Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə36/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   47

2.5.2
. Zorakılığ
a m
əruz qalmış uşaqlara psixoloji yardım
 
 
H
ə
r  bir  c
ə
miyy
ə
td
ə
 
uşaqlar  xüsusi  qayçı  obyekti  kimi  qə
bul  edils
ə
  d
ə

h
ə
l
ə
  d
ə
 
uşaqlara  qarşı  müxtəlif  zorakılıqların  kökü  kə
silm
əmiş,  uşaq 
hüquqlarının  qorunmasında  etibarlı  hüquq
 
sistemi  formalaşmamışdır.  Hə

ail
ə
  d
ə
,  h
əm  müxtə
lif  ictimai  t
ə
lim 

t
ə
rbiy
əmüə
ssis
ə
l
ə
rind
ə
  h
ə
m  d
ə
 
bütövlükdə
  c
ə
miyy
ə
td
ə
 
uşaqlara  qarşı  fiziki,  emosional,  psixoloji  və
  aktual 
xarakterli zorakılıqlara  heç  də
  az  t
əsadüf  olunmur.  Yaşlıların    fikrincə
 
uşağa 
veril
ə
n  fiziki  c
ə
za  onun  intizama  tabe  edilm
əsinin,  xoşagə
lm
əz  davranışdan 
uzaqlaşdırılmasının tə
sirli vasit
ədir. Çox vaxt mə
kt
ə
bd
ə
 zorak
ılıq vasitə
si olan 
fiziki  c
ə
zaya  m
əruz  qalan  uşaqlar    etdiklə
ri  q
ə
bah
ətli,  intizamsız  hə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
ə
 
cavab  kimi  qavrayır  və
  bu  bar
ə
d
ə
 
heç  kimə
 
şikayə
t  etmirl
ər.  İctimai  şüurda 
fiziki c
əzanın tə
rbiy
ə
 vasit
əsinin olmaması haqqında dəqiq mövcud olmaması 
bel
ə
 
―tə
rbiy
ə
 
üsulu‖nun  ə
srl
ər  boyu  yaşamasına  və
 
bu  günə
d
ə
k  g
ə
lib 
çıxmasına sə
b
əb olmuşdur. Bu mə
s
ə
l
ə
d
ə
 
kütlə
vi informasiya vasit
ə
l
ə
rinin d
ə
 
günahı  çoxdur.  Müxtəlif  televiziya  kanalları  ilə
 
nümayiş  etdirilə
n  filml
ə
rd
ə
  v
ə
 

 
261 
dig
ər  verilişlə
rd
ə
 
praktik  olaraq  zorakılığın    təbliğatı  geniş  yer  tutur.  Belə
 
verilişlər uşaq və
 yeniyetm
ə
l
ə
rin 
əxlaqi şüurunda zorakılığın yol verilə
n bir hal 
olm
ası  rəyini  doğurur.  Uşaqlar    filimlə
rd
ə
 
gördükləri  zorakı  sə
hn
ə
l
əri  öz 
m
ə
qs
ə
dl
əri  üçün  gündə
lik  h
ə
yatda  t
ə
krarlaya  bil
ə
r.  Konstitusiyada 
v
ə
t
əndaşların  təsbit  edilmiş  şəxsi  toxunulmazlıq  hüququnun  tapdanması  ilə
 
müşayət  olunan  zorakılıq  halları  çox  vaxt  ağı
r  cinay
ə
tl
ərin  baş  vermə
sin
ə
 
s
ə
b
əb olur. Zorakılığın artmasına sə
b
əb olan bir çox amillər vardır. Bunların 
sırasında  cə
miyy
ə
td
ə
 
zorakılığın  ciddi  sosial  problem  kimi  qə
bul  edilm
ə
si, 
əhalinin  hüquqi  savadının  aşağı  sə
viyy
ə
d
ə
 
olması,  uşaqların  öz  hüquqları 
h
aqqında lazımi məlumatlara malik olmaması və
 
s. adlarını qeyd etmə
k olar. 
 
Uşaq  zorakılıqla  ilk  də
f
ə
  ail
ə
d
ə
 
üzləşir.  Bu  halın  yaranmasında
  ail
ə
-
m
əişət  zorakılıqları 
situativ  (ail
ə
 
münasibə
tl
ərinin  pozulması,  aşağı 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə,  uşağın  doğulmasının  a
rzu  edilm
ə
m
ə
si)    v
ə
  struktur 
(işsizlik,  sosial  tə
crid,  maliyy
ə
 
çə
tinlikl
ə
ri)  kimi 
stressorların  tə
siri  olduqca 
böyükdür.
 
 
Ail
ə
nin g
ə
lirl
ərinin az olması və
 daimi pul  
çatışmazlığı ailə
 
üzvlə
rinin 
ə
sas t
ə
l
əbatlarının
 
 
ödə
nilm
ə
sin
ə
 
ə
ng
ə
ll
ər yaradır və
 ail
ə
daxili  
münasibə
tl
ə
rd
ə
 g
ərginliyi artırır. İşsizliklə
  
ya daimi 
işin
 
olmaması, atanın az ə
m
əkhaqqı 
 
a
lması, ailə
 
üzvlərinin (xüsusilə
 h
ə
ddi-                                              
ġə
kil 29 
buluğa  çatmamış)  çoxluğu,  valideynlə
rin  g
ənc  olması,  valideynlə
rd
ə
n  birinin 
y
oxluğu  (natamam  ailə
),  pis  m
ənzil  şəraiti,  dövlə
t  t
ə
r
ə
find
ən  sosial  yardımın 
olmaması,  ailə
 
başçılarının  müə
yy
ən  qrup  azlığında  tə
msil 
olunması 
(
müə
yy
ə
n  dini  icma  v
ə
  sek
tanın  üzvü  olması)  ailə
d
ə
  xroniki  stressl
ə
rin, 
davamlı ailədaxili münaqişə
l
ərin yaranmasına sə
b
ə
b olur.  
 
Psixoloqlar  (Brovne  v
ə
 
Ştraus
)  ail
ə
d
ə
 
uşaqlarla  qə
ddar  r
ə
ftar 
edilm
ə
sinin 
ə
sas s
ə
b
ə
bl
ərini aşağıdakı amillə
rl
ə
 izah edirl
ə
r: 
1.  Ail
ənin natamamlığı və
 
çoxuşaqlı olması;
 

 
262 
2.  Ail
ə
d
ə
 
ögey ata və
 
ya ögey uşaqların olması;
 
3.  Ail
ə
 
üzvlə
ri 
arasında konfliktli və
 
ya zorakı münasibə
tl
ə
r; 
4. 
Ə
r-
arvad arasındakı problemlə
r; 
5.  Valideynl
ə
rin t
ə
rbiy
ə
 
üsullarında varislik;
 
6.  Valideynl
ə
rl
ə
 
uşaqların qarşılıqlı münasibə
tl
ə
rind
ə
 probleml
ə
r; 
7.  Ail
ə
nin emosional v
ə
 
fiziki baxımdan təcrid olunması
 
8.  Valideynl
ə
rin  f
ərdi  psixoloji  xüsusiyyə
tl
ə
ri  (depressivlik,  aqressivlik, 
impulsivlik,  şübhə
 
meyllilik,  emosional  labillik,  qapalılıq,  aşağı 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
 v
ə
 s.); 
9.  Valideynl
ə
rin 
ətrafındakılara və
 
uşağa neqativ münasibə
ti; 
10.Sosial v
ərdişlərin aşağı sə
viyy
ə
d
ə
 
olması

11. Valideynl
ərin psixi sağlamlığı;
 
12. Valideynl
ə
rin alkoqolizm
ə
 v
ə
 narkomaniyaya alud
ə
 
olması;
 
13. Sağlamlıqla bağlı problemlə
r; 
14. Emosional 
уплощенность
  v
ə
 
ə
qli gerilik; 
15. Valideynlik v
ərdişlə
ri v
ə
 hissl
ərinin inkişafından qalması.
 
 
Valideynl
ə
rin 
uşaqlara qarşı zorakı münasibə
tl
ərinin yaranmasında risk  
fantorunu  artıran  amillər  sırasında  uşağın  özünün  şə
xsiyy
ətinin  bir  sıra 
xüsusiyyə
tl
ə
rinin, fiziki v
ə
 
psixi inkişaf problemlə
rinin d
ə
 
adı çə
kilir. 

  arzuolunmaz,  el
ə
c
ə
  d
ə
 
ə
vv
əlki  uşağın  itkisində
n  so
nra  doğulan 
uşaqlar;
 

 
pataloji çəki azlığı ilə
 
doğulan uşaqlar;
 

 
çoxuşaqlı ailə
d
ə
 
yaşayan və
 
aralarında yaş  fərqi az olan uşaqlar;
 

  psixi v
ə
 
fiziki qüsurlarla, xroniki və
 irsi x
ə
st
ə
likl
ə
rl
ə
 
doğulan uşaqlar;
 

 
dalğın və
 
davranışında qüsurlar olan (yuxu pozğunluğu, hiperantivlik, 
coşğunluq, impulsivlik və
 
epurez) uşaqlar;
 

  valideynl
ə
rin 
ə
s
ə
bl
ə
rin
ə
 t
ə
sir ed
ə
n pis v
ərdişləri olan uşaqlar;
 

  sosial v
ərdişləri  aşağı sə
viy
əli uşaqlar;
 

 
263 

 
öz  xarici  görkə
mini,  s
ə
liq
ə
-s
əhmanı  ilə
  valideyinl
ə
r
ə
  utanc  g
ə
tir
ə
n, 
rol-
cins davranışında qüsurlar olan uşaqlar;
 

  anada  k
əskin  doğuş  ağrılarının  və
  ya  c
ərrahi  müdaxilə
nin 
yaranmasına sə
b
əb olmuş uşaqlar və
 s. 
  
Uşağın aqressiv davranışı, tez
-
tez ağlaması və
 s. kimi hallar da ail
ə
d
ə
 
disstressin v
ə
 
uşağa qarşı zoraçılıq ehtimalının təzahürlə
r
ini artıran amillə
rdir. 
Qeyd  etm
ək  lazımdır  ki,  çətin,  mürə
kk
əb  davranışlı  uşaqlar  adə
t
ə
n  evd
ə
  v
ə
 
m
ə
kt
ə
bd
ə
 
daha  çox  zoraçılığın  qurbanı  olurlar.  Belə
likl
ə,  uşağa  qarşı 
zorakılığa hə
m sosial-m
ə
d
ə
ni, h
ə
m d
ə
 psixoloji konteksd
ən yanaşmaq lazım 
g
əlir.  Ətraf  mü
hitin,  ail
ə
nin  v
ə
 
uşağın  fərdi  xüsusiyyə
tl
ə
ri  h
əmişə
 
zorakılığın 
risk amill
ə
rin
ə
 kompleks t
əsir göstə
rir. 
Psixoloji 
ə
d
əbiyyatlarda  uşaqlara  qarşı  zorakılığın  bir  sıra  formalarının 
adı çə
kilir: 

  incid
ənin stategiyasına görə


 
açıq və
 
gizli (dolayı);
 

  t
əsir  müd
d
ə
tin
ə
 
görə:  uzun  müddə
tli  (sistematik)  v
ə
 
qısa  müddə
tli 
(epizodik) 

 
zoraçılığın baş verdiyi məkana görə
:  

  ail
ə
d
ə
-valideyinl
ə
r v
ə
 ya qohumlar t
ə
r
ə
find
ə
n,  

  m
ə
kt
ə
bd
ə

müə
lliml
ə
r t
ə
r
ə
find
ə

küçə
d
ə
-
uşaqlar və
 ya tan
əş olmayan yaşlılar tə
r
ə
find
ə
n. 
 
Polyak  psixoloqu  Rut  Soonets 
“Uşaqlarla  lə
yaq
ətsiz  davranış”
 
adlı 
ə
s
ə
rind
ə
 
zoraçılığın dörd ə
sas tipini f
ə
rql
əndirmişdir:
 

 
Fiziki zorakılıq, seksual zoraçılıq, emosional və
 psixoloji zorak
ılıq.
 
Uşağa  qarşı  yönəlmiş  fiziki  zorakılıq
 
ona  qarşı  münasibə
tin 
növlə
rind
ə
n  biri 
olub  ona  qarşı  bə
d
ə
n  x
ə
sar
ə
tinin  yetirilm
ə
  h
ə
ddin
ə
  q
ə
d
ə

düşüncəli  şə
kild
ə
  fiziki  v
ə
 
psixi  baxımdan  incidilmiş
  v
ə
ziyy
ə
t
ə
 
salınmasıdır. 
Psixoloji 
ə
d
əbiyyatlarda  uşağın  fiziki  zorakılığın  qurbanına  ç
evrilm
ə
si 
aşağıdakı ə
lam
ə
tl
ə
rl
ə
 
müə
yy
ə
nl
əşdirilir:
 

 
264 

  s
ə
b
ə
bi bilinm
ə
y
ə
n q
ə
rib
ə
 qanaxma; 

  barmaq v
ə
 
dırnaqla sıxılma nə
tic
əsi olan sıyrıqlar;
 

 
müxtə
lif 
əşyalarla  (kə
m
ər,  ağac,  kə
ndir  v
ə
  s.)  z
ə
rb
ə
  n
ə
tic
ə
sind
ə
 
yaranan izl
ə
r; 

  d
ə
rid
ə
 
dişlə
m
ə
 
ə
lam
ə
ti olan izl
ə
r; 

 
başqa tüksüz də
ri yerl
ə
rinin izl
ə
ri; 

  d
ə
rid
ə
 
anlaşılmaz yanıq y
erl
ə
ri; 

  qaynar 
əşya ( alışqan, ütü və
 s. ) il
ə
 
törənmiş yanıq izlə
ri; 

 
anlaşılmaz sınıqlar, çıxıq və
 yaralar; 

 
daxili  orqanların  qarın  boşluğuna  endirilmiş  zə
rb
ə
l
ə
r  n
ə
tic
ə
sind
ə
 
z
ə
d
ə
l
ə
nm
ə
si; 

 
zorakılıq ə
lam
ə
tl
ə
ri il
ə
 
uşağın ölmə
si. 
  
Uşağın müxtə
lif vaxtlarda 
zorakılığa məruz qalmasını onun bə
d
ə
nind
ə
ki 
izl
ərin köhnə
 v
ə
 ya t
ə
z
ə
 
olmasına görə
 
müə
yy
ə
n etm
ək mümkündür. Təəssüf 
ki,  insan  hüqularının  qorunması  sahə
sind
ə
  s
ə
yl
ərin  artmasına  humanist 
d
ə
y
ə
rl
ərin  genişlə
nm
ə
sin
ə
 
baxmayaraq  bütövlükdə
  c
ə
miyy
ə
td
ə
 
olduğu  kimi
 
uşaqlatra qarşı da zorakılığın kökü kə
silm
ə
diyind
ən bir çox hallarda isə
 onun 
n
ə
tic
ə
l
ə
ri intihar v
ə
 
ölüm hallarına sə
b
ə
b olur. 
  
Uşaq mühitində
  evd
ən qaçan, valideynlə
ri  v
ə
 
başqa yaşlılar tə
r
ə
find
ə

zorakılıqla öldürülən uşaqlar kriminal mühitin qurbanlarıdır.
 
  
Öz üzə
rind
ə
 
aqressiv valideyinin fiziki zorakılığını
 du
ymuş uşaq sonralar 
özü də
 
aqressiv davranış modelinə
  
sahib olmuş olur.
 
Psixoloqların fikrincə
,  
ail
ə
d
ə
 
arvadlarını döyən kişilə
rin 60%-i  
uşaqlarını da döyür. 
 
Fiziki zorakılığın
 
 
qurbanları ö
zl
ə
rini b
ə
db
əxt, gözdə
n  
salınmış, ipə
-sapa yatmaz hiss edir v
ə
 
başqalarının nə
 
üçünsə
 onlardan  
                                                                                                                                   
ġə
kil   30 

 
265 
yaxşı
 
olduğu  qə
na
ə
tind
ə
  olurlar.  No
rmal  şə
raitd
ə
 
böyüyə
n  v
ə
  t
ə
rbiy
ə
  olunan 
uşaqlar
 
haqsız  cəzaya  qarşı  etiraz  edir,  əlverişsiz  mühitdə
 
böyüyə
n  v
ə
  fiziki 
zorakılığa  məruz  qalan  uşaqlar  isə
  ad
ə
t
ə
n  veril
ə
n  c
əzanın  haqlı  olduğuna 
inanır, kölə
 
düşüncə
li olurlar. 
  
Uşaqlara qarşı fiziki zorakılığın ağır nə
tic
ə
l
əri özünü daha çox psixoloji 
planda  göstə
rir.  Bel
ə
 
uşaqlar  özlərinin  impulsiv  davranışı  üzə
rind
ə
  n
ə
zar
ə
ti 
itirir,  onlarda  özünüidarə
  v
ə
 
özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
 
aşağı  enir,  insanlara  qarşı 
inam  v
ə
 
etibar  yox  olur.  Zorakı  xə
sar
ə
td
ən  sonra  uşaqda  kə
skin  qorxu  hissi 
baş qaldırır, sadist (başqalarına ə
zab verm
ə
k)meyll
ə
r meydana g
ə
lir. 
  
Emosional  zorakılıq
 
çə
tin  d
ə
rk  edil
ə
n,  ad
ə
t
ən  zorakılığın  digə

formaları  ilə
   
qulğalaşmış  təzyiq  formalarından  biridir.  Zorakılığın  bu  növü 
uşaqda  e
mosional  g
ə
rginliy
ə
  s
ə
b
əb  olan,  onun  inkişafına  və
  emosional 
h
əyatına zə
rb
ə
 vuran h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
rd
ə
n ibar
ə
t olan f
ə
aliyy
ə
tdir. 
  
Uşaq 
lap 
kiçik  yaşlarından  başlayaraq  öz  inkişafı  prosesində
 
yaşlıların 
v
ə
  h
əmyaşıdlarının  qeyri
-adekvat 
emosional  reaksiyaları  fonu
nda  g
ə
rginliy
ə
 
m
əruz  qalır.  Qorxu,  alçaldılma,  hə
yacanlanma,  t
ə
hqir  v
ə
  s.  buna  misal  ola 
bil
ər.  Davamlı  emosional  gərginlik  mühitində
 
böyüyən  uşaqlarda  şə
xsiyy
ə
tin 
emosional  d
ə
y
ə
rl
əri  inkişafından  qalır,  emosiyalar  birtə
r
əfli  inkişaf  edir, 
emosiyalar  öz  xa
rici  ifad
ə
sini    itirm
əsi  fonunda  emosional  kütlük  müşahidə
 
olunur.  Davamlı  emosional  zorakılığa  məruz  qalmış  uşaqlar  başqalarının 
hissl
ə
rini anlamaqda v
ə
 
onlara adekvat reaksiya göstə
rm
ə
kd
ə
 
çətinlik çə
kirl
ə
r. 
 Valideynl
ərin  uşağın  uğurlarına  normal  reaksiyaları
-t
ə
rifl
ə
m
ə
,  f
ə
r
ə
hl
ə
nm
ə

sevinc v
ə
 f
ə
r
ə
h hissl
əri onda öz qüvvə
sin
ə
 
inamı artırdı, iftixar hissi doğurur.
 
  
Emosional deprivasiya şə
raitind
ə
 
böyüyən uşaqlar isə

ə
ksin
ə
 
çox vaxt 
bu mühitin qurbanı olurlar. Asosial amillə
rd
ə
 daim konflikl
ə
r fonunda m
ə
nd
ə

emosional  h
əyat  yaşanır.  Aqressiya,  dava,  zorakılıq  belə
  ail
ə
l
ərin    gündə
lik    
h
ə
yat  t
ə
rzin
ə
 
çevrilir.  Nə
tic
ə
d
ə
  bel
ə
  ail
ə
l
ə
r
ə
 
üz  verə
n  b
ə
db
ə
xtlikl
ə
r
ə
 
qarşı 
uşaqlarda  etinasızlıq  yaranır,    sanki  onların  hissləri  ―donmuş‖  olur.  Erkə

uşaqlıq illə
rind
ə
n valideynl
ərin qadağanları, haray
-
qışqırıqları ilə
 
üz
-
üzə
 qalan 

 
266 
uşaq  başqalarının  kə
d
ə
rin
ə
 
şərik  olmaq,  uğurlarına  sevinmə
k  kimi  hissl
ə
r
ə
 
sahib ola bilmir, onlarda 
empatiya (başqasının halına acımaq)
 qabiliyy
ə
ti z
ə
if 
inkişaf  etmiş  olur.  Yaşa  dolduqdan  sonra 
bel
ə
 
uşaqlar  nəyinki  başqa 
adamların  hisslərini  anlayır,  ümumiyyə
tl
ə
 
bundan  uzaq  olmağa,  qorxmağa, 
başlayırlar.  Psixoloqların  fikrincə,  uşağa  qarşı  münasibə
td
ə
 
aşağıdakı 
h
ə
r
ə
k
ə
tl
ər emosional zorakılıq hə
r
ə
k
ə
tl
əri sayılır:
 

 
uşağın normal sosial ünsiyyə
td
ə
n t
ə
crid edilm
ə
si; 

 
uşağın qarşılaşdığı problemin hə
llind
ə
n imtina etm
ə


 
―qadağanlarla  alver‖  (mə
s
ə
l
ən,  uşaq  müə
yy
ən  edilmiş  vaxta  də
rsl
ə
rini 
oxumamış  və
 
ya  çarpayını  yığışdırmamışsa,  onun  müə
yy
ən  müddə

g
ə
zm
ə
y
ə
 getm
ə
kd
ə
n v
ə
 ya televizora baxmaqdan m
ə
hrum edilm
ə
si); 

 
uşağın tə
hqir edilm
ə
si; 

 
uşağın  də
f
ə
l
ə
rl
ə
  t
ə
hqir  edilm
ə
si  vasit
ə
sil
ə
  onda  stavil  qarxu  hissl
ə
rinin 
yaradılması;
 

  daim qorxu v
ə
 h
ə
d
ə
 
altında saxlanma;
 

  c
ə
za il
ə
 qorxutma (Bir d
ə
 
―2‖
 alsan, m
ə
n k
ə
m
ə
r
ə
 
əl atmalı olacağam‖);
 

 
söyüş və
 
ə
l
ə
 salma; 

  m
ə
n
ə
vi  zorl
ama  (uşağı  ictimai  normaları  pozmağa,  ana  mə
n
ə
vi  z
ə
rb
ə
 
vura  bil
ə
c
ə
k  h
ə
r
ə
k
ə
tl
ə
r
ə
 
(oğurluğa,  alkoqolizmə
,  narkomaniyaya, 
t
əhlükə
li vasit
əçiliyə
 v
ə
 s.) t
ə
hrik etm
ə

Uşağın emosional zoraçılığa məruz qalması özünü onun bir sıra fiziki və
 
davranış reaksiyalarında göstə
rir: 

 
emosional kütlük və
 laqeydlik; 

  q
ə
mginlik v
ə
 ifad
ə
li depressiya; 

 
barmaqları sovurma, menoton yırğalanma (autoepotik hə
r
ə
k
ə
tl
ə
r); 

  hiss
ə
 
qapılma və
 ya 
ə
ksin
ə
 aqressivlik; 

  istilik v
ə
 diqq
ət axtarışı ilə
 ist
ə
nil
ən yaşlıya ―yapışma‖;
 

  gec
ə
 yuxu qorxu
ları, pis yatma;
 

 
oyuna marağın olmaması.
 

 
267 
Emosional  zorakılığa  məruz  qalmış  uşaqlarda  artan  fizioloji  reaktivlik 
fonunda  gündüz  və
  ya  gec
ə
  epurezi  (sidikburaxma),  psixosomatik  m
ənşə
li 
şikayə
tl
ə
r-
baş,mə
d
ə
  v
ə
 
ürə
k  sah
ə
sind
ə
 
ağrılar,  fiziki  və
 
ümumi  inkişafın 
z
ə
ifl
ə
m
əsi halları müşahidə
 olunur.  
Uşağın 
fiziki 

 
emosional 
şə
raitd
ə
 
t
ə
rbiy
əsi 
şə
xsiyy
ə
tin 
deformasiyasına  gətirib  çıxarır.  Daim  zorakılığa  məruz  qalan  uşaqda 
valideynl
ə
rinin onu sevm
ə
dikl
əri haqqında rəy formalaşır, arzuolunmaz adam 
olduğu  qə
na
ə
ti  yar
anır,  o,  daim  utancaqlıq  və
 
günah  hissi  ilə
 
yaşayır,  sanki 
dünyaya gə
ldiyin
ə
 
peşiman olur.
 
Bel
ə
likl
ə, emosional zorakılığın qurbanına çevrilmiş uşağa elə
 g
ə
lir ki, o, 
hamı üçün pis və
 
ə
h
ə
miyy
ətsiz bir adamdır.
 
Uşağa  qarşı  psixoloji  zorakılıq
  onun  potensial  qabiliyy
ə
tl
ə
rinin 
inkişafının lə
ngidilm
ə
sin
ə
 v
ə
 ya z
ə
r
ər vurulmasına yönəlmiş hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rdir. 
Psixoloji  zorakılığa  ailə
d
ə
  tez-
tez  baş  verən  münaqişə
l
əri,  uşağa  qarşı 
valideynl
ərin  ağlasığmaz  hə
r
ə
k
ə
tl
ərini  misal  göstə
rm
ə
k  olar.  Psixoloji 
zorakılıq  hə
m  d
ə
 
öz
  mahiyy
əti  etibarı  ilə
  m
ə
n
əvi  zorakılıqdır  və
 
o,  uşağın 
intellektual  inkişafını  lə
ngidir, 
idrak 
prosesl
ə
rini 
v
ə
 
 
adaptasiya  
qabiliyy
ə
tl
ərinin  adekvat  inkişafını    təhlükə
 
altında  qoyur.  Belə
 
uşaqlarda 
sosial  t
ənhalıq  hissi  baş  qaldırır,  özünəhörmə
t  hissi  z
ə
ifl
ə
yir  v
ə
  onlar  qeyri-
ixtiyari olaraq münaqişə
l
ə
r
ə
 
qoşulmağa meylli olurlar.
 
İngilis  psixoloqu  A.Miller  travmalı  şə
xsiyy
ə
t  t
ə
rbiy
ə
  ed
ə
n  bel
ə
 
zorakı 
t
ə
sirl
ə
r  komileksini  ir
əli  sürmüşdür.  O,  uşağın  ruhunu  öldürmə
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin