I -bob. Keys bilan ishlash

Asosiy kategoriyalar va tushunchalar
Keys – bu real hayotning «bir parchasidir» (inglizcha - TRUE LIFE atamasiga ko‘ra). Keys vaziyatning oddiy haqiqiy bayonigina emas, balki vaziyatni tushunish va baholashga imkon beradigan yagona axborot kompleksidir.
Keys‑stadi (inglizcha sase - to‘plam, aniq vaziyat, stadi -ta’lim) keysda bayon qilingan va ta’lim oluvchilarni muammoni ifodalash hamda uning maqsadga muvofiq tarzdagi yechimi variantlarini izlashga yo‘naltiradigan aniq real yoki sun’iy ravishda yaratilgan vaziyatning muammoli-vaziyatli tahlil etilishiga asoslanadigan ta’lim uslubidir.
Keys‑stadi - ta’lim, axborotlar, kommunikatsiya va boshqaruvning qo‘yilgan ta’lim maqsadini amalga oshirish va keysda bayon qilingan amaliy muammoli vaziyatni hal qilish jarayonida prognoz qilinadigan o‘quv natijalariga kafolatli yetishishni vositali tarzda ta’minlaydigan bir tartibga keltirilgan optimal usullari va vositalari majmuidan iborat bo‘lgan ta’lim texnologiyasidir.
Vaziyat (situatsiya) (keyingi lotinchadagi situation - ahvol) – muayyan vaziyat, ahvolni hosil qiladigan shart-sharoitlar va holatlar uyushmasi.
Keysda bayon qilingan vaziyat institutsional tizimda (shu o‘rinda va keyinchalik - korxonada) diskret (ayni shu) vaqtda tashkiliy hayotdagi tipik muammolarni qayta yaratadigan real yoki sun’iy qurilgan hodisalarning ideal tarzdagi in’ikosidan iboratdir.
Muammoli vaziyat. Mazkur holda vaziyat sub’ektining hozirgi vaqtda yoki kelgusidagi maqsadlarga erishishiga xavf soladigan vaziyat tushuniladi.


II-BOB. INFORMATIKA FANINI O’QITISHDA KEYS TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH.
2.1.Informatika darslarida keys-stadi texnologiyasini qo’llash.
Keys-texnologiyalar - bu ma'lum muammolarni yechishga asoslangan o'quv texnologiyalari, texnikalari va o'qitish usullari guruhidir. Ular barcha talabalarga, shu jumladan o'qituvchiga ham o'zaro munosabatda bo'lishga imkon beradi.Keys usuli o'qituvchining fikrlash usuli, uning fikrlashi va boshqacha harakat qilishi, ijodiy potentsialini rivojlantirishga imkon beradigan maxsus paradigmasi vazifasini bajaradi. Bunga o'quv jarayonini keng demokratlashtirish va modernizatsiya qilish, o'qituvchilarni bo'shatish, ilg'or fikrlash tarzini, etika va o'qituvchilik faoliyatini rag'batlantirishga ko'maklashadi.Ishdagi harakatlar tavsifda keltirilgan, keyin ularni izohlash kerak (oqibatlar, samaradorlik) yoki ular muammoni hal qilish usuli sifatida taklif qilinishi kerak.
Ammo har qanday holatda ham amaliy harakatlar modelini ishlab chiqish o'quvchilarning kasbiy fazilatlarini shakllantirishning samarali vositasi bo'lib ko'rinadi.Keysni o'rganish usuli shunchaki uslubiy yangilik emas, usulning taqsimlanishi ta'limdagi zamonaviy vaziyatning o'zgarishi bilan bevosita bog'liqdir. Usul talabalar va o'qituvchilarning umumiy intellektual va kommunikativ potentsialini rivojlantirishda aniq bilimlarni yoki ko'nikmalarni egallashga emas, balki ularni rivojlantirishga qaratilgan.Rossiyadagi misollarni o'rganish usulining tarixi ma'lum darajada xalqaro ta'lim fondlari va dasturlarini qo'llab-quvvatlash bilan bog'liq. Masalan, "Rossiyada ta'limni rivojlantirish (o'rta ta'lim)" Megaproekt loyihasi doirasida ko'p sonli mutaxassislar amaliy ish uslubida o'qitilgan. Loyiha J. Soros jamg'armasi ko'magida amalga oshirildi.
Keyinchalik vaziyat usulidan foydalanish faqat o'qitish bilan cheklanib qolmaydi, vaziyatni o'rganish usuli tadqiqot uslubi sifatida juda faol qo'llaniladi.Shunday qilib, ta'limda usulning tez tarqalishi kuzatiladi, vaziyat usuli o'qituvchining kasbiy mahoratini oshirishning haqiqiy usuli, o'quv jarayonida o'quv, o'quv va tadqiqot tarkibini uyg'unlashtirish usuli bo'lishi mumkin.
Kasbiy usul shuningdek, o'quv jarayonini tashkil qilishning o'ziga xos amaliy usuli, o'quv jarayonini rag'batlantirish va rag'batlantirish nuqtai nazaridan muhokama qilish usuli, shuningdek laboratoriya va amaliy nazorat va o'zini o'zi boshqarish usuli sifatida ham ishlaydi.U amaliy muammoni aniq tasvirlab beradi va uni hal qilish yo'llarini izlaydi. Shuningdek, amaliylik mezoniga ko'ra u ko'pincha amaliy muammoli usul hisoblanadi.Masala usuli metodologik kontekstda boshqa oddiy, idrok usullari birlashtirilgan murakkab tizim sifatida ifodalanishi mumkin. Bunga modellashtirish, tizimni tahlil qilish, muammoli usul, fikrlash tajribasi, tavsiflash usullari, tasniflash, ish uslubida o'z rollarini bajaradigan o'yin usullari kiradi.
O'qitishning interfaol usuli bo'lib, u tashabbuskorlik, nazariy pozitsiyalarni egallash va amaliy ko'nikmalarni mustaqil ravishda his qilish imkoniyati sifatida ko'rgan talabalarning ijobiy munosabatiga ega bo'ladi. Vaziyatlarni tahlil qilish o'quvchilarga kuchli ta'sir ko'rsatishi, ularning kamolotga ko'maklashishi, o'qish uchun qiziqish va ijobiy motivatsiyani shakllantirishi muhimdir. Eng muvaffaqiyatli vaziyat texnologiyasidan bilim darslarida foydalanish mumkin, agar savolga bitta javob bo'lmasa, lekin haqiqat darajasida raqobatlashadigan bir nechta javoblar mavjud. Masala usuli nafaqat pedagogik usul, balki samarali tadqiqot usuli sifatida ham qo'llaniladi. Keysni yaratish va uni tahlil qilish uchun savollar o'qituvchining tadqiqot, uslubiy va konstruktorlik faoliyatini o'z ichiga oladi. Informatika darslarida ushbu masala o'quv predmeti sifatida ham (o'quvchilar o'zlari navlarini ishlab chiqishadi) va samarali o'qitish vositasi sifatida harakat qiladilar.

Informatika va axborot texnologiyalarini o'qitishda, amaliy usulni qo'llash amaliyotda vakolatlarga asoslangan yondashuvni amalga oshirishga imkon beradi.

Case study metodi - bu haqiqiy vaziyatlarga asoslangan faol o'rganish usuli. Nazariya va amaliyotni optimallashtirish qobiliyati ishlarning ustunligidir.
Haqiqiy hayotdagi dalillarga asoslangan muammoli vaziyatni yaratish ushbu usulning o'ziga xos xususiyati. Masala usuli nafaqat matn tuzishni, balki muammoning echimini, shuningdek, shakllangan muammoning tashuvchisi sifatida harakat qilishi mumkin bo'lgan muayyan vaziyatni tanlashni ham o'z ichiga oladi. Muayyan vaziyat quyidagicha bo'lishi kerak:
- nazariy kurs mazmuniga va talabalarning kasbiy ehtiyojlariga mos kelishi;
- muammoli tabiatda farq qiladi, muammoning "mohiyatini" aniq ifodalaydi va kerakli va etarli miqdordagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi;
- O'rgana olishi kerak, lekin juda oddiy emas;
- ishlarni ishlab chiqish mahalliy materiallarga asoslangan va joriy o'quv jarayoniga "kiritilgan" bo'lishi kerak;
- ijobiy va salbiy misollarni ko'rsatish;
- muammoni hal qilishga oid ko'rsatmalar bo'lmasligi kerak;
- qiziqarli, sodda va tushunarli tilda tasvirlanishi kerak;
Ishbilarmonlik o'yini - bu vaziyatni va ishtirokchilarning xulq-atvor qoidalarini taqlid qilish yoki modellashtirish orqali muammolarning maqbul echimini aniqlash usuli. Agar kerak bo'lsa, ma'lum bir jarayonni modellashtirish va unda xatti-harakatlarning turli usullarini sinab ko'rish uchun ushbu tajribani haqiqiy vaziyatga o'tkazish uchun foydalaniladi. Shunday qilib, o'yin rejasi asosida tashkil etilgan biznes-o'yin ishtirokchiga rahbar, o'qituvchi, sudya, direktor va boshqalar sifatida tashrif buyurish imkoniyatini beradi. Ish o'yinlaridan foydalanish aloqalarni (talaba-o'qituvchi) sezilarli darajada mustahkamlaydi, har bir talabaning ijodiy imkoniyatlarini ochib beradi. Ishbilarmonlik o'yinini o'tkazish jarayonida fikrlar, ma'lumotlar yanada qizg'in ravishda almashinadi, ishtirokchilarni ijodiy jarayonga chorlaydi. Ya'ni, biznes o'yin maktabda vakolatlarga asoslangan yondashuvni amalga oshirishning samarali vositasi deb ayta olamiz. Qaysidir darajada, bu talabalarga asosiy kompetentsiyalarni - shaxsiy o'zini o'zi takomillashtirish, semantik, umumiy madaniy, o'quv-kognitiv, axborot, kommunikativ va ijtimoiy-mehnat kompetentsiyalarini shakllantirishga imkon beradi. Kassa usuli va ishbilarmonlik o'yinlari bir-biriga bog'liq bo'lgan o'qitish usullari bo'lib, ularni informatika fanini o'rganish jarayonida birlashtirish uchun qulay imkoniyat yaratadi. Ushbu kombinatsiyaning mumkin bo'lgan variantlarini sanab o'tamiz: ish o'yini ishning tavsifiga kiritilgan bo'lib, uni hal qilish qo'shimcha ma'lumot olish uchun vaziyatni oldindan takrorlashni o'z ichiga oladi; biznes o'yini shart yoki hatto bir nechta vaziyatlarni o'z ichiga oladi. Uni ijro etish jarayonida vaziyatning tavsifini shakllantirish kerak bo'ladi, ya'ni mohiyatan, vaziyat usulini yaratish kerak bo'ladi. Oldindan tayyorlangan vaziyatdan ishtirokchilarni biznes o'yinlari bilan tanishtirish uchun vosita, usul sifatida foydalanish mumkin. Shu bilan birga, uning tushunchasi ishbilarmonlik o'yini uchun o'ziga xos intellektual va muammoli zamin yaratadi. Ishbilarmonlik o'yinlari va amaliy uslublarni o'quv jarayoniga integratsiyalashish, shubhasiz, o'quv jarayoni mazmuniga ijobiy ta'sir ko'rsatib, unga qiziqish va ijodkorlik uchun yangi imkoniyat yaratadi. Ammo, shubhasiz, bunday kombinatsiya o'qituvchidan yuqori malakani talab qiladi va talabalarga qo'shimcha intellektual yukni keltirib chiqaradi. Keys texnologiyalari ma'lumotlar bilan ishlash, alternativ echimlarni baholash uchun ko'proq imkoniyatlarni taqdim etadi, bu hozirgi kunda axborot oqimi hajmi kun sayin oshib borar ekan, xuddi shu voqeaga turli xil nuqtai nazarlar ta'kidlanadi. Hayotda talabalar savolni shakllantirish, mantiqiy fikrlash, o'z xulosalarini chiqarish, javobni tortishish va o'z fikrlarini himoya qilish qobiliyatiga ega bo'lishlari kerak.
Case texnologiyalaridan foydalanish o'qituvchilar va talabalar o'rtasida ijodkorlikni rivojlantirishga yordam beradi. Yaxshi holat ushbu mavzuning amaliy tomonini aniqroq tasvirlab berishi kerak. Bitta o'quv kursi doirasida kursni nisbatan mustaqil bloklarga bo'lish uchun bir nechta holatlardan foydalanish tavsiya etiladi, ularning har biri o'z ishi bilan birga keladi.
"Case" yondashuvidan foydalanish ma'ruza materiallarini sodda taqdim etishda aniq afzalliklarga ega. Ishlarning afzalligi talabalar tayyorlashda juda muhim bo'lib tuyuladigan nazariya va amaliyotni uyg'unlashtirish qobiliyatidir. Masala usulidan foydalanish sizga turli xil ma'lumot manbalari bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirishga imkon beradi. Ishda tavsiflangan muammoni hal qilish jarayoni - bu kognitiv faoliyatning kollektiv xususiyatini nazarda tutadigan, bilimning ijodiy jarayoni. Usul talabalarning fanga ma'lum bilimlarni ishlab chiqarishda ijodiy faolligini taqlid qilishni ta'minlaydi, undan tubdan yangi bilimlarni olish uchun ham foydalanish mumkin. G'arbiy mamlakatlarda case case nafaqat pedagogik usul, balki samarali tadqiqot usuli sifatida ham qo'llaniladi. Axborot texnologiyalarini o'rganishda holatlardan foydalanish saytlarni o'rganish, kirish va chiqish hujjatlari bilan ishlashni o'rganish, ularni tushunish, yaratish, tahlil qilish va qayta ishlash, shuningdek, tuzilmagan ma'lumotlar bilan ishlash - uni qidirish, tekshirish, rasmiylashtirish, qayta ishlash va saqlashga imkon beradi.
Keyslarni hal qilishda ta'lim beruvchi o'quvchilarni yo'naltirib turishi va ulardagi faollikni qo'llashi, hal qilinayotgan muammoga nisbatan qiziqish uyg'otib turishi darkor.
Keyslardan ta'lim jarayonida foydalanish o'quvchilar shaxsida quyidagi professional-pedagogik zaruriy sifatlarni shakllantiradi:
- mustaqil, ijodiy fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi;
- haqqoniy bo'lishiga o'rgatadi;
- nazariya va amaliyot o'rtasida uzviy bog'liklikni shakllantiradi;
- muammoli vaziyatni yangicha shakllantirishga yordam beradi;
- vaziyatlarni hal etishda, unga ta'sir etuvchi omillarning mavjudligi va ularning ta'sirini e'tiborga olishga imkon beradi;
- boshqalar fikrini ham qabul qila olish malakasini shakllantiradi;
- savol berish madaniyatini tarkib toptiradi;
- qabul qilingan qaror uchun mas'ullik hissini tarbiyalaydi.
Case ish rejimi;
Bosqichli ishni baholash mezonlari.