Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I qrup konfliktl ə r - peşə konfliktl ə ri
- II qrup konfliktl ə r - gözlə m ə konfliktl ə ri
- III qrup konfliktl ə r – şə xsi birg ə f ə aliyy
- Kollektivd ə psixoloji iqlimin öyrə nilm əsi metodikası
- Öz yaradıcılıq potensialınızı qiymə tl ə ndirin
|
işgüzar (v ə zif ə borcu il ə ə laq ə dar m ə kt ə b r ə hb ə rl ə ri v ə müə lliml ər arasında) hə m d ə rol davranışı (peşə etikası və normalarının pozulması) x arakterli ola bil ə r. Bu cür şə xsi xarakterli konfliktl ərin yaranmasında kollektiv üzvlə rinin f ə rdi psixoloji xüsusiyyə tl ə ri əsas amildir. Pus pedaqoqu L.B.Simonovanın fikrinc ə , pedaqoji kollektivd ə yaranan konfliktl əri üç əsas qrupa ayır maq olar. I qrup konfliktl ə r - peşə konfliktl ə ri adlanır. Bu cür konfliktlər peşə kar pedaqoji f ə aliyy ət zamanı qarşıya qoyulan mə qs ə d ə çatmaqda ə ng ə ll ə rin yaranması ilə bağlı olub, özünü işgüzar ə laq ə l ərin pozulmasında göstə rir. Onlar ə sas ən müə lliml ə rin s əriştə sizliyi, pedaqoji f ə aliyy ə tin m ə qs ə dl ə rini başa düşmə m əsi, işdə t əşəbbüskarlığın olmaması və s. kimi s ə b ə bl ə rd ə n törə yir. II qrup konfliktl ə r - gözlə m ə konfliktl ə ri olub, müə llimin davranışının q əbul edilmiş qarşılıqlı münasibət normaları ilə uyğun gə lm ə m ə si, rol gözlə m ə l ə rinin t əmin olunmaması nə tic ə sind ə meydana g əlir. Müə llimin kollektiv üzvü olan həmkarlarına, şagirdlə r ə münasibə tind ə ki neqativ hallar, kollektivin t ə l ə bl ə rin ə ə m ə l olunm aması, peşə etikasının pozulması gözlə m ə konfliktl ərinin yaranmasını şə rtl ə ndir ə n ə sas s ə b ə bl ə rdir. III qrup konfliktl ə r – şə xsi birg ə f ə aliyy ə t z ə minind ə yaranan konfliktl ə r olub, pedaqoji prosesin iştirakçıları kimi müə lliml ə rin f ə rdi 298 psixoloji xüsusiyyə tl ərinin, xüsusilə , xarakter v ə temperamentinin uyğunsuzluğu nə tic ə sind ə yaranır. Bu qrupa aid konfliktlərin yaranmasında s ə brsizlik v ə dözümsüzlük, h ədsiz emosional reaktivlik, yüksək özünü qiym ə tl ə ndirm ə v ə eqoizm, h ədsiz küsə y ə nlik v ə s. əsas rol oynayır. Psixoloq v ə konfliktoloqlar konfliktl ərin aradan qaldırılması mə ntiqind ə aşağıdakı ardıcıllığıa ə m ə l edilm əsini tövsiyə edirl ər: konfliktin qarşısının alınması; o artıq baş verdikdə onun idar ə ol unması; konfliktli situasiyanın optimal h ə ll yolunun q ə bul edilm əsi; konfliktin aradan qaldırılması. X ə b ərdarlıq adlanan birinci mə rh ə l ə d ə konflikt ə daxil olmağa hazırlaşan tə r ə fl əri başa salmaq, nə üçün belə h ə r ə k ət etdiyini aydınlaş - dırmaq lazımdır. Pedaqoji kollektivin rə hb ə ri yaranmaqda olan konfliktl ə r ə etinasız qala bilmə z. O, t ə r ə fl əri açıq müzakirə y ə d ə v ə t etm ə li, münasibə tl əri aydınlaşdırmalı, yaranmış və ziyy ə ti birg ə t ə hlil etm ə lidir. Konfliktin idar ə olunması mə rh ə l ə sind ə kollektivin t ə hb ə ri konfliktin h ə r bir iştirakçısı ilə f ərdi söhbət aparır, onları psixoloji cə h ə td ən növbəti görüşə , ünsiyyə t ə hazırlayır. Ə g ər başlanğıc mə rh ə l ə d ə konflikti daya ndırmaq, qarşısını almaq mümkün olmamışdırsa, onun h ə ll edilm ə sinin strategiya v ə taktikası müə yy ə nl əşdirilmə lidir. Bu m ə kt ə b direktoru v ə ya onun müavini t ə r ə find ə n h əyata keçirilir, zə ruriyy ət yarandıqda mə s ə l ə pedaqoji şuraya çıxarılır. Peşə v ə rol gözlə m ə l ə ri il ə ə laq ə dar konfliktl ə r ə m ək şə raitinin d əyişdirilmə si, t ə lim-t ə rbiy ə prosesinin t əşkili və m ə kt əbin iş rejiminin d əyişdirilmə si yolu il ə aradan qaldırıla bilər. Şə xsi keyfiyy ə tl ə r v ə xarakterl ə bağlı konfliktlər daha mürə kk əbdir. Onların aradan qaldırılması üçü n kollektiv üzvlə rinin f ərdi xüsusiyyə tl ə ri n ə z ə r ə alınmaqla problemin hə llin ə daha optimal yanaşma tə l ə b olunur. Kollektivd ə psixoloji iqlimin öyrə nilm əsi metodikası Kollektivd ə psixoloji iqlimin öyrə nilm ə si sah ə sind ə etibarlı metodikalardan biri rus psixoloqu R.S.Nemov t ə r ə find ə n t əklif edilmişdir. 299 Kollektiv üzvünə v ə ya üzvlə rin ə A v ə B variantları əsasında hazırlanmış hə r biri 13 sualdan ibar ət sorğu blankı və qiym ə tl ə ndirm ə şkalası tə qdim edilir. Şkalada: 3 – xüsusiyyə tin kollektivd ə daim; 2 - ə ks ə r hallarda; 1 – nadir hallarda; 0 – bu v ə ya dig ər xüsusiyyə tin eyni d ə r ə c ə d ə t əzahür etdiyini bildirir. S. N A variantı üzrə psixoloji iqlimin xüsusiyyə tl ə ri Qiym ə t- l ə r B variantı üzrə psixoloji iqlimin xüsusiyyə tl ə ri 1 Şə n v ə h ə yatsev ə r ə hval-ruhiyy ə üstünlük təşkil edir. 3210123 G ə rgin v ə m ə yus ə hval-ruhiyy ə üstündür 2 Münasibə tl ə rd ə xeyirxahlq v ə qarşılıqlı simpatiya hökm sürür 3210123 Münasibə tl ə rd ə konflikt v ə antipatiya hökm sürür. 3 Kollektiv daxilind ə k i qruplaşmalarda qarşılıqlı anla şma və r əğbə t mövcuddur. 3210123 Qruplaşmalar arasında konflikt mövcuddur. 4 Qrup üzvlə ri asud ə vaxtı birlikdə keçirmə yi, birg ə f ə aliyy ə td ə iştirak etm əyi xoşlayırlar. 3210123 Qrup üzvləri kollektivçilikdə n uzaqdır, onlar arasında mə nfi münasibə tl ə r v ə ü nsiyy ə t çatışmazlığı vardır. 5 Qrup üzvləri arasında sə mimiyy ə t var, uğurlara və uğursuzluqlara hə r bir qrup üzvü şə rikdir. 3210123 Qrup üzvləri yoldaşlarının uğuru v ə ya uğursuzluğuna qarşı etinasızdır və ya paxıllıq edir. 6 Başqalarının fikirlə rin ə hör m ə tl ə yanaşılır 3210123 H ə r bir k əs öz fikrini ə sas hesab edir, başqalarının fikirlə rin ə dözünsüzlük göstə rir. 7 Qrup uğur və uğursuzluqlarını hə r k ə s özününkü hesab edir 3210123 Qrupun uğur və uğursuzluqları heç kimdə h ə mr əylik yaratmıq 8 Çətin günlə rd ə qrup üzvləri arasında emosional v ə hd ət vardır: ―hamı bir n ə f ə r, bir n ə f ər hamı üçün‖ prinsipi əsasdır. 3210123 Çətin günlə rd ə qrupda münasi - b ə tl ər daha da qabarır, müna - qişə v ə mübahisə l ər qızışır, qarşılıqlı günahlandırmalar güclə nir. 300 9 R ə hb ə rlik kollektiv ə görə iftixar hissi keçirdiyini qeyd edir. 3210123 Qrup t ə rif v ə r əğbə t ə qarşı etinasızlıq göstə rir. 10 Qrup yüksə k enerjiy ə v ə f əallığa malikdir 3210123 Qrup süst və passivdir 11 Qrup yenilikl ə r ə qarşı xeyirxahdır, onların öyrə nilm ə sind ə bir-birin ə kömək göstə rilir. 3210123 Yenilikl ə r ə qarşı ögey münasibə t var. Çoxları onlara qarşı düşmə n münasibə ti b ə sl ə yir 12 Bütün kollektiv üzvlə rin ə qarşı ə dal ə tli yanaşma var, zə if v ə imkansızlar müdafiə olunur, kömək göstə rilir. 3210123 Qrup imtiyazlara bölünmüşdür. Z ə ifl ər sıxışdırılır. 13 Birg ə işdən hamı razıdır, kollektiv işdən hamı mə mnundur. 3210123 Qrupu birg ə f ə aliyy ə t ə yönə ltm ə k mümkün deyil, hə r bir k əs öz maraqları haqqında düşünür. N ə tic ə l ərin hesablanması və qiym ə tl ə ndirilm ə si Soldakı 13 su ala veril ən cavab ballarını (3, 2, 1, 0) cə ml ə yin. Bu c ə mi ―A‖ ilə işarə edin. Sağ tə r ə fd ə ki 13 suala veril ən cavab ballarını ( 0, 1, 2, 3) c ə ml ə yin v ə ―B‖ ilə işarə edin. A il ə B-nin f ərqini tapın: C = A – B. Ə g ər C sıfıra və ya m ə nfi ə d ə d ə b ə rab ə r olarsa, bu f ə rdin n ə z ə rind ə kollektivd ə aydın ifadə li əlverişsiz psixoloji iqlimin hökm sürdüyünü göstə rir; Əgə d C 25-d ən böyükdürsə , dem ə li kollektivd ə əlverişli psixoloji iqlim mövcuddur. Əgə r C 25-d ən kiçikdirsə , psixoloji iqlim o q ə d ə r d ə əlverişli deyil . Kollektivd ə iqlimin orta qrup qiym ə ti C= M C , burada M- qrup üzvlərinin sayıdır), Kollektivd ə iqlimi əlverişsiz hesab edə nl ə rin faizi is ə % 100 M C n düsturu ilə hesablanır. Burada n (C -) – kollektivd ə iqlimi əlverişsiz hesab ed ə nl ərin miqdarını, M – qrup üzvlərinin sayını göstə rir. Öz yaradıcılıq potensialınızı qiymə tl ə ndirin Bu sorğu vasitə sil ə müəllimin yaradıcı potensialını müə yy ə nl əşdirmə k v ə qiym ə tl ə ndirm ək mümükündür. Müə lliml ə r ə t ə qdim edil ən bu sorğu 18 301 sualdan ibar ə tdir. Siz t əklif olunan variantlardan özünüz üçün mə qbul olan birini seçmə lisiniz. 1. Bel ə hesab edirsinizmi ki, Sizi ə hat ə ed ə n ə traf al əm yaxşılaşa bilə r? a) b ə li; b) yox; c) h ə, lakin heç də h ər şey yox. 2. Fikirl əşirsin izmi ki, Siz ə hat ə olunduğunuz ə traf al ə min ə h ə miyy ətli şə kild ə d əyişdirilmə sind ə rol oynaya bil ə rsiniz? a) b ə li, ə ks ə r hallarda; b) yox: c) b ə li, b ə zi hallarda. 3. Bel ə hesab edirsinizmi ki, Sizin ideyalarınızın bə zil əri seçdiyiniz fə aliyy ə t sah ə sind ə ə h ə miyy ə tli t ə r ə qqiy ə s ə b ə b ola bil ə r? a) b ə li; b) bel ə ideyalar m ə nd ə hardandı? c) hesab etmir ə m ki, ə h ə miyy ə tli t ə r ə qqi olsun, ancaq n ə is ə bir uğur mümükündür. 4. Bel ə hesab edirsinizmi ki, g ə l ə c ə kd ə n ə yins ə prinsipial olaraq d ə yi şdirilmə sind ə mühüm rol oynaya bilə rsiniz? a) b ə li, y ə qin ki; b) ehtimal çox azdır; c) ola bil ə r. 5. Siz n ə yi is ə h ə ll etm ə k q ərarına gə l ə rk ə n əminsinizmi ki, bu iş alınacaq? a) ə lb ə tt ə ; b) tez- tez şübhə edir əm, görə s ən bu alınacaqmı? c) inamımdan inamsızlığım daha çoxdur. 6. Sizd ə özünüz üçün namə lum olan, tamamil ə s əriştəniz olduğunuz qə tiyy ə n bilm ədiyiniz bir işlə m əşğul olmaq istəyi baş qaldırırmı? a) b ə li, h ər cür naməlum iş mə ni c ə lb edir; 302 b) yox; c) h ər şey işin özündə n v ə şə raitd ən asılıdır. 7 . Tanış olmadığınız bir işlə m əşğul olmuşsunuzmu? Belə işlə rd ə özünüzü sınamaq və t ə kmill əşmə k ist əyiniz varmı? a) b ə li; b) n ə alınsa, olan bə simdir; c) ə g ə r bu o q ə d ər çə tin olmasa, onda h ə . 8. Əgə r bilm ədiyiniz iş xoşunuza gə lirs ə, onu öyrə nm ə k ist ə rdinizmi? a) b ə li; b) yox, g ə r ə k bunu lap d ə rind ən öyrə n ə s ə n; c) yox, m ə n buna bir h ə v əs kimi baxardım. 9. Siz uğursuzluğa düçar olarkə n: a) bir müddət inadkarlıq edirsiniz; b) bu hadis ənin qaçılmaz olduğunu bilə r ə k ona ə h ə miyy ə t vermirsiniz; c) n ə q ə d ə r ki, sağlam fikirlər çə tinlikl ərin aradan qaldırılmasında sizə mane olmur, öz işinizi davam etdirirsiniz. 10. Peşəni seçə rk ə n g ə r ə k buna ə saslanasan: a) öz imkanlarınıza və g ə l ə c ə k perspektiviniz ə ; b) peşə nin stabilliyin ə , ə h ə miyy ə tin ə, lazımlı olmasına və ona olan t ə l ə bata; c) peşənin nüfuzuna və üstünlüklə rin ə . 11. S ə yah ə t ə ged ə rk ən başqalarına ə vv ə ll ər olduğunuz yerlə r bar ə d ə b ə l ədçilik etməyi bacararsınızmı? a) b ə li; B) yox; c) ə g ə r h ə min yerl ər xoşuma gəlmiş və yadımda qalmışsa, bə li. 12. Söhbə td ə n d ə rhal sonra n ə bar ə d ə danışıldığını xatırlaya bilirsinizmi? a) b ə li; b) yox; c) m ənim üçün maraqlı olanları xatırlayıram. 303 13. Əcnə bi dild ə bir söz eşidə rk ə n, onun m ənasını bilmə diyiniz halda, s ə hvsiz olaraq hecaları tə krar ed ə bilirsinizmi? a) b ə li; b) yox; c) t ə krar ed ərdim, ancaq tam doğru olmazdı. 14. Asud ə vaxtlarınızda siz nə y ə üstünlük verə rdiniz? a) t ə klikd ə qalıb fikirləşmə y ə ; b) kompaniyalarda olmağa; c) harada olmağımın mənim üçün fə rqi yoxdur. 15.Siz h ər hansı bir işlə m əşğulsunuzmu?Bu işi hansı halda dayandırardınız? a) işi başa çatdırdıqda və onu ə la yerin ə yetirdiyim ə ə min olduqda; b) az v ə ya çox gördüyümə ə min olduqda; c) iş başa çatıb, ancaq onu daha yaxşı görmək olardı. Ancaq nə üçün? 16. Siz t ə nha olark ə n: a) h ər hansı şeylər, ola bilsin mücə rr əd şeylər haqqında fikirləşmə yi sevirsiniz; b) özünüzdə h ər hansı konkret bir məşğuliyyət tapmağı sevirsiniz; c) b ə z ən işlə riniz ə aid olmayan n ə is ə başqa şeylər haqqında düşünmə yi sevirsiniz. 17. H ər hansı bir ideya sizə hakim k ə sil ə nd ə o bar ə d ə düşünmə y ə başlayırsınız? a) harada v ə kiminl ə olmağımdan asılı olmayaraq düşünmə y ə başlayıram; b) ancaq t ə klikd ə olanda fikirl əşmə y ə başlayıram; c) yalnız sakitlik olan yerdə . 18. Siz h ər hansı fikri, mülahizə ni o halda q ə bul edirsiniz ki,: a) apponentl ə rin fikirl ə ri siz ə inandırıcı görünsün; b) h ər hansı arqumentin irəli sürülmə sind ən asılı olmayaraq öz fikirlə rimd ə qalıram; 304 c) m ə n ə qarşı müqavimə t h ə dd ən artıq güclü olduqda, öz fikrimi dəyişirə m. Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|