I bob. So‘zning funksiyasi



Yüklə 1,24 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə21/77
tarix27.01.2022
ölçüsü1,24 Mb.
#51657
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   77
Hozirgi o`zbek va koreys tillarida gapning aktual bo`laklarga bo`linishi

 

 

 


20 

I bob bo‘yicha xulosa 

Tadqiqot  ishimizning  mazkur  bobida  virtual  belgilarning  faollashuvi,  gap 

komponentlarining  bir  va  ko‘p  funksionalligi  tabiatini  o‘rganish  jarayonida 

quyidagi xulosalarga kelindi: 

1. Til sistemasining virtual belgilari, asosan, paradigmatik qator elementlari 

ekanligi  aniqlandi  hamda  paradigmatik  qator  elementlari  o‘rtasidagi 

munosabatlarni  tafakkurimiz,  ongimiz  orqaligina  his  eta  olishimiz,  chunki  ular 

aniq ifodaga ega emasligi o‘rganildi. 

2.  Til  elementlarining  faollashuvi  uchun  birdan-bir  makon  sintagmatik 

qator ekanligi belgilandi. 

3.  Til  belgisi,  paradigmatik  va  sintagmatik  rejalarning  qaysi  birida 

o‘rganilishidan  qat’i  nazar,  o‘zining  ifodalovchi  va  ifodalanuvchi  belgilariga 

ko‘ra ajralib turishi ta’kidlandi. 

4.  Til  elementlarining  konkret  faollashuvi  uchun  nutq  muhitining  ham 

ahamiyati  katta.  Nutq  muhiti  bo‘lmas  ekan,  til  elementlari  mavhum  va 

umumiyligicha qoladi. 

5.  Mavhum  va  umumiylik  holatida  bo‘lgan  til  elementlari  paradigmatik 

rejani  va  aniq  mazmun  ifodasini  beruvchi  faol  holatdagi  nutq  elementlari  esa 

sintagmatik rejani asoslaydi, degan xulosaga kelamiz. 

6.  Paradigmatik  qator  og‘ushidagi  til  elementlarining  mikrosintagmatik 

munosabatlari  faol  holatda  bo‘lmaydi.  Bu  elementlarning  haqiqiy  faolligi 

faqatgina sintagmatik qatorda ta’minlanadi. 

7.  So‘zning  o‘z  funksiyasiga  ko‘ra  bir  morfologik  kategoriyadan  ikkinchi 

morfologik  kategoriyaga  ko‘chirilishi  faqat  sintagmatik  qator  doirasidagina 

mumkin bo‘ladi. 

8.  Gap  unsurlarining  funksional  sifatlarini  o‘z-o‘zidan  hosil  bo‘lib 

qolmaydi. Boshqacha aytganda, ularga ma’lum bir funksiyaning berilishi uchun 

faqatgina  til  imkoniyatlarining  o‘zi  kamlik  qiladi.  Chunki  nutq  muhitining 

talablari bilan ham hisoblashishga to‘g‘ri keladi. 



21 

9.  Nutq  muhitida esa  so‘zlovchi shaxs  yetakchi omil  sanaladi. Demak,  til 

elementining  nutqda  funksiyasiga  ko‘ra  faollashuvi  uchun  so‘zlovchi  shaxs 

asosiy vositalardan biridir, degan xulosaga kelamiz. 

10.  Gap  unsurlaridan  birining  o‘ta  faol  va  ikkinchisining  nisbatan kamroq 

faol  darajada  qo‘llanilishi  faqatgina  nutq  muhitining  o‘ziga  emas,  balki 

so‘zlovchi shaxsning istak-xohishiga ham ma’lum darajada bog‘liq bo‘ladi. 

11.    Gap  yoki  jumla  tarkibiga  birorta  element  maqsadsiz  kiritilmaydi, 

degan  xulosaga  kelamiz.  Ana  shu  jarayonda  gap  tuzilishining  barcha  leksik-

grammatik  muammolari  til  elementlarining  paradigmatik  rejadan  sintagmatik 

rejaga ko‘chirilishi bilan bog‘liq bo‘lgan qonun-qoidalar doirasida o‘z ifodasini 

topadi. 


12.  Ayrim  til  elementlari  o‘zlarining  asliy  morfologik  shakllarida 

qo‘llanilsa,  ayrimlari  yasama  shakllarga  kiradi.  Bularning  hammasi  gap 

unsurlariga  funksional  sifatlarni  u  yoki  bu  shaklda  taqsimlash  maqsadida  yuz 

beradi. 


 


Yüklə 1,24 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin