I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

transpirat
-
siya
deyiladi. O‘simlik o‘zlashtirgan 
suvning 90 % i transpiratsiyaga sarf-
lanadi. Qolgan 10 % suv o‘simlikning 
hayo tiy jarayonlarida ishtirok etadi. 
Transpiratsiya sababli poya va ildizda 
ham suv miqdori kamayadi. Natijada 
suv osmos jarayoni tufayli tuproq-
dan ildiz tukchalariga o‘tadi. Suvning 
yetish masligi o‘simlikning so‘lib qoli-
shiga olib keladi 
(7.7-rasm)
.
XULOSA QILAMIZ
•
Moddalar transporti diffuziya va osmos orqali amalga oshadi.
•
Ildiz o‘tkazuvchi, so‘ruvchi, o‘suvchi va bo‘linuvchi zonalardan iborat.
•
Suv ildiz orqali osmos hodisasiga ko‘ra harakatlanadi.
•
Suv va mineral moddalar o‘tkazuvchi naylar orqali harakatlanadi.
•
Organik moddalar elaksimon naylar yordamida tashiladi.
•
Transpiratsiya o‘simlik tanasini qizib ketishdan saqlaydi.
Ksilemaning 
tuzilishi.
7.6-rasm.
Poyaning ko‘ndalang kesmasi.
Po‘kak
Lub
Kambiy
Yog‘ochlik
O‘zak
Tolalar
Elaksimon 
naylar
O‘tkazuvchi 
naylar
Floemaning 
tuzilishi.
7.7-rasm.
O‘simlikda suvning transporti.
Barg og‘izchasi
Barg eti 
hujayrasi
Ildiz 
tukchasi

---

105
YANGI BILIMLARNI QO‘LLAYMIZ
Bilish va tushunish
1. Tirik organizmlarda diffuziya va osmos qanday amalga oshadi?
2. Ildiz qanday zonalardan tashkil topgan?
3. Suv ildiz orqali qanday so‘riladi?
4. Poya qanday qismlardan tashkil topgan?
5. Ksilema va floema qanday moddalarni tashiydi?
6. Transpiratsiya qanday amalga oshadi?
Qo‘llash.
Gul rangini qanday o‘zgartirish mumkin?
Tahlil
1. Osmos va diffuziyani taqqoslang.
2. Floema va ksilema bir-biridan qanday farqlanadi?