məsləhətlər alınmalı, ekspertlərə müraciət olunmalı və onların rəyləri ciddiyyətlə nəzərə alınmalı, əməkdaşların fəaliyyətinə nəzarət həyata keçirilməli, mütəmadi xidməti hesabat alınması təmin olunmalıdır. MMC-lər üçün qanunla məcburi audit tələbi vardır. Auditin xidmətindən istifadə etməklə şirkətin maliyyə, vergi, mühasibat uçotu sahəsində mövcud durum, risklər və gələcək inkişaf perspektivi məsələlərini aydınlaşdırmaq imkanı yaranır. Yüklə 9,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|