I. M. Mustafayev O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Botanika instituti katta

9.
Epiteliy to‘qima
J
Organlarni o‘zaro bog‘laydi.
10.
Ajratuvchi to‘qima
K
Fotosintez qilish xususiyatiga ega. 
5. Ikki do‘st to‘qima haqidagi ma’lumotlarni o‘rganib, shunday xulosaga kelishdi: 
o‘simliklardagi qoplovchi to‘qima bilan hayvonlarning epiteliy to‘qimasi deyarli bir xil vazifani 
bajaradi, shuning uchun ularning to‘qimalari bir xil hujayralardan tashkil topgan. Siz ularning 
xulosasini to‘g‘ri deb hisoblaysizmi? 
1) Sitoplazma
2) Yadro
3) Plastida
4) Hujayra markazi
5) Mitoxondriya
6) Lizosoma
7) Golji majmuasi
8) Vakuola
9) Ribosoma
1) 
hayvon hujayrasi;
2) 
o‘simlik hujayrasi;
3) 
plastidasi mavjud;
4) 
plastidasi mavjud emas;
5) 
hujayra qobig‘i qalin bo‘ladi
;
6) 
hujayra qobig‘i yupqa bo‘ladi.

---

48
III BOB
ORGAN VA ORGANLAR SISTEMASI
3.1. GULLI O‘SIMLIKLARNING VEGETATIV ORGANLARI. ILDIZ
MUAMMONI ANIQLAYMIZ. 
1937-yili nemis tabiat-
shunosi H. J. Dittmer javdar o‘simligida 143 ta birinchi tar-
tib, 35 mingta ikkinchi tartib, 2 milliondan ortiq uchinchi 
tartib va 11 milliondan ortiq to‘rtinchi tartibdagi ildizni 
sanashga muvaffaq bo‘ldi. Ildizlarning umumiy uzunligi 
622 km ni tashkil etgan. Ushbu ma’lumot qanday muammoni muhokama qilish uchun sabab 
bo‘lishi mumkin?
YANGI BILIMLARNI KASHF ETAMIZ.
O‘simlik yaxlit organizm sifatida bir-biri bilan tu-
zilish hamda funksional jihatdan bog‘liq organlardan iborat. 
Organ
– organizmning muayyan 
tuzilishga ega, aniq vazifani bajaradigan qismi. Organ ma’lum funksiyani bajarishga moslash
-
gan turli xil hujayra va to‘qimalardan iborat. O‘simliklarda poya, barg, kurtaklar organ sifa
-
tida ma’lum funksiyalarni bajaradi va birgalikda novda tizimini tashkil etadi. Asosiy, yon va 
qo‘shimcha ildizlar birgalikda ildiz tizimini hosil qiladi.
Bir organ hayotiy funksiyalarining buzilishi boshqa hayotiy jarayonlarga ta’sir ko‘rsatadi. 
Ildiz tizimining shikastlanishi o‘simliklarning mineral oziqlanishi buzilishiga olib keladi. 
O‘simlik organlari bir-biri bilan chambarchas bog‘liq, shuning uchun o‘simlik yaxlit orga-
nizm – biologik sistema hisoblanadi 
(3.1-rasm)
. O‘simlik tirik organizm, u oziqlanadi, nafas 
oladi, o‘sadi, ko‘payadi. Barglarda fotosintez jarayonida hosil bo‘lgan oziq moddalardan o‘sim
-
liklarning boshqa barcha organlari foydalanadi. Ildiz orqali tuproqdan o‘zlashtiriladigan suv 
va unda erigan mineral moddalar o‘simliklarning har bir hujayrasiga yetib boradi. O‘simlik 
organlari tuzilishi bilan gulli o‘simlik misolida tanishamiz. Funksional jihatdan o‘simlik organ-
lari ikki xil bo‘ladi.
3.1-rasm
. 
O‘simlik – yaxlit biologik sistema.
Vegetativ organlar • 
Generativ organlar • Asosiy 
ildiz • Yonildiz • Qo‘shimcha 
ildiz • Ildiz tizimi

---

49