Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə31/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   47

 
2.4.3.  
Böyük mə
kt
əb yaşı dövründə
 
şə
xsiyy
ə
t keyfiyy
ə
tl
ə
rinin 
psixodiaqnostikası
 
 
1. Temperament xüsusiyyə
tl
ərinin öyrə
nilm
əsi metodikası
 
 
 
Temperamen

(latınca  ―temperamentum“
-
qarşılıqlı  nisbə
t, 
proporsiya
“ 
dem
əkdir)  şə
xsiyy
ə
tin  psixi  f
əallığının  və
 
davranışının 
dinamikasını  ə
ks  etdir
ə
n  f
ərdi  psixoloji  xüsusiyyə
tl
ə
rin  kompleksidir. 

 
226 
Temperament  xüsusiyyə
tl
ə
ri  f
ə
aliyy
ə
tin  m
ə
zmunundan,  onun  m
ə
qs
ə
d  v
ə
 
motivl
ə
rind
ən  asılı  olmayaraq,  insanın  bütün  həyatı  boyu  ə
sas
ə
n  d
əyişmir, 
sabit  qalır.  Temperament  haqqında  ilk  tə
lim  q
ə
dim  yunan  h
ə
kimi  Hippokrat 
(e.
ə
.V-IV 
ə
srl
ə
r) t
ə
r
ə
find
ən yaradılmışdır. O, temperamenti insanın anatomik
-
fizioloji  v
ə
 
psixoloji  xüsusiyyə
tl
ərinin  möhkə
m  v
ə
 
davamlı  və
hd
ə
ti  kimi 
n
ə
z
ə
rd
ən  keçirmiş  və
  onun 
əsasında  insan  bə
d
ə
nind
əki  4  müxtə
lif  mayenin 
propo
rsiyasının  dayandığını  irəli  sürmüşdür:  Qan  (―sanqvis“),
  limfa 
(―fleqma“),
 
öd (―xole“)
 v
ə
 
qara öd (―melana xole“).
 
Sonrakı tarixi dövrlə
rd
ə
 
temperamentin 
ətraflı və
 d
əqiq öyrə
nilm
əsi üçün təşəbbüslər edilmiş, müxtə
lif 
n
ə
z
ə
riyy
ə
l
ər  yaradılmışdır.  Temperamen
t  n
ə
z
ə
riyy
ə
si  sah
ə
sind
ə
  alman 
psixatrı  Kreçmer,  amerikan  alimi  Şeldon,  rus  alimləri  İ.Pavlov,  V.Nebılitsın, 
V.Merlin, B.Teplov v
ə
 
başqaları ə
h
ə
miyy
ə
tli t
ədqiqatlar aparmışlar. İ.
P.Pavlov 
tempera-mentin  psixofizioloji  n
ə
z
ə
riyy
ə
sini  yaratm
ış 
v
ə
  temperament  tipl
ə
rini 
sinir  prosesl
ə
rinin  xass
ə
l
ə
ri 
ə
sas
ı
nda  izah  etm

dir.  O,  sinir  prosesl
ə
rinin 
q
ü
vv
ə
si, m
ü
vazin
ə
tliyi v
ə
 m
ü
t
ə
h
ə
rrikliyi kimi xass
ə
l
ə
ri m
üə
yy
ə
n etm

dir.  
Temperament  xass
ə
l
ə
rinin  m
ü
f
ə
ss
ə
l  izah
ı 
rus  psixoloqu  V.Merlin 
t
ə
r
ə
find
ə
n  verilm

dir.  O,  temperament  tipl
ə
rinin  a
ş
a
ğı
dak
ı  ə
sas  xass
ə
l
ə
rini 
g
ö
st
ə
rm

dir: 
1.  Senzitivlik  -daha  az  q
ü
vv
ə
li  xarici  q
ı
c
ı
qland
ı
r
ı
c
ı
lara  qar
şı 
qeyri-ixtiyari 
psixi reaksiyalar
ı
n yaranmas
ı 
s
ü
r
ə
ti v
ə
 yaranmas
ı 
m
ü
mk
ü
nl
ü
y
ü;
 
2.  Reaktivlik    -  xarici  v
ə
  daxili  q
ı
c
ı
qland
ı
r
ı
c
ı
lara  qar
şı 
qeyri-ixtiyari  v
ə
 
emosional    reaksiyalar
ı
n  g
ü
c
ü  (
m
ə
s
ə
l
ə
n,  t
ə
nqid
ə
,  inciklik  yaradan  s
ö
z
ə

t
ə
hl
ü
k
ə
y
ə
, k
ə
skin v
ə
 q
ə
fil s
ö
z
ə
 reaksiya); 
3.Aktivlik  -  insan
ı
n  m
ə
qs
ə
di,  davran
ış 
v
ə
  f
ə
aliyy
ə
ti  qar
şı
s
ı
nda  duran 
mane
ə
l
ə
rin 
aradan 
qald
ı
r
ı
lmas
ı 
sah
ə
sind
ə
 
enerjililiyi 
v
ə
 
f
ə
all
ığı 
(m
ə
s
ə
l
ə
n,m
ə
qs
ə
d
ə
y
ö
n
ə
lm

lik, d
ö
z
ü
ml
ü
l
ü
k, diqq
ə
tin davaml
ı
l
ığı 
v
ə
 s.); 
4. Aktivlikl
ə
 reaktivliyin nisb
ə
ti - insan
ı
n f
ə
all
ığı
n
ı
n reaktivlikd
ə
n (t
ə
sad
ü
fi 
ist
ə
k  v
ə
  h
ə
v
ə
sd
ə
n)  v
ə
  ya  aktivlikd
ə
n  (m
ə
qs
ə
d,  niyy
ə
t,  c
ə
hd  v
ə
 
ə
qid
ə
d
ə
n) 
as
ı
l
ı
l
ı
q d
ə
r
ə
c
ə
si; 

 
227 
5. 
Reaksiyaların tempi
 - psixi proses v
ə
 reaksiyalar
ı
n c
ə
r
ə
yanetm
ə
 s
ü
r
ə
ti 
(h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin, nitqin, t
ə
f
ə
kk
ü
r
ü
n, yaddasaxlaman
ı
n v
ə
 s. s
ü
r
ə
ti); 
6. Plastiklik 

 xarici t
ə
sirl
ə
r
ə
, yen
i şə
rait
ə
 uy
ğ
unla
ş
man
ı
n asanl
ığı, i
tiliyi v
ə
  
rigidlik 

 davran
ışı

ə
tal
ə
tli, dur
ğ
un v
ə
 s
ü
st olmas
ı;
 
7.  Ekstroversiya    -  insan
ı
n  xarici  al
ə
m
ə
  y
ö
n
ə
l

liyi,  onun  reaksiyalar
ı
n
ı

xarici  q
ı
c
ı
qland
ı
r
ı
c
ı
lardan  as
ı
l
ı
l
ığı 
v
ə
    introversiya  -  insan
ı

ö
z
ü
n
ə, ö
z  daxili 
al
ə
min
ə
,  hiss  v
ə
  ya
ş
ant
ı
lar
ı
na,  fikirl
ə
rin
ə
  y
ö
n
ə
l

liyi  v
ə
  reaksiyalar
ı
n  bu 
obrazlardan, t
əə
ss
ü
ratlardan as
ı
l
ı
l
ığı;
 
8. 
Emosional  oyanıqlıq
 

  emosional  reaksiyan
ı
n  yaranmas
ı
n
ı
n  daha 
a
ş
a
ğı 
t
ə
sir d
ə
r
ə
c
ə
si v
ə
 onun yaranmas
ı 
s
ü
r
ə
ti. 
 
İ
nsan
ı
n  temperament  x
ü
susiyy
ə
t
ə
l
ə
ri  v
ə
  xarakter 
ə
lam
ə
tl
ə
rinin  a
ş
kara 
çı
xar
ı
lmas
ı 
v
ə
  qiym
ə
t
ə
l
ə
ndirilm
ə
s
i  üçü
n    hal-haz
ı
rda  psixodiaqnostika 
t
ə
cr
ü
b
ə
-sind
ə
 m
ö
vcud olan metodikalar
ı 
d
ö
rd 
ə
sas qrupa ay
ı
rmaq olar.  
Birinci  qrupa  inasan
ı
n  sinir  sisteminin  xass
ə
l
ə
ri  il
ə
  onun  temperamenti 
aras
ı
nda  t
ə
bii  as
ı
l
ı
l
ığ

ə
saslanan  metodikalar
ı 
aid  etm
ə
k  olar.  Onlar
ı

k
ö
m
ə
yil
ə
 
insan
ı

sinir 
sisteminin 
ayr
ı
-ayr
ı 
xass
ə
l
ə
r
i  ö
yr
ə
nilir 
v
ə
 
temperamentin sinir sistemi il
ə
 irsi as
ı
l
ı
l
ığı 
a
ş
kara 
çı
xar
ı
l
ı
r. 
İkinci  qrup
    metodikalara  insan
ı
n  temperament  x
ü
susiyy
ə
tl
ə
rinin  m
ü
xt
ə
lif 
h
ə
yat 
şə
raiti  v
ə
ziyy
ə
tind
ə
  praktik  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri  v
ə
  reaksiyalar
ı
n
ı  ə
ks  etdir
ə

sor
ğ
ular
ı 
aid etm
ə
k olar.  
Üçüncü  qrup
  metodikalara  m
ü
xt
ə
lif  c
ü
r  testl
ə
r  -  sor
ğ
u  v
ə
  layih
ə
l
ə
r  aiddir 
ki,  onlar
ı
n  vasit
ə
sil
ə
  insan
ı
n  xarakter 
ə
lam
ə
tl
ə
rini  t
ə
dqiq  etm
ə
k,  onlar
ı

k
ə
miyy
ə
t  v
ə
  keyfiyy
ə
t  bax
ı
m
ı
ndan  ink

af  s
ə
viyy
ə
sinin  t
ə
hlilini  verm
ə

m
ü
mk
ü
nd
ü
r. 
N
ə
hay
ə
t, 
dördüncü  qrupa
 
şə
xsiyy
ə
tin  strukturu  haqq
ı
nda  n
ə
z
ə
ri 
t
ə
s
ə
vv
ü
rl
ə

ə
ld
ə
  etm
ə

üçü

ə
sas  ver
ə
n  testl
ə
r  daxildir.  Onlar
ı
n  n
ə
tic
ə
l
ə
ri 
ad
ə
t
ə

ş
kalalarda 
ö

ə
ksini  tap
ı
r  v
ə
  eyni  vaxtda 
şə
xsiyy
ə
tin  m
ü
xt
ə
lif 
şə
xsi 
keyfiyy
ə
tl
ə
rini a
ş
kara 
çı
xar
ı
b qiym
ə
tl
ə
ndirm
ə
k imkan
ı 
verir.   
 

 
228 
Böyük mə
kt
əb yaşlı uşaqlarda temperament tipinin öyrə
nilm
ə
si 
metodikası
 
 
Temperament  tipl
ə
rinin  v
ə
 
onların  əsasında  duran  si
nir  sisteminin 
xass
ə
l
ərinin öyrə
nilm
əsi üçün bir sıra metodikalar mövcuddur. Onlara
 Ayzenk 
sorğusunu

A.Belovun 
“temperament  formulu‖  testini, 
Strelyay 
sorğusunu,  Heymansın  “temperament  və
  sosiotipl
ə
r
‖  testini  və
  s.  misal 
göstə
rm
ə
k  olar.  Bel
ə
  metodikalardan  biri  rus  psixoloqu  A.A.Polejayeva 
t
ə
r
ə
find
ən  işlənilib  hazırlanmış  metodikadır.  Bu  metodika  müxtə
lif 
temperament  tipl
ərinin  psixoloji    xüsusiyyə
tl
ərini  müə
yy
ə
nl
əşdirmə
y
ə
,  bu  v
ə
 
ya dig
ər peşə
 f
ə
aliyy
ə
ti sah
ə
sind
ə
 onun 
yararlılığını müə
yy
ə
n etm
ə
y
ə
 imkan 
verir.  Testin  m
ə
tnin
ə
    indeksl
əşdirilmiş  4  variantda  48  sual  daxildir.  Bu  test 
sınağı
  h
ə
m  f
ə
rdi  qaydada,  h
ə
m  d
ə
 
sinfin  bütün  şagirdlə
ri  il
ə
    eyni  vaxtda 
keçirilə
  bil
ə
r.  H
ər  bir  şagirdə
  testin  m
ə
tni  v
ə
 
cavablarını  qeyd  etmək  üçün 
v
ə
r
ə
q verilir.  
 
T
ə
limat:  Siz
ə
  sual  xarakterli  test  m
ətni  verilmişdir.  Hə
min  suallara 
müvafiq  cavab  variantını  seçmə
kl
ə
 
özünüzün  sinir  sisteminizin  bə
zi 
xüsusiyyə
tl
ə
rini:  onun 
qüvvəsini,  mütə
h
ə
rrikliyini  v
ə
 
müvazinə
tliyini 
müə
yy
ə
n ed
ə
 bil
ə
c
əksiniz. Bunun üçün mətn üzə
rind
ə
 diqq
ə
tl
ə
 v
ə
 
düşünə
r
ə

işlə
m
ək lazımdır. Verilmiş dörd variantdan hansının Sizin şəxsi davranışınızı 
xatırlatdığını  müə
yy
ə
n  etm
ə
lisiniz.  Cavab  v
ə
r
ə
qind
ə
 
müvafiq  sualın 
qarşısındakı  seçdiyiniz  variantın  qarşısında  “+”
 
işarəsi  qoyun.  İşi  başa 
çatdırdıqdan  sonra  cavab  və
r
ə
qind
ə
ki 
“+”
 
işarə
l
ərini  sayın  və
 
―yekun‖ 
sözünün  qarşısında  cəmi  göstə
r
ə

ə
d
ə
di  y
azın.  Test  üzə
rind
ə
 
işə
  t
ə
limat 
üçün ayrılmış  cavab  da  daxil  olmaqla  15  də
qiq
ə
 
verilir. Psixoloq  iş  üzə
rind
ə
 
n
ə
zar
ə
ti h
əyata keçirir, heç kimə
 
ə
lav
ə
 
kömək göstə
rmir. 
Şagirdlə
rin sinir sistemi tipinin xass
ə
l
ərinin öyrə
nilm
ə
sin
ə
 aid 
metodikanın mə
tni 
1.1. 
Əhvalınız  sabit  deyil,  tez
-tez  d
əyişir,  coşğun,  şə

əhvalınızın 
enm
əsi halları baş verir.
 

 
229 
1.2. 
Əhvalınız həmişə
 sabit v
ə
 sakitdir. 
1.3. 
Əhvalınız adə
t
ən yüksək, şə
n v
ə
 h
ə
yatsev
ə
rlik ruhludur. 
1.4. 
Əhvalınız adə
t
ə
n m
ə
yusdur, tez-tez q
ə
mgin olursunuz. 
2.1.   F
əal davranışa, yüksək mütə
h
ə
rrikliy
ə
 v
ə
 enerjiy
ə
 maliksiniz. 
2.2.  Davranışınız sakitdir, sə
siniz sabit v
ə
 t
ə
mkinlidir, nitqiniz v
ə
 
         jestl
əriniz yavaş tempdə
dir. 
2.3.  H
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
riniz sabit v
ə
 
inamsızdır, sə
siniz z
ə
if v
ə
 sakitdir. 
2.4.  H
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
riniz  t
əlaşlı  və
 
narahatdır, həmişə
  t
ə
l
ə
sirsiniz,  jestl
ə
riniz 
k
ə
skindir, tez-tez h
ə
risliyi ifad
ə
 edir. 
3.1. 
Uğursuzluq  zamanı  qarşıya  qoyduğunuz  mə
qs
ə
d
ə
 
can  atırsınız, 
başqa, daha asan yol axtarmırsınız.
 
3.2. 
Uğursuzluq  zamanı  çox  qəmgin  olur,ruhdan  düşür,  yenidə

başladığınız işə
 
baş qoşmursunuz.
 
3.3. 
Uğursuzluq zamanı problemin həlli üçün daha asan yol tapmağa 
c
əhd göstə
rirsiniz. 
3.4. 
Çox keçmə
d
ən uğursuzluğunuzu unudur, yenidə
n ist
ə
nil
ən başqa 
bir işə
 
qoşulursunuz.
 
4.1.  Tez   yorulub   
ə
ld
ən   düşür,  xəyallara   dalmağı   və
  arzu  etm
ə
yi   
         
xoşlayırsınız. 
 
4.2.  Ehtiras
la  işləyir,  lakin çox  keçmə
d
ə

ə
ld
ən düşür, başladığınız işi 
 
         
yarımçıq qoyursunuz. 
 
4.3. 
İnadla  işlə
yir,  n
əyin  bahasına  olursa,  olsun  başladığınız  işi  sona 
çatdırmağa çalışırsınız.
 
4.4. 
İstə
nil
ən  işi  boynunuza  götürür,  e
yni  vaxtda 
bir  neçə
 
işdə

yapışırsınız.
 
5. 1.  Ünsiyyət zamanı özünüzü emosional aparır,  bə
rkd
ən gülür, ə
l-qol  
         h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri edirsiniz.  
5.2.  Daim 
ətrafdakı adamlarla ünsiyyə
t
ə
  
can atır, onları
 
şə
nl
ə
ndirm
ə
k; 
        
əhvallarını yüksə
ltm
ə
k ist
ə
yirsiniz. 

 
230 
5.3
.  Adamlarla    ünsiyyə
td
ə
   olark
ən   özünüzü   ciddi   və
  n
ə
zak
ə
tli  
         
aparırsınız.
 
5.4.  Ətrafınızdakı adamlarla ünsiyyə
t
ə
 
can atmır, sə
s-
küylü
 kompaniya- 
         
ları sevmirsiniz.  Lakin  hə
rd
ən  yaxın   dostlarınızla    ünsiyyə
td
ə
 
         olursunuz. 
6.1.  Öz sevinc və
 k
ə
d
ərinizi başqa adamlarla bölürsünüz. 
 
6.2.  Tanımadığınız adamların  ə
hat
ə
sind
ə
 
açıq
-
saçıqlığa  yol  verilir, öz 
 
         hissl
ə
rinizi ancaq 
ən doğma adamlarla bölüşürsünüz.
 
6.3.  Özünüzün   bütün   hisslə
rinizi   gizl
ə
dir,  onlarla t
ə
klikd
ə
  
        
yaşamağa 
c
əhd göstə
rirsiniz. 
6.4.  Hissl
ərinizi    coşqun   keçirirsiniz.   Onları   ətrafdakılarla,   hə
tta  
       
tanımadığınız adamlarla bölüşə
 bil
ərsiniz.Lakin buna heç də
   
        h
əmişə
 c
ə
hd etmirsiniz. 
7.1.  Danlaq  v
ə
  g
östərişlə
ri sakitc
ə
  dinl
əyir, mübahisə
 etmirsiniz. Lakin  
        eyni bir s
ə
hvi d
ə
f
ə
l
ə
rl
ə
 t
ə
krarlaya bilirsiniz. 
7.2.  M
ə
z
ə
mm
ə
t
ə
   
qarşı   coşqun   reaksiya   göstərir,   mübahisə
   edir,  
        
özünüzə
 
haqq qazandırmağa çalışırsınız.
 
7.3.  Bütün   nöqsanlarınızı   diqqə
tl
ə
   dinl
ə
yir,     s
ə
hvl
ə
rinizi   d
ə
rhal  
        
düzə
ltm
ə
y
ə
 
çalışırsınız.
 
7.4.  İstə
nil
ə
n danlaq sizi m
ə
yus edir, bel
ə
 hallarda q
ə
mgin olursunuz. 
8.1.  Bir   işi   sona   çatdırdıqdan   sonra   uzun   müddət   başqa   işə
 
         
başlamırsınız, özünüzü yorğun hiss edirsiniz.
 
8.2.  Nadir hallarda yorulursunuz. Yeni işə
 
çox çə
tinlikl
ə
 
qoşulursunuz.
 
8.3.  Yeni  işə
 
asanlıqla başlasanız da, onu başa çatdırmadan 
  
          
uzaqlaşa,
 
yarımçıq qoya bilə
rsiniz. 
8.4.  Çətin bir işi başa çatdırdıqdan  sonra belə, başqa bir işdən yapışa
 
         bil
ə
rsiniz. 
9.1.  
İnciklik  və
 m
əyusluğu  ağır  keçirsə
niz   d
ə
,  
çox  çə
km
ə
d
ən  onları
 
          unudursunuz. 

 
231 
9.2. 
İnciklik  və
  m
ə
yusluq  siz
ə
  o  q
ə
d
ə
r  d
ə
  t
əsir  etmir,  onları  tez 
unudursunuz. 
9.3. 
İnciklik  və
  m
ə
yusluq  siz
ə
 
güclü  təsir  edir,  uzun  müddət  onları 
yadda saxlayırsınız.
 
9.4. 
İnciklik  və
  m
əyusluğu  də
rind
ən  yaşasanız  da,  zahirə
n  bunu 
biruz
ə
 vermirsiniz. 
10.1.  Oyunda heç
-
heçə
 n
ə
tic
ə
 
ə
ld
ə
 ets
ə
niz d
ə
, zarafat v
ə
 yumoru  
         sevir, 
heç vaxt incimirsiniz.
 
10.2.  N
adir    hallarda   zarafat   edir,   başqalarının   zarafatlarından 
 
           inciyirsiniz. 
10.3.  Yaxşı zarafatları qiymə
tl
ə
ndirir v
ə
 
sevirsiniz. Heç
-
heçə
 n
ə
tic
ə
  
          
ə
ld
ə
 etdikd
ə
, oyuna davam etm
ə
k ist
ə
mirsiniz. 
10.4.  Düşünmə
d
ə
n adamlarla zarafatlar etm
ə
yi sevirsiniz. Lakin bunun  
           
onların xoşuna gə
lib-g
ə
lm
ə
diyinin f
ə
rqin
ə
 
varmırsınız.
 
11.1. İşə
   
başlamazdan   ə
vv
ə
l   h
ər   şeyi   götür–
qoy edirsiniz. Planlar 
          pozulduqda is
ə
 yenid
ə
n qura bilmirsiniz. 
11.2. 
Düşünmə
d
ən,  ―sonra  necə
  ol
acaq?‖  demə
d
ə
n  ist
ə
nil
ən  işi 
üzə
riniz
ə
 
götürürsünüz.  Situasiya  dəyişdikdə
  is
ə
 
asanlıqla 
yenid
ən uyğun yol tapa bilirsiniz.
 
11.3.  C
əld  iş  planı  qurmağı  bacarır,  onu  yerinə
 
yetirir,  iş  şə
raiti 
d
əyişdikdə
 
yeni yollar tapmağı bacarırsınız.
 
11.4. 
Öz  qə
tiyy
ə
tsizliyiniz  ucba
tından  iş  planı  qurmaqda  çə
tinlik 
çəkirsiniz.  Hazır  planlarla  işlə
m
əyi  üstün  hesab  edir,  və
ziyy
ə

d
əyişdikdə
 is
ə
, sonra n
ə
 ed
ə
c
ə
yinizi bilmirsiniz. 
12.1.  Siz t
əəssüratlarınızın,  xüsusilə
  estetik  t
əəssüratlarınızın  güclü 
 
          
olması 
il
ə
 f
ə
rql
ə
nirsiniz. 
12.2.  Ad
ə
t etdiyiniz sah
ə
d
ə
 
özünüzü rahat və
 
yaxşı hiss  edirsiniz. Yeni 
 
          t
əəssüratlar almağa cə
hd etmirsiniz. 
12.3.  Z
ə
ngin t
əəssüratları çox sevir, onların tez
-tez d
əyişmə
sini ist
ə
yir- 

 
232 
         
siniz. Ancaq bunun üçün xüsusi fəallıq və
 c
əhd göstə
rmirsiniz. 
12.4. T
əəssüratlarınızı   dəyişmə
y
ə
   tez - 
tez  can  atırsınız.  Tez 
- tez  
         
qonaqlıqda və
 s
ə
rgil
ə
rd
ə
 olursunuz v
ə
 s.  
 
 
 
Cavablar blankı
 
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin