Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dominant temperament tipi
- Özünə yönə lmilik (Y)
- Ünsiyyə t ə yönəlimlik (Ü)
- Test materialı
|
Davranışın variantı Sanqvinik Xolerik Fleqmatik Meqanxelik 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Yekunu : 1.3 2.1. 3.4 4.4 5.2 6.1 7.3 8.4 9.2 10.1 11.3 12.4 1.2 2.2 3.1 4.3 5.4 6.3 7.1 8.2 9.4 10.3 11.1 12.2 1.1 2.4 3.3 4.2 5.1 6.4 7.2 8.3 9.1 10.4 11.2 12.3 1.4 2.3 3.2 4.1 5.3 6.2 7.4 8.1 9.3 10.2 11.4 12.1 Ə g ə r ə sas suallara sizin cavablar ı n ı z aras ı nda yuxar ı da veril ə nl ə rl ə 3 v ə daha az uy ğ unluq a ş kar edil ə rs ə , bu ə sasda sizin temperament x ü susiyy ə tl ə rinizi m üə yy ə n etm ə k olar. Bel ə hesab edilir ki, ə g ə r siz temperamentin uy ğ un x ü susiyy ə tin ə g ö r ə 9 v ə daha ç ox bal toplam ış s ı n ı zsa, temperamentin bu x ü susiyy ə ti sizd ə g ü cl ü, 5-8 bal toplam ış s ı n ı zsa orta, 4 v ə daha az bal toplam ış s ı n ı zsa, z ə if ink iş af etm iş dir. Dominant temperament tipi haqq ı nda fikir al ı nm ış g ö st ə ricil ə rin t ə hlili ə sas ı nda çı xar ı l ı r. A ş a ğı dak ı x ü susiyy ə tl ə r temperament tipl ə rinin tipik x ü susiyy ə tl ə ri kimi n ə z ə rd ə n ke çi rilir: Sanqvinik – temperamentin qeyd olunan b ü t ü n x ü susiyy ə tl ə ri ü zr ə orta ink iş af g ö st ə ricil ə ri; Xolerik – enerjililik, temp v ə emosionall ı q ü zr ə y ü ks ə k, plastiklik ü zr ə orta v ə ya y ü ks ə k g ö st ə ricil ə r; Fleqmatik – temperamentin b ü t ü n x ü susiyy ə tl ə ri ü zr ə a ş a ğı gö st ə ricil ə r Melanxolik – enerjililik, plastiklik, temp ü zr ə a ş a ğı , emosional lıq ü zr ə orta v ə ya y ü ks ə k g ö st ə ricil ə r. 233 Temperamentin qeyd olunan 4 ə sas tipind ə n birin ə h ər hansı adam yalnız o halda aid edil ə bil ə r ki, qeyd olunan x ü susiyy ə tl ə rin h ə r biri onda tam şə kild ə ə ks olunmu ş olsun. Dig ə r qalan b ü t ü n hallarda bel ə hesab edilir ki, sınanılan hə min adamda qarışıq temperament tipi m ö vcuddur. İ ndi is ə temperament tipl ə rinin gen iş psixoloji t ə hlilini n ə z ə rd ə n ke çi r ə k: Sanqvinik temperament Y ü ks ə k psixi f əallıq , ekstrovertlik, reaktivlik, plastiklik, enerjililik, a ş a ğı sezitivlik, iş qabiliyy ə ti, iti v ə c ə ld h ə r ə k ə tl ə r, z ə ngin v ə ç oxc ə h ə tli mimika, s ü r ə tli nitq tempi. Ü nsiyy ə tlilik, h ə yatsev ə rlik, narahat çılığ a meyli n olmaması . T əə ss üratların tez -tez d ə y iş m ə si, hadis ə l ə r ə asan v ə tez uy ğ unla ş ma, emosi yaların ə sas ə n m ü sb ət olması , ə m ə kd ə m ə qs ə dy ö nl ü v ə y ü ks ə k f əallıq , davranış v ə f ə aliyy ə tin yax şı təş ki l olunması . Y ü ks ə k rasi onallıq , icrada sistematiklik, liderliy ə meyllilik, ə h ə miyy ə tli yaradıcılıq i mkanları , yeni davranış norma v ə standartlarına asanlıqla adə t etm ə k. Bir i ş d ə n tez şə kild ə ba şqasına ke ç m ə k, v ə rd iş l ə ri tez m ə nims ə m ə k, a ğılın itiliyi, şə xsi l ə yaq ə t hissi, ö z t ə sirl ə rin ə inam. Ö z ü n ü qiym ə tl ə ndirm ə nin adekvat v ə ya y ü ks ək olması , qrupda ö z ü z ə rin ə m ə suliyy ə t g ö t ü rm ə y ə meyllilik. Emosiya v ə hissl ə rinin s ü r ə tl ə bir-birini ə v ə z etm ə si, balansla şmış reaktivlik v ə aktivlik, intizama tabelilik. İ st ə nil ə n yeni şə rait ə tez uy ğ unla ş ma, v ə rd iş l ə ri asanlıqla m ə nims ə m ə . Reaksiya tempinin y ü ks ək olması . Nitqd ə , b ə l ə dl əş m ə nin s ü r ə tind ə , a ğlın itiliyind ə m ü t ə h ə rriklik. Uca, s ü r ə tli, aydın m imika v ə jestl ə rl ə m üş ayi ə t olunan nitq, xarici t ə sirl ə r ə h əssaslıq . Xolerik temperament Y ü ks ə k psixi f əallıq , az plastiklik, ç ox igidlik, ekstrovertlik, y ü ks ə k reaktivlik, az aktivlik, h ə r ə k ə tl ə rd ə enerjililik, k ə skinlik, y ü ks ə k temp. S ə brsizlik, t ü ndm əcazlıq , emosional d ə y iş k ə nlik, h ö vs ə l ə sizlik, b ə z ə n aqressiv h ə r ə k ə tl ə rin m ö vcudlu ğ u. Sanqvinik kimi xarici t ə sirl ə r ə qar şı yü ks ə k h əssaslıq , maraq v ə c ə hdl ə rd ə d ö z ü ml ü l ü k, diqq ə tin ke çi rilm ə sind ə çə tinlik, 234 y ü ks ək oyanıqlıq və m ü vazin ə tsizlik. Əhvalın tez -tez enm ə si v ə y ü ks ə lm ə si, depressiya v ə ziyy ə ti, t əşə bb üskarlıq və yaradıcılıq eht i rası , qaynar h əyatı sevm ə . Hissl ə ri n aydın xa rici ifad ə si. Enerjili, c ə ld, yorulmaq bilm ə d ə n, h ə tta gec ə l ə r d ə iş l ə m ə y ə h ə v ə s. Əsə bilik, iş d ə u ğ ursuzluqdan bezikm ə . Co ş qun emosiyalara, affektiv reaksiyalara meyllilik, adamlarla birba ş a v ə k ə skin ü nsiyy ə t ə qo ş ulma. A ğlın itiliyi, şə xsi l ə yaq ə t hissinin y ü ks ək olması , adamların hə r ə k ə tl ə rini obyektiv qiym ə tl ə ndirm ə , konfliktli situasi yaların yaranmasına sə b ə bkar olma, emosional əhvalın yü ks ə k oldu ğ u hallarda ba şqalarına inam, onlara k ö m ə k etm ə k ist ə yi, ə ks halda şü bh ə meyllilik, i namsızlıq , qapalılıq və ü nsiyy ə tsizlik. Fleqmatik temperament Az reaktivlik v ə az m ü t ə h ə rriklik, ç ox rigidlik, introvertlik, az plastiklik. Psixi f əallığın aş a ğı sə viyy ə d ə olması , ifad ə siz mimika. Yeni şə rait ə çə tin uy ğ unla ş ma, sabit ə hvali-ruhiyy ə , g ü lm ə v ə q ə ml ə nm ə hallarının ç ox nadir ba ş verm ə si, sakit t ə bi ə tlilik, s ə brlilik, d ö z ü ml ü l ü k v ə ö z ü n ə n ə zar ə t. Emosi onal oyanıqlığın zə i f olması , ifad ə siz mimika, affektivliyi n olmaması , yeni şə rait ə çə tin uy ğ unla ş ma. F ə aliyy ət zamanı əsaslandırılmış, d üşü n ü lm üş h ə r ə k ə tl ə r, ba şlanmış i şi sona çatdırma . Metodik c ə h ə td ə n əsaslandırılmış, d ə qiq v ə m ə hsuldar iş qabiliyy ə ti. Adekvat ö z ü n ü qiym ə tl ə ndirm ə . Ö z ü n ə inam. S ə liq ə lilik, optimizm. Adamlarla m ü nasib ə td ə b ə rab ə r m ö vqe tutma. Astag ə llik. Ba şqlarının d iqq ə t m ə rk ə zind ə olma ğı sevmə m ə k. Melanxolik temperament Az reaktivlik, z ə iflik, rigidlik, introvertlik, y ü ks ə k senzitivlik. Psixi f əallığın a ş a ğı sə viyy ə d ə olması . Astag ə l h ə r ə k ə tl ə r, y ü ks ə k emosional h əssaslıq , d ə rin v ə davamlı emos iyalar, onların xar ici ifad ə sinin z ə i f olması . Qapalılıq , y ü ks ə k emosional t ə sirl ə nm ə , ifad ə siz mimika v ə h ə r ə k ə tl ə r. Sakit v ə z ə if nitq, ―kasıb― hə r ə k ə tl ə r. Ü nsiyy ə td ə n qa ç ma, yeni şə rait ə çə tin uy ğ unla ş ma. H ə r ş eyi ö l çü b-b iç m ə , ba ş qa adamlarla m ü nasib ə td ə m ü layimlik, d ə qiqlik. Utancaqlıq , əhvalın asten ik xarakterd ə olması , ö z ü n ə , ö z q ü vv ə sin ə 235 i namsızlıq . Tez yorulma, çə tinlikd ə n qorxma, diqq ə t m ə rk ə zind ə olmaqdan çə kinm ə , tez incim ə , a ş a ğı ö z ü n ü qiym ə tl ə ndirm ə . 2. Erk ə n g ənclik dövründə şə xsiyy ə tin istiqam ə tinin müə yy ə n edilm ə si Bu metodika 1967-ci ild ə B.Bass t ə r ə find ən yaradılmışdır. Anket 27 sual mühakimə d ə n ibar ə tdir. H ər bir suala aid üç mühüm cavab variantı verilmişdir ki, onların hər biri şə xsiyy ə tin istiqam ətinin üç sahə sini ə hat ə edir. Sınanılan şə xs onun r ə yini v ə reallığı ə ks etdir ə n variantlardan A,B,C birini seçmə lidir. Anket sorğusu vasitə sil ə şə xsiyy ətin aşağıdakı istiqamə tl ə r ə yönəlmişliyi müə yy ə nl əşdirilir: 1. Özünə yönə lmilik (Y) statusa sahib olmaq aqressivlik, hakimiyy ə t ə can atma, r ə qab ə t ə meyllilik, ə s ə bilik h əyacanlılıq və qorxu, introvertlik 2. Ünsiyyə t ə yönəlimlik (Ü) ist ə nil ən şə raitd ə insanlarla ünsiyyə t ə can atma, birc ə işlə m ə k ist ə yi, adamlara h ə v ə sl ə kömə k etm ə k, sosial c ə h ə td ə n b ə y ə nilm ə y ə c əhd göstə rm ə, qrupdan asılılıq, adamlarla emosianal baxımdan bağlılıq tə l əbatı. 3. İşə ( ə m ə y ə) yönə liml ik.(İ) - işgüzar problemlə rin h ə llind ə maraq göstə rm ə, işgüzar ə m əkdaşlığa cə hd etm ə, işi mümkün qə d ər yaxşı yerin ə yetirm ə, işdə ümumi mə qs ə d ə çatmaq üçün faydalı nə tic ə l ə r ə sahib olma t əlabatı. Test materialı 1. M ən daha çox mə mnunluq hiss edir ə m: a) İşinin bə y ə nilm ə sind ə n; b) İşi yaxşı icra etdiyimdə n ; c) Ə hat ə md ə dostlarımın olmasından 2. Ə g ə r m ən futbol (voleybol, basketbol) oynasaydım, orada olmaq ist ə rdim: a) Oyunun taktikasını müə yy ə nl əşdirə n m əşqçi; 236 b) M əhşur oyunçu; c) Komandanın seçilmiş kapitanı; 3. M ə nim fikrimc ə , ə n yax şı pedaqoq o kə sdir ki,: a) Şagirdlə r ə maraq göstə rir v ə h ə r birin ə f ərdi yanaşmağı bacarır; b) Öz fə nnin ə maraq oyada bilir. Bel ə ki, şagirdlər asanlıqla bu f ənn üzrə bilikl ə rini d ə rinl əşdirə bilirl ə r; c) Kollektivd ə el ə atmosfer yaradır ki, heç kəs öz rə yini söy l ə m ə kd ə n qorxmur. 4. O hal m ənim xoşuma gə lir ki, adamlar: a) Yerin ə yetirdikl əri işə görə f ə r ə hl ə nirl ə r. b) Kollektivd ə m ə nmuniyy ə tl ə işlə yirl ə r: c) Öz işlərini başqalarından daha yaxşı yerinə yetirm ə y ə can atırlar. 5. İstə rdim ki, m ənim dostlarım: a) H ə ssas v ə qayğıkeş olsunlar, imkanları daxilində insanlara kömə k etsinl ə r; b) M ə n ə qarşı doğruçu və s ə daq ə tli olsunlar; c) Ağıllı və maraqlı adamlar olsunlar. 6. Ən yaxşı dost onları hesab edirə m ki,: a) H ər bir adamla yaxşı qarşılıqlı münasibə tl ə r yarada bilsinl ə r: b) H ər zaman ona bel bağlamaq mümkün olsun; c) H əyatda daha çox uğurlara sahib olmağı bacarsın. 7. H ər şeydən çox sevmədiyim o şeydir ki,: a) N ə is ə ist ədiyim bir şeyə nail ola bilmir ə m b) Yoldaşlarımla münasibə tl ərim korlanır. c) M ə ni t ə nqid edirl ə r. 8. M ə nim fikrimc ə , h ər şeydə n pis odur ki, pedaqoq: 237 a) B əzi uşaqların ona rəğbə t b ə sl ə m ə dikl ə rini gizl ətmir, onları ə l ə salır və istehza edir: b)Kollektiv ə d ə r ə qab ə t v ə münaqişə yaradır: c)T ə dris etdiyi f ə nni kifay ə t q ə d ər yaxşı bilmir. 9.Uşaqlıqda daha çox xoşuma gə lirdi: a) Vaxtımı dostlarımla keçi rm ə k; b) Yerin ə yedirdiyim işlə r ə görə h əzz almağım; c) N ə y ə görə is ə t ə rifl ə nm ə yim. 10. M ə n o adama b ə nz ə m ə k ist ə rdim ki, a) H əyatda uğurlara nail ola bilsin; b) Öz işimin əsil vurğunu olsun; c) Dostluğu və xeyirxahlığı ilə f ə rql ə nsin: 11. M ə kt ə bin ən birinci borğu ondan ibarə tdir ki,: a) H əyatın qarşıya qoyduğu və zif ə l ə ri yerin ə yetirm əyi öyrə tsin; b) H ər şeydə n ə vv əl şagirdin fərdi xüsusiyyə tl ərini inkişaf etdirsin. c) Adamlara qarşılıqlı fə aliyy ət üçün vacib olan keyfiyyə tl ə ri t ə rbiy ə etsin. 12. Əgə r m ənim daha çox asudə vaxtım olsaydı,hə v ə sl ə onu h ə sr ed ə rdim; a) Dostlarımla ünsiyyə t ə ; b) Əylə nc ə v ə istirah ə t ə ; c) Sevdiyim işlə r ə v ə özünütə hsil ə 13. Daha böyük uğur o vaxt ə ld ə edir ə m ki,: a) M ə n ə simpatiyası olan adamlarla işlə yir ə m; b) İş mənim üçün maraqlı olur; c) M ə nim s ə yl ərim yaxşı qiymə tl ə ndirilir 14. M ən o halı sevirə m ki.; a) Başqa adamlar mə ni d ə y ə rl ə ndirir. b) İşi yaxşı yerinə yetirdiyimd ə n ə min oluram. 238 c) Öz vaxtımı dostlarımla keçirirə m. 15. Əgə r kims ə m ənim haqqımda qə zetd ə yazmalı olsa, istə rdim ki; a) M ənim iştirak etdiyim tə lim, ə m ə k, idman v ə hansısa başqa maraqlı bir işdə n b ə hs ed ə rdil ə r b) M ə nim f ə aliyy ətim haqqında yazardılar: c) Mütlə q m ənim işlə diyim kollektivd ə n b ə hs ed ə ydil ə r. 16. M ə n dah a yaxşı oxuyardım, ə g ər müə llim: a) M ə n ə f ərdi yanaşsaydı; b) Öz fə nnin ə qarşı mə nd ə maraq oyada bils ə ydi; c) Öyrə nil ən problemin kollektiv müzakirəsini keçirsə ydi 17. M ənim üçün bundan pis heç nə ola bilm ə z: a) Şə xsi l ə yaq ə tinin t ə hqir edilm ə si: b) Mühüm işi yerinə yetir ə rk ən uğursuzluq; c) Dostları itirmə k. 18. M ə nim h ər şeydən çox də y ə r verdiyim: a) Uğurlardır; b) Birg ə, yaxşı iş imkanlardır; c) Sağlam, praktik ağıl və f ə ras ə tdir. 19. M ən o adamları sevmirə m ki, a) Özlərini başqalarından pis hesab edirlə r; b) tez- tez mübahisə v ə münaqişə yaradırlar. c) yeni olan h ər şeyə qarşı etiraz edirlə r. 20. O xoşagə l ə ndir ki: a) Hamı üçün vacib olan bir iş üzə rind ə çalışırsan b) çoxlu dostları var c) heyranlıq yaradır və hamının xoşuna gə lirs ə n. 21. M ə nim fikrimc ə , r ə hb ər işçi hər şeydə n ə vv ə l: a) sad ə olmalıdır; b) nüfuzlu olmalıdır; 239 c) t ə l əbkar olmalıdır; 22. Boş vaxtlarımda o kitabları hə v ə sl ə oxuyardım ki, onlar: a) dostları necə ə l ə almaq v ə onlarla yaxşı münasibə tl ə r qurmaqdan b ə hs etsin; b) m əhşur və maraqlı adamların həyatından bə hs etsin; c) elm v ə texnikanın son naliyyə tl ə rind ə n b ə hs etsin. 23. Əgə r m ə nd ə xüsusi qabiliyyət olsaydı; istə rdim ki, olsun: a) drijor; b) b ə st ə kar; c) solist. 24. M ə nim ist ə yim budur ki: a) maraqlı bir müsabiqə layih əsi yaradım; b) müsabiqə d ə qalib olum; c) müsabiqə t əşkil edim və ona r ə hb ə rlik edim; 25. Bunu bilm ə yim m ənim üçün hər şeydə n vacibdir: a) n ə ed ə c ə yimi; b) m ə qs ə d ə çatmağı; c) adamlara m ə qs ə dl ə rin ə çatmaqda kömə k etm ək yollarını 26. İnsan ona can atmalıdır ki; a) başqaları ondan razı qalsınlar; b) h ər şeydə n ə vv əl öz və zif ə sini yerin ə yetirsin; c) yerin ə yetirdiyi işə görə onu m ə z ə mm ə t etm ə sinl ə r; 27. Asud ə vaxtlarımda mən o halda yaxşı istirahə t edir ə m ki: a) dostlarımla ünsiyyə td ə olum; b) ə yl ə nc ə li filiml ə r ə tamaşa edim; c) öz sevimli işimlə m əşğul olum; Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|