Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm


    Psixoloji treninq praktik psixoloqun iş



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə40/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   47

2.5.5.   
Psixoloji treninq praktik psixoloqun iş
 
      
metodlarından  biri kimi
 
 
 
Psixoloji  treninq  insa
nlarla  iş  zamanı
   
psixoloji  yardım  göstə
rilm
ə
si 
m
ə
qs
ə
dil
ə
  istifad
ə
 
olunan  praktik  psixologiyanın  fəal  metodlarının 
m
ə
cmuyudur.  Onun  vasit
ə
sil
ə
 
insanlarda  özünüdə
rketm
ə
  v
ə
 
özünüinkişaf 
v
ərdişləri  formalaşdırılır.  Bu  mə
qs
ə
dl
ə
 
yaradılan  treninq  qruplarla  işin
 
sistemind
ə
 
bütün  iştirakçıların  fəallığının  tmin  edilməsi,  onlar  arasında 
qrupdaxili  f
əal  ünsiyyət  mühitinin  yaradılması,  qarşılıqlı  münasibə
tl
ə
rd
ə
 
h
əssaslıq,  ə
ks 
ə
laq
ə
  v
ə
 
sair  kimi  spesifik  xüsusiyyə
tl
ər  yer  tutur.  Bir  çoxları 
treninqi  d
ə
rsl
ə
  eynil
əşdiri
r,  b
ə
zil
ə
ri  is
ə
  onu  n
ə
  is
ə
,  f
ə
rqli  bir  metod  hesab 
edirl
ər.  Əslində
  is
ə
,  treninq  t
əlim  forması,  qeyri
-standar  d
ərs  tipidir.  Özünün 
spesifik c
ə
h
ə
tl
ə
rin
ə
 
görə
 
treninq daha çox kombinə
 
edilmiş (mürə
kk
ə
b) d
ə
rsin 
t
əşkili  qaydalarını  və
  m
ə
rh
ə
l
ə
l
ərini  xatırladır.
  Kombin
əedilmiş  də
rsl
ə
rd
ə
 
olduğu  kimi,  treninqlə
rd
ə
  d
ə
  d
ərsin  şə
rti  q
əbul  edilmiş    ə
sas  m
ə
rh
ə
l
ə
l
ə
ri: 
aktuallaşdırma və
 
motivasiya yeni materialın izah edilməsi, möhkə
ml
ə
ndirm
ə

ev
ə
 
tapşırıq, şagirdlə
rin  f
ə
aliyy
ə
tinin  qiym
ə
tl
ə
ndirilm
əsi öz əksini tapır. Də
rs-
treninqin  özünə
m
ə
xsus  f
ərqi  xüsusiyyə
tl
əri  sırasına  isə
  h
ə
r  bir  m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
psixoloji  t
ə
mrinl
ə
rd
ən,  yaradıcı  etüdlə
rd
ən,  nağıl  terapiyası  elementlə
rind
ə
n, 
rollu oyunlar v
ə
 refleksiyadan  istifad
ə
 daxildir.   
Müasir  dövrdə
  innovativ,  qeyri  -standart  t
ə
lim  f
ormalarına  maraq 
artmış, onun ə
h
ə
miyy
ə
ti  v
ə
 z
əruriliyi günün reallığına çevrilmişdir. Belə
 t
ə
lim 
metodlarından biri də
 psixoloji treninql
ə
rdir.  
Psixoloji  treninq  h
ər  şeydə

ə
vv
əl  praktik  psixologiyanın  aktiv 
metodlarından  biri  olmaqla,  müştə
ril
ərin  qarşılaşdıqları  psixoloji  problemlə
rin 
h
ə
llind
ə
  onlara  s
ə
m
ə
r
əli  psixoloji  yardımın  göstə
rilm
ə
sini  n
ə
z
ə
rd
ə
 
tutur.    Öz 
peşə
kar  f
ə
aliyy
ə
tind
ə
  bu  metoda  istinad  ed
ən  praktik  psixoloq  yalnız  nə
z
ə
ri 
bilikl
ə
r deyil, h
ə
m d
ə
 
praktik bacarıq və
 v
ərdişlə
r
ə
 
malik olmalıdır.
  
Psixoloji treninq öz strukturu baxımından 4 ə
sas m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
n ibar
ə
tdir. 

 
288 

 
tanışlıq mə
rh
ə
l
ə
si;  

  konfrantasiya (c
ə
bh
ə
l
əşmə
) m
ə
rh
ə
l
ə
si; 

 
razılıq və
 
ə
m
əkdaşlıq mə
rh
ə
l
ə
si; 

  inteqrasiya m
ə
rh
ə
l
ə
si. 
Tanışlıq  mə
rh
ə
l
ə
si  adlanan  ilk  m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
qrupun  işi  onun 
iştirakçılarının  situasiyalara  bə
l
ə
d  olmaq  c
ə
hdl
ə
ri  il
ə
 
başlayır.  Bu  mə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
m
ə
qs
ə
d  qrup  daxilind
ə
 
mövcud  olan  emosional  gərcinliyin  azadılması, 
əlverişli  iş  şəraitinin  yaradılması,  qrupda  fə
aliyy
ə
tin  norma  v
ə
  prinsipl
ə
rinin 
bütün  iştirakçıların  birgə
  f
ə
aliyy
ə
ti  il
ə
 
müə
yy
ə
nl
əşdirilmə
sind
ə
n  ibar
ə
tdir. 
Aydındır ki, treninq qruplarda təmsil olan şə
xsl
ə
rin h
ər biri özlə
rinin f
ə
rdiyy
ə
ti 
il
ə
 
seçilirlə
r v
ə
 
bu özünü tanışlıq mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 biruz
ə
 verir. H
ər bir qrup üzvü 
h
əm  özünü,  öz  mövqeyini  müdafiə
  etm
ə
li,  h
ə
m  d
ə
  h
ə
min  treninq  qrupuna 
m
əə
suliyy
ə
tini  hiss  etm
əlidir.  Qrup  üzvlə
ri  bir-
birini  yaxşı  tanıdıqdan  sonra 
onların hə
r birinin s
ə
rb
əstliyi artır.
 
Treninq  qrupun  normaları  ə
n
ə
n
əvi  qruplardan  xüsusi  kə
skin  f
ə
rql
ə
n
ə

psixoloji iqlim yaradır ki, bunun da nə
tic
ə
sind
ə
 qrup nor
malarını də
rk ed
ə
n h
ə

bir qrup üzvü qaydaların gözlə
nilm
ə
sind
ə
 
maraqlı olan şəxs kimi çıxış edir. 
 
Bu m
ə
rh
ə
l
ə
y
ə
 aid sad
ə
 bir treninq
ə
 diqq
ə
t yetir
ə
k:  
 
 
 
M Ə N İ M   P L A K A T I M 
 
ĠĢtirakçılara
 bir v
ə
r
ə
qd
ə
 
bir neçə
 
bölmə
d
ə
n ibar
ət plakat çə
km
ə
k t
ə
klif olunur.  
 
Yazmaq 
 
 
 
           
Çə
km
ə
k 
1. Adım;
 
 
 
 
 
1. M
ə
n n
ə
 il
ə
 m
əĢğul olmağı sevirə
m; 
2. YaĢım;
 
 
 
 
 
2. M
ə
nim b
əzi dostlarım;
 
3. Çə
kim; 
 
 
 
 
3.  XoĢbə
xt  anlarda  m
ə
n  nec
ə
 
görünə
rdim 
 
4. Boyum;                                                  (avtoportret); 
5. M
ə
nim sevdiyim r
ə
ng   
 
4. M
ə
nim yegan
ə
 ist
ə
yim; 
 
 
 
 
 
 
 
5. M
ə
nim sevimli yerim. 
Bu  plakatlar  iştirakçıların  sinə
sind
ən  asılır  və
  onlar  otaqda  15  d
ə
qiq
ə
 
s
ə
rb
ə
st g
ə
zirl
ə
r.  
C
ə
bh
ə
l
əşmə
 m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
qrup üzvləri özlə
rini daha s
ə
rb
ə
st hiss edir, 
öz təhlükə
sizlikl
ə
rin
ə
 
əmin olaraq müxtə
lif eksperimentl
ər aparırlar. Bu zaman 

 
289 
onlar  tanışlıq  mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
bir-birl
əri  haqqında  ə
ld
ə
 
etdikl
ə
ri 
ilk 
t
ə
s
əvvürlə
rd
ə
n imtina edirl
ə
r. Bu m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
ə
s
ə
bilik, h
ə
y
əcanlılıq və
 aqresiya 
o  q
ə
d
ər  artır  ki,  hətta  aparıcıya  da  yönə
l
ə
  bil
ər.  Mühüm  mövzuların 
müzakirəsi  zamanı  qrup  üzvlə
ri  tez-
tez  qütblə
r
ə
 
bölünürlə
r.  Qrupa  veril
ə

t
ə
l
ə
bl
ə
rl
ə
 
iştirakçının  təlabatları  arasında  ziddiyə
tl
ər  meydana  çıxır.  Bu 
m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
qrup üzvlərinin özlərinin destruktiv davranışlarını boynuna alması 
v
ə
  qrupun  emosional  v
ə
  koqnitiv  enerjisini  manipulyasiya  etm
ə
sinin 
yolverilm
əz olması vacib şə
rtdir.  
Konfrontasiya  (c
ə
bh
ə
l
əşmə
)  m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
  konflikl
ə
rin  h
ə
ll  edilm
ə
si 
yolunun seçilmə
si, konfliktin t
ə
bi
ətinin anlaşılması, yaradıcılığın yeni imkanları 
kimi konflikl
ə
r
ə
 
münasibətin formalaşdırılması başlıca mə
qs
ə
d hesab olunur. 
Qrup  üzvləri  mümkün  konfliktlə
rin  optimal  h
əlli  yollarının  mümkünlüyü 
q
ə
na
ə
tin
ə
 g
ə
l
ə
r
ə
k, bel
ə
 
davranışın profilaktikasının ə
sas elementl
ə
rind
ə
n biri 
kimi 
ə
m
əkdaşlığın  mümkünlüyünü  və
  z
ə
ruriliyini  d
ə
rk  edirl
ə
r.  Bu  m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
qrup üzvlə
ri konfliktl
ə
rin dinc yolla h
ə
llinin 3 
əsas forması: bə
y
ə
nm
ə, ünsiyyə

v
ə
 
ə
m
əkdaşlıq ilə
 
tanış olurlar.
 
B
ə
y
ə
nm
ə
 
konflikt üzrə
 t
ə
r
əfdaşın ən yaxşı keyfiyyə
tl
ə
rin
ə
 
hörmə
ti ifad
ə
 
edir.  Bu  zaman  ünsiyyə
t  t
ə
r
əfdaşı  dinlə
m
ək  bacarığına  ə
saslanmaqla 
yaranmış  konfliktin  sə
b
ə
bl
ərini  anlamağa  kömə
k  edir,  konsepsusun 
ə
ld
ə
 
edilm
ə
si vasit
əsi kimi özünü göstə
rir. 
C
ə
bh
ə
l
əşmə
  m
ə
rh
ə
l
ə
sin
ə
  aid  konkret  bir  treninqin  t
əşkilinə
  n
ə
z
ə

yetir
ə
k:  
                          

Konflikt n
ədir?”
. 
ĠĢtirakçılara  çox  da  böyük  olmayan  bir  və
r
ə
qd
ə
  konfliktin  t
ə
rifini  yazmaq  t
ə
klif 
olunur.  Sonra  iĢtirakçılara  təklif  olunur  ki,  cavab  yazdıqları  və
r
ə
ql
əri  “konfliktlə
r  s
ə
b
əti” 
adlanan  qutuya  v
ə
 
ya  torbaya  atsınlar.  Aparıcı  qutunu  və
 
ya  torbanı  ə
lin
ə
 
götürə
r
ə

iĢtirakçılara  növbə
  il
ə
 
yaxınlaĢır  və
  oradan  bir  v
ə
r
əqi  götürə
r
əki  oxumağı  tə
klif  edir. 
Bel
ə
likl
ə
, kollektiv z
əkanın kömə
yi 
əsasında konfliktin tərifini tapmaq imkanı yaranmıĢ olur.
 
Psixoloji  treninqin 
razılıq  və
 
ə
m
əkdaşlıq  mə
rh
ə
l
ə
si 
adlanan  üçüncü 
m
ə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
iştirakçılar ikinci mə
rh
ə
l
ə
d
ə
  yaranan 
ə
s
ə
bilik  v
ə
  aqressivlikd
ə


 
290 
f
ərqli  olaraq,  öz  hisslə
rini  yeni  s
ə
viyy
ə
d
ə
  ifad
ə
  etm
ək  imkanı  ə
ld
ə
 
etmiş 
olurlar.  Bu  m
ə
rh
ə
l
ə
d
ə
  onlar  bir-birin
ə
 
qarşı daha çox hörmə
t  b
ə
sl
ə
yir  v
ə
  bir-
birin
ə
  bu  hissl
ə
rini  bildirm
ə
kd
ən  utanmırlar.  Qrupa  mənsubluq  onların  hə

birind
ə
 
razılıq  hissi  doğurur.  Bu  mə
rh
ə
l
ə
d
ə
 
qrup  üzvləri  arasında  ünsiyyə

s
ə
mimi xarakter k
ə
sb edir v
ə
 h
ər bir iştirakçı özünün bütün istə
k v
ə
 t
ə
l
əbatları 
il
ə
 
özünü daha təbii hiss edir. Qrup üzvləri qrupun iş qüvvəsini müdafiə
  edir 
v
ə
  onun  sonad
ək  saxlanılmasını  istə
yirl
ər.  Onların  ə
ks
ə
riyy
ə
ti  qrupa  aid 
olmayan maraqları qə
bul  etmir,  bir-birin
ə
 
qarşı neqativ hisslə
rd
ə
n  uzaq  olur, 
daha yüksək dözüm nümayiş etdirilir. 
 
M
əlum olduğu kimi, insanların bir
-biri il
ə
 
ü
nsiyy
əti olduqca mürə
kk
ə
b v
ə
 
h
əssas  bir  prosesdir.  Ünsiyyətin  baş  tutmaması  və
  ya  onun  s
ə
m
ə
r
ə
sizliyi 
adamların  bu  və
  ya  dic
ər  kommunikativ  bacarıqlarının  tam  və
  ya  qism
ə

olmaması  ilə
  d
ə
 
bağlıdır.  Bu  prosesdə
 
özünə
n
ə
zar
ət  bacarıqları  və
  konkret 
situasiyanın  düzgün  qiymə
tl
ə
ndirilm
əsi  kimi  müsbə
t  c
ə
h
ə
tl
ə
rl
ə
 
yanaşı, 
impulsivlik v
ə
 aqressivlik kimi m
ə
nfi amill
ə
rin d
ə
 t
əsiri olduqca böyükdür. 
 
Ünsiyyə
t  treninqi 
qruplarında  ə
sas  m
ə
qs
ə
d  f
əal  ünsiyyət  üslubunun 
m
ə
nims
ə
nilm
ə
sind
ə
n, 
s
ə
m
ə
r
əli  ünsiyyət  bacarıqlarının  formalaşdırıl
-
masından,  ehtibarlı  ünsiyyə
t  v
ə
 
ətrafdakı  adamları  anlamaq  vərdişlə
ri 
yaratmaqdan ibar
ətdir. Ünsiyyət bacarıq və
 v
ərdişlərinin formalaşdırılmasında 
kommunikativ  treninql
ərin  xüsusi  rolu  və
 
ə
h
ə
miyy
əti  vardır.  Bu  mə
qs
ə
dl
ə
 
yaradılan  kommunikativ  qruplar  bir  növ  şə
xsiyy
ə
tl
ərarası  ünsiyyə

v
ərdişlərinin inkişaf etdirilməsi labaratoriyası funksiyasını yerinə
 yetirir. 
Ünsiyyə
t treninql
ə
rin
ə
 
aid konkret bir nümunə
y
ə
 n
ə
z
ə
r salaq: 
                                          
“ Tərcüməçi”
 
ĠĢtirakçılar  cütlük
l
ə
r
ə
 
bölünürlər.  Cütlüyə
 
daxil  olan  oyunçulardan  birinə
 
öz
 
baĢına 
g
ə
l
ə
n n
ə
 is
ə
 uzun bir 
əhvalat haqqında danıĢmaq tə
klif olunur. Onun t
ə
r
əfdaĢı olan digə

Ģə
xs
ə
  is
ə
  onun  nitqini  diqq
ə
tl
ə
  dinl
ə
m
ə
k, 
onu  yığcam  və
  d
ə
qiq,  sanki  xarici  dil
ə
  sinxron 
t
ərcümə
 etm
ək tapĢırığı verilir.
 
Dinl
ə
m
ə
 prosesind
ə
 
“ təcrüməçi”yə
 
danıĢan tə
r
əfdaĢını saxlamaq, onun dediklə
rini 
“tərcümə
  etm
ək”  hüququ  verilir.  Bundan  sonra  danııĢıq  davam  edir.  Əhvalat  baĢa 

 
291 
çatdıqdan  sonra  əhvalat  danıĢandan  “tərcüməçi”nin  onun  fikirlərini  düzgün  söylə
yib-
söylə
m
ə
diyi soru
Ģulur, fikir mübadilə
sind
ə
n sonra t
ə
r
əfdaĢlar öz rollarını dəyiĢirlə
r. 
İnteqrasiya mə
rh
ə
l
ə
si adlanan sonuncu m
ə
rh
ə
l
ə
 psixoloji treninqin 
ə

mühüm mə
rh
ə
l
ə
sidir. 
Qrup s
ə
m
ə
r
ə
li kommunikasiya sistemin
ə
 v
ə
 
etibarlı ə
ks-
ə
laq
ə
 prosesin
ə
 
yiy
ə
l
ə
ndikd
ən sonra iştirakçılar daha mürə
kk
ə
b v
ə
 
çoxcə
h
ə
tli v
ə
zif
ə
l
ə
ri yerin
ə
 
yetir
ə
 bil
ə
rl
ə
r. Qrup daxilind
ə
 onlar birlikd
ə
 
öz problem  və
 
çə
tinlikl
ə
rini daha 
yaxşı  də
rk  etm
ə
k  v
ə
 
müzakirə
  etm
ək,  davranışlarını  müdafiə
  etm
ə
k  v
ə
 
d
əyişdirmək  imkanına  sahib  olurlar.  Bunun  üçün  daha  çox  vaxt,  enerji  və
 
h
ə
v
əs,  davranış  üsullarının,  mə
qs
ə
d  v
ə
  v
ə
zif
ə
l
ərin  daha  ciddi  refleksiyası 
lazım gə
lir. 
İnteqrasiya  mə
rh
ə
l
ə
sind
ə
 
daha  çox    müxtə
lif  psixoterapevtik  t
ə
mrin  v
ə
 
tapşırıqlardan  istifadə
 
olunur.  Bunların  sırasına 
b
ə
d
ə

terapiyası

neyrolinqvistik  proqramlaşdırma  elementlə
ri, 
humanistik, 
ge
ştalt  
 
yanaşma
 
üsulları  daxildir.  Bə
d
ən  terapiyası  metodları  içə
risind
ə
    plastik 
treninql
ə
rin 
xüsusi yeri vardır. Bu treninqlə
rin 
ə
sas m
ə
qs
ədi ―bə
d
ənin dili‖nin 
d
ə
rk edilm
əsi hesabına
 psixoloji 
əhvalının yaxşılaşdırılmasından ibarə
tdir. Bu 
m
ə
qs
ə
d
ə
 
çatmaq üçün aşağıdakı və
zif
ə
l
ərin ardıcıl şə
kild
ə
  yerin
ə
  yetirilm
ə
si 
t
ə
l
ə
b olunur: 
1.  B
ə
d
ən sıxıntısı yaradan sə
b
əbin tapılması  və
 
aradan qaldırılması

2. 
Ünsiyyə
tin qeyri-verbal komponentl
ə
rinin 
öyrə
nilm
ə
si; 
3. 
Öz bə
d
ə
ninin dilinin d
ə
rk edilm
ə
si. 
B
ə
d
ən  terapiyası  üzrə
  t
ə
mrinl
ər  olduqca  genişdir.  Nümunə
 
üçün  belə
 
t
ə
mrinl
ə
rd
ə
n birin
ə
 n
ə
z
ə
r yetir
ə
k: 
“Od
-
buz”
 
Bu  t
ə
mrin
ə
 
növbə
  il
ə
 
bütün  bə
d
ə
nin  g
ə
rginl
əşdirilmə
si  v
ə
  z
ə
ifl
ə
dilm
əsi,  gücdə

salınması  üzrə
  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər  daxildir.  İştirakçılar  dairəvi  şə
kild
ə
 
düzülə
r
ə
k    bu  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
ri 
yerin
ə
  yetirirl
ər.  Aparıcı  “Od”
 
komandası  verdikdən  sonra  bütün  iştirakçılar  bütün 
b
ə
d
ə
nl
ə
rini 
ə
hat
ə
  ed
ə
n  intensiv  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
ə
   
başlayırlar.  Hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rin  s
ə
rb
ə
stliyi  v
ə
 
intensivliyind
ə
  h
ər  bir  iştirakçı  öz  iradə
sin
ə
  tabedir  v
ə
 
müstə
qildir. 
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   36   37   38   39   40   41   42   43   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin