I bob. So‘zning funksiyasi


(bosh kelishik qo’shimchasi)  -



Yüklə 1,24 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə39/77
tarix27.01.2022
ölçüsü1,24 Mb.
#51657
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   77
Hozirgi o`zbek va koreys tillarida gapning aktual bo`laklarga bo`linishi

, (bosh kelishik qo’shimchasi)  -



 (-ning), 



-



 (-da), -



 (-ni) -



 (-di), -



 (-ning), -



 (buyruq gap qo’shimchasi). 

Shunday  qilib,  til  elementlarining  sintaktik  faollashuvidan  quyidagi 

maqsadlar ko‘zda tutiladi: 

1)  mavhum  va  umumiylik  mazmunidagi  belgilar  aniq  mazmun  kasb  etadi 

va paradigmatik qatordan sintagmatik qatorga ko‘chiriladi; 

2)  harakatsiz  belgilar  jonlantiriladi  va  ularning  boshqa  belgilar  bilan 

sintaktik munosabatlari tiklanadi; 

3)  so‘z  turkumlari  funksiyalari  gap  bo‘laklari  funksiyalari  bilan 

almashtiriladi. 

 

1. Tema va remani aniqlash usullari. 

Prosodik usul 

Shuni  alohida  ta’kidlash  kerakki,  gap  unsurlarining  tema-rematik 

munosabatlarini  aniqlashning  uch  asosiy  usuli  mavjud  bo‘lib,  ular  prosodik 

(pauza,  urg‘u  hamda  ohangning  o‘rni),  sintaktik  va  semantik  tamoyillarini 

qamrab oladi. 



42 

Tema  va  remani  aniqlashning  prosodik  usulida  pauza  va  ohangning  roli 

muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Chunki  bu  orqali  jumlaning  aktual  bo‘laklarga 

bo‘linishini  aniqlash  qulaydir.  Ammo  bunda  jumlaning  ichki  strukturasiga 

ahamiyat berilmaydi. 

Har qanday jumla ham segmentlarga (katta-kichik bo‘laklarga) bo‘linganda 

fonema hamda bo‘g‘inlarga ajraladi. Bunda esa prosodik unsurlar faol ishtirok 

etadi.  Prosodik  unsurlarning  ahamiyati  shundan  iboratki,  ular  diskurs  (matn) 

qismlarining yaxlit holda kommunikativ butunlik hosil qilishiga yordam beradi. 

Diskursning  barcha  segmentlari,  o‘z  navbatida,  uning  ichki  yaxlitligini  tashkil 

etadi. Prosodik unsurlar emfotiv funksiya (psixologik-emotsional funksiya) ham 

bajara  oladi.  So‘zlovchi  kishi  quyidagi  prosodik  vositalar  yordamida  remani 

ta’kidlab ko‘rsatadi: 

- ohang; 

- urg‘u  (mantiqiy  urg‘u,  emfatik  urg‘u,  fraza  urg‘usi,  takt  urg‘usi,  so‘z 

urg‘usi). 

Urg‘uning  ahamiyati,  ayniqsa,  psixolingvistik  jihatdan  dolzarb  ahamiyat 

kasb  etadi.  Masalan,  ritorik  so‘roq  gaplarda  mantiqiy  urg‘u  ustunlik  qiladi., 

ya’ni  so‘roq  ma’nosini  olayotgan  so‘z  yoki  birikma  mantiqiy  urg‘u  bilan 

bo‘rttiriladi. Masalan: 

   T                      R 


Yüklə 1,24 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   77




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin