Ii hiSSƏ t ə hsil sistemind ə psixoloji xidm



Yüklə 2,34 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə35/47
tarix01.01.2017
ölçüsü2,34 Mb.
#4244
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47

ə
har
ə
t  v
ə
 
ustalıqla
 
qarşılıqlı  olaraq 
ə
laq
ə
d
ə
dir.  Bu  m
ənada  pedaqoji  texnologiyanın  mükə
mm
əl  şə
kild
ə
 
m
ə
nims
ə
nilm
ə
sini elmi-
pedaqoji ustalıq da adlandırmaq olar. Bu və
  ya  dig
ə

texnologiyanın  mə
nims
ə
nilm
ə
si  v
ə
  t
ə
tbiqi  h
ə
m  d
ə
 
pedaqoqun  şə
xsiyy
ə

keyfiyy
ə
tl
ərinin  göstə
ricil
ə
rind
ə
n  d
ə
 
asılıdır.  Eyni  bir  texnologiya  ilə
 
müxtə
lif 
müə
lliml
ər  öz  fə
aliyy
ə
tl
ə
rini  qura  bil
ə
rl
ər,  lakin  burada  peşəkarlığın  və
 
pedaqoji  ustalığın  keyfiyyət  göstə
ricil
ə
ri  f
ə
rqli  ola  bil
ə
r.  Pedaqoji  v
ə
zif
ə
l
ə
rin 

 
256 
m
ə
zmunundan v
ə
 
ayrılan vaxtdan asılı olmayaraq, bir
-biri il
ə
 
sıx ə
laq
ə
d
ə
 olan 
ümumi və
 
xüsusi texnologiyalar fə
rql
ə
ndirilir.  
Ümumi  texnologiyalara,
  m
ə
s
ə
l
ə
n,  t
əlim  prosesinin  qurulması  və
 
h
əyata  keçirilmə
si, 
xüsusi  tüxnologiyalara
  is
ə
  d
ə
rsd
ə
 
şagirdlə
rin 
f
ə
aliyy
ətinin 
stimullaşdırılmasını, 
onun 

tic
ə
l
ə
rin
ə
 
n
ə
zar
ə

v
ə
 
qiym
ə
tl
ə
ndirm
əni,  daha  konkret  şə
kild
ə
  is
ə
,  d
ərsin    başlanğıc 
m
ə
rh
ə
l
ə
sinin  
t
əşkilini, təlim situasiyalarının tə
hlilini v
ə.s. misal göstə
rm
ə
k olar.  
Pedaqoji texnologiyalardan biri kimi t
ə
lim texnolo
giyalarının nə
tic
ə
l
ə
ri o 
halda s
ə
m
ə
r
ə
li ola bil
ə
r ki; 

  t
ə
lim vasit
ə
l
ə
ri t
ə
lim prosesind
ə
 
aparıcı rola malik olsun;
 

  t
ə
limin  m
ə
qs
ə
dl
ə
rind
ə
 
diaqnostik  göstə
ricil
ə
r  ir
ə
lic
ə
d
ə
n  n
ə
zar
ə
td
ə
 
saxlanılsın (mə
nims
ə
m
ə
  t
ə
l
ə
b olunan s
ə
viyy
ə
y
ə
 
uyğun olsun). 
 

 
Qazanımlış  son    nə
tic
ə
 
şagirdlə
rin  t
ə
lim  nailiyy
ə
tl
ə
ri  70%-d
ən  aşağı 
olmasın. 
 
 
Pedaqoji 
texnoloogiyalar  içə
risind
ə
 
mühüm  yer  tutanl
ardan  biri  d
ə
  
t
ə
rbiy
ə
 v
ə
 
özünütə
rbit
ə
 
texnologiyalarıdır. Bu texnologiyanın ə
sas n
ə
tic
ə
si 
t
ə
rbiy
ə
 
olunanın  şə
xsiyy
ə
t  keyfiyy
ə
tl
ə
ridir.    Qeyd  etm
ək  lazımdır  ki, 
pedaqogikada  t
ə
lim  prosesin
ə
  n
ə
z
ə
r
ə
n  t
ə
rbiy
ə
  prosesi  nisb
ə
t
ə
n  z
ə
if 
öyrə
nildiyind
ə
n,  t
ə
rbiy
ə
  olu
nan  subyektin  şə
xsiyy
ə
t  keyfiyy
ə
tl
ə
rinin  h
ə
l
ə
lik 
bitkin bir göstə
ricil
əri mövcud deyildir. Ona görə
 d
ə
, t
ə
rbiy
ə
 
texnologiyaları da  
h
ə
l
ə
lik bitkin v
ə
 sistemli bir kompleks
ə
 
çevrilməmişdir. Burada söhbət xüsusi, 
yalnız  konkret  və
zif
ə
l
ə
rin  yerin
ə
  yetirilm
ə
sind
ə
n  ged
ə
  bil
ə
r.  T
ə
rbiy
ə
edici 
texnologiyalar  t
ə
rbiy
ə
edici  sistemin  z
ə
ruri  elementidir.  T
ə
rbiy
ə
edici  sistem 
öz  mahiyyə
tin
ə
 
görə
 
yalnız  pedaqoji
-psixoloji  deyil,  h
ə
m  d
ə
,  sosial-pedaqoji 
bir  sistemdir.  O,  şagirdlə
r
ə
  t
ə
lim  prosesi  vasit
ə
sil
ə
 
olduğu  kimi  ə
traf 
mühit, 
uşaqlar,  müə
lliml
ə
r,  valideynl
ə
r  v
ə
  kollektivd
ə
ki  iqlim  vasit
ə
sil
ə
  t
əsir  göstə
rir. 
T
ə
rbiy
əedici  sistemin  aşağıdakı  ə
sas  komponentl
əri  vardır:  ideyaların 
m
ə
cmuyu kimi m
ə
qs
ə
d; m
ə
qs
ə
dl
ərin reallaşdırılmasını tə
min ed
ə
f
ə
aliyy
ə
t; 
f
ə
aliyy
ə
ti  t
əşkil  edə
n    v
ə
 
onda  iştirak  edə
n  subyekt;  subyektl
ə
rin 
qarşılıqlı 

 
257 
f
ə
aliyy
ə
ti  v
ə
 
ünsi
yy
ə
t  prosesind
ə
  yaranan 
münasibə
tl
ə
r;  subyekt  t
ə
r
ə
find
ə

d
ə
rk edil
ə

mühit;
 
sistemin bütövlüyünü və
 
inkişafını tə
min ed
ə
idar
ə
etm
ə
;  
 
Pedaqogikanın bir elm kimi təşəkkül tapdığı XVI

ə
srd
ən sonra bir sıra 
t
ə
rbiy
ə
 
sisteml
ə
ri 
(A.S.Makarenko, 
V.A.Suxomlinski, 
V.A.Karakovski, 
Ş.A.Amonaşvili,     V.F. Şatalov, E.N.İlin, A.B.Reznik, Z.K.Şöyübov) meydana 
g
əlmişdir ki, bunları da müə
yy
ə
n m
ə
nada t
ə
rbiy
ə
 
texnologiyası kimi nə
z
ə
rd
ə

keçirmə
k olar.  
 
Müasir tə
rbiy
ə
 
texnologiyaları tə
rbiy
ə
  prosesin
ə
 
yeni baxış bucağından 
yanaşır,  tə
rbiy
ə
  prosesinin 
ə
n
ə
n
ə
vi  prinsipl
ə
ri  il
ə
 
yanaşı,  yeni  prinsiplə
rin  d
ə
 
n
ə
z
ə
r
ə
 
alınmasını nə
z
ə
r
ə
d
ə
 tutur. H
ə
min prinsipl
ər aşağıdakılardır:
 
1.  Subyektivlik  prinsipi.    Bu  prinsip  pedaqoqun    t
ə
rbiy
ə
 
olunanın 
şüuruna  dönmə
d
ə
n  t
ə
sir  yolu  il
ə
 
onun  ―Mən‖  obrazının  və
  m
ə
nlik 
şüurunun formalaşdırılmasını nə
z
ə
rd
ə
 tutur.  
2.  D
ə
y
ə
rl
ə
r  prinsipi.    T
ə
rbiy
ə
  olunan
ların  real  alə
min  s
ə
rv
ə
tl
ə
rin
ə
 
yönəlişliyinin  sosial  mahiyyətini,  müasir  mə
d
ə
niyy
ə
t  kontekstind
ə
 
insanın  şə
r
ə

v
ə
 
l
ə
yaq
ə
tini, 
v
ə
t
əndaşlıq  mövqeyini  və
 
s. 
formalaşdırılmasını ehtiva edir;
 
3.  Amilifikasiya  prinsipi 
uşaqlara  sə
liq
əli  xarici  görünüş,  psixofiziki 
aparat, obrazlı ifadə
l
ə
r v
ə
 s. vasit
ə
sil
ə
 
ünsiyyə
t yaratmaq v
ə
 bu t
ə
l
əbatı 
t
ə
min etm
ə
yi n
ə
z
ə
rd
ə
 tutur.  
4. 
“Burada”  və
 
“indi”  prinsipi  uşaqlara  ―söylə
diyini  burada  v
ə
  indi 
göstər‖ formulu əsasında real ə
m
əliyyatların icrasını nə
z
ə
rd
ə
 tutur. 
5. 
Şə
xsiy
ə
t
ə
  t
ə
sir  sah
ə
si  prinsipi 

 
pedaqoqun  uşağın  şə
xsiyy
ə
tin
ə

onun  m
ə
n
ə
vi  m
əkanına,  zövqlər,  mün
asib
ə
tl
ə
r  sah
ə
sin
ə
  t
ə
sirini   
ə
ks 
etdirir. 
6. 
Azad  seçim  (qeyri
-
zorakı)
  prinsipi 
uşağın  hüquqlarına  hörmə

əsasında onun seçim imkanlarında müstə
qilliyin t
ə
min edilm
ə
sini ifad
ə
 
edir.  

 
258 
T
ə
rbiy
ə
 
texnologiyaları  tə
rbiy
ə
  m
ə
qs
ə
dl
ərinin  reallaşdırılması,  hə
yata 
keçir
ilm
ə
sind
ə
  istifad
ə
  olunan  vasit
ə
l
ə
rdir.  T
əlim  texnologiyalarından  fə
rqli 
olaraq,  t
ə
rbiy
ə
 
texnologiyaları  tə
rbi
ə
edici  prosesin  h
ə
r  bir  komtonentinin 
qarşısında  qoyulan  və
zif
ə
l
ərin  uğurla  yerinə
  yetirilm
ə
sini  t
ə
min  ed
ə

ə
sas 
vasit
ə
l
ə
rdir.  Bu  vasit
ə
l
ə
r
ə
 
ə
sala
nan  pedaqoq  şagirdlərin  şə
xsiyy
ə

keyfiyy
ə
tl
ərinin  formalaşmasına    fə
al  v
ə
  d
əyişdirici  təsir  göstə
rir.  T
ə
rbiy
ə
nin 
qarşıdında  qoyulan  mə
qs
ə
dl
ə
rin  h
əyata  keçirilməsi  üçün  ayrılıqda  hər  hansı 
bitr texnologiya deyil, t
ə
rbiy
ə
vi t
ə
sir vasit
ə
l
ə
rinin optimal sistemi t
ə
l
ə
b olunur. 
Qarşıya  qoyulmuş  mə
qs
ə
dd
ən  asılı  olaraq  optimal  tə
rbiy
ə
vi  t
ə
sir 
texnologiyalarının  düzgün  seçilmə
si  yolu  il
ə
  t
ə
rbiy
ə
 
işində
 
müsbə
t  n
ə
tic
ə
l
ə

ə
ld
ə
 etm
ə
k olar. T
ə
rbiy
ə
edici t
əsir texnologiyalarının optimal seçimi və
 
onların 
düzgün tə
tbiqi h
əm pedaqoji peşəkarlıq mə
har
ə
ti v
ə
 h
ə
m d
ə
 onun zirv
ə
sidir.  
 
 
 
Şagirdlə
rin t
ə
rbiy
ə
lilik s
ə
viyy
əsinin göstə
ricil
ə
ri 
1.  Ail
ə
d
ə
 
davranış. 
Ail
ə
  probleml
ə
rinin  v
ə
 
iĢlə
rinin  h
ə
llind
ə
  f
əal  iĢtirak; 
ail
ə
nin  dig
ər  üzvlə
ri  il
ə
  birg
ə
 
uğurlara  və
  k
ə
d
ə
r
ə
 
Ģə
rik  olma;  tam 
özünə
xidm
ə
t;  evd
ə
 
tapĢırılmıĢ daimi iĢlə
ri  yerin
ə
  yetirm
ə
k;  ail
ənin kiçik 
v
ə
 
yaĢlı üzvlə
rin
ə
 
qayğıkeĢliklə
 
yanaĢmaq; valideynlə
rin v
ə
 ail
ə
nin dig
ə

yaĢlı  üzvlə
rinin  x
ə
b
ərdarlıqlarından  düzgün  nə
tic
ə
 
çıxarmaq;  ailə
nin 
bütün  üzvlə
ri  il
ə
  n
ə
zak
ə
tl
ə
  davranmaq;  ail
ə
 
üzvlərinin  ad  günlə
rinin, 
yubileyl
ə
rinin  v
ə
  dig
ər  bayramların  keçirilmə
sind
ə,  onların  hə
diyy
ə
l
ə
rl
ə
 
t
ə
brik 
edilm
ə
sind
ə
 
t
əĢəbbüskar  mövqedən  çıxıĢ  etmə
k; 
ail
ə
 
bayramlarının  keçirilmə
sind
ə
  v
ə
 
onlara  hazırlıq  iĢlə
rind
ə
  f
əallıq 
göstə
rm
ə
k. 
2.  M
ə
kt
ə
bd
ə
 
davranış.
  D
ə
rsd
ə
  diqq
ə
tlilik  v
ə
 
intizamlılıq,  keçilmiĢ  tə
lim 
materiallarının  müzakirə
sind
ə
  v
ə
  d
ərsin  gediĢində
  f
əal  iĢtirak  etmə
k; 
t
ə
lim 
ə
m
ə
yind
ə
  s
ə
liq
ə
lilik  v
ə
 
çalıĢqanlıq,  müə
lliml
ə
rin  verdiyi  t
ə
lim 
tapĢırıqlarının yerinə
 yetirilm
ə
sind
ə
 s
ə
y; t
ə
limd
ə
 
uğur və
 
uğursu
zluqlara 
düĢüncəli münasibət; tapĢırılmıĢ ictimai tapĢırığın icrasında mə
suliyy
ə


 
259 
hissi;  t
ə
n
əffüslə
rd
ə
 
intizamlı davranıĢ; “ġagirdlər üçün qaydalar”a ciddi 
ə
m
ə
l  etm
ə
k;  m
ə
kt
ə
b  v
ə
  sinif 
əmlakına  qayğıkeĢ  münasibə
t;  sinfin  v
ə
 
m
ə
kt
ə
bin  ictimai  h
əyatında  fə
al  i
Ģtirak;  sinif  kollektivində
  veril
ə

tapĢırıqlara  hörmə
tl
ə
 
yanaĢmaq;  rə
hb
ə
rlik  etm
ə
k  v
ə
  tabe  olmaq 
bacarıqları.
  
3. 
Böyüklə
r
ə
 
münasibə
t. 
Ünsiyyə
td
ə
  n
ə
zak
ətlilik; böyüklərin göstəriĢi və
 
tapĢırıqlarına  düĢüncəli  münasibət;  ehtiyacı  olan  böyüklə
r
ə
 
kömə

göstə
rm
ək;  böyüklə
rl
ə
 
görüĢə
rk
ə
n  v
ə
 
ayrılarkə
n  onlarla  n
ə
zak
ə
tli 
davranıĢ.
 
4.  H
əmyaşıdlara  münasibə
t.  Oyunda  v
ə
  birg
ə
  f
ə
aliyy
ə
td
ə
  f
əallıq;  öz 
sevinc v
ə
 k
ə
d
ərini yoldaĢlarla bölüĢmə
y
ə
 c
əhd; yoldaĢlarının sevinc və
 
k
ə
d
ə
rin
ə
 
Ģə
rik  olmaqda  s
ə
mimiyy
ət;  yoldaĢlara  tə
m
ə
nnas
ız  kömə

etm
ək; öz sinfinin və
 
yoldaĢlarının Ģə
r
əfini qorumaq; yoldaĢlar sə
hv
ə
 v
ə
 
nöqsanlara  yol  verdikdə,  onlara  qarĢı  münasibə
td
ə
 
prinsipiallılıq;  və
di 
d
ə
qiq  yerin
ə
  yetirm
ə
k  v
ə
 
sözünün  üstündə
 
durmaq  bacarığı; 
mübahisə
l
ər zamanı sə
birlilik. 
5. 
Küçə
d
ə
  v
ə
  ictimai  yerl
ə
rd
ə
 
davranış.
  Yol  h
ə
r
ə
k
əti  qaydalarını 
gözlə
m
ə
k;  t
ə
bi
ə
t
ə
  v
ə
 
heyvanlara  münasibə
td
ə
  m
ə
h
ə
bb
ə
t  v
ə
 
qayğıkeĢlik;  ictimai  yerlə
rd
ə
,  n
ə
qliyyatda  qayda-qanunu  v
ə
  s
ə
liq
ə
ni 
gözlə
m
ə
k; n
əqliyyatda qadınlara və
 qocalara yol verm
ə
k. 
6. 
Özünün
-
özünə
 
münasibə
ti. Da
im faydalı iĢlə
rl
ə
 m
əĢğul olmaq; vaxtını 
boĢ
-
boĢuna  keçirmə
m
ə
k;  paltar  v
ə
 
ayaqqabını  sə
liq
əli  saxlanaq;  gün 
rejimin
ə
  v
ə
  s
ə
h
ər  gimnastikasına  ə
m
ə
l  etm
ə
k;  h
əmiĢə
 
doğruçul  və
 
ə
dal
ətli  olmaq;  özünə
  aid  olmayan 
əĢyaları  icazəsiz  götürmə
m
ə
k; 
adamlara  qarĢı  xeyir
xah  olmaq,  etiraf  etdikd
ə
 
onların  sə
hvl
ə
rini 
bağıĢlamağı  bacarmaq;  özünə
  fayda  v
ə
 
uğur  gə
tir
ə
  bil
ə
c
ə
k  f
ə
aliyy
ə

növü  seçmək;  daim  öz  hə
r
ə
k
ə
tl
ə
rini  v
ə
 
davranıĢını  tə
hlil  etm
ək,  öz 
s
ə
hvl
ə
rini  etiraf  etm
ək,  yalançılığa,  oğurluğa  qarĢı  barıĢmazlıq;  pis 
ad
ə
tl
ə
rd
ən  uzaq  olmaq;  özünün  ə
sas  maraq  v
ə
  meyll
ə
rini, 

 
260 
qabiliyy
ə
tl
ərini inkiĢaf etdirmək; baĢladığı iĢi sona çatdırmaq; çə
tinlikl
ə

qarĢısında  dözüm  və
  irad
ə,  sistematik  olaraq  özünütə
rbiy
ə
,  fiziki 
özünütə
kmill
əĢdirmə
  il
ə
  m
əĢğul  olmaq,  həmiĢə
 
gözəl  xarici  görkə
md
ə
 
olmaq; 
ə
d
ə
biyyat v
ə
 inc
ə
s
ə
n
ə
t
ə
 daim maraq, televiziyada m
ə
hdud vaxt 
ə
rzind
ə
 v
ə
 
yalnız maraqlı olan, yaĢına uyğun veriliĢlə
r
ə
 
baxmaq; ölkə
d
ə
 
v
ə
 
dünyada  baĢ  verəm  mühüm  siyasi  hadisə
l
ə
rd
ə
n  x
ə
b
ə
rdar  olmaq; 
özünü  və
 
yoldaĢlarını  açıq  tə
nqid  etm
ə
kd
ən  çə
kinm
ə
m
ə
k;  V
ə
t
ə
ni 
sevm
ə
k  v
ə
 
onu  qorumağa  hazır  olmaq,  milli
-m
ə
n
ə
vi  d
ə
y
ə
rl
ə
r
ə
,  tarixi 
keçmiĢə
 
hörmə
tl
ə
 
yanaĢmaq;  öz  fikrini  fakt  və
  m
ə
ntiqi  arqumentl
ə
rl
ə
 
əsaslandırmağı bacarmaq.
 
Bu  göstə
ricil
ər  şagirdlərin  yaş  qruplarından  asılı  olaraq  də
qiql
əşdirilə
  v
ə
 
konkretl
əşdirilə
 birl
ə
r.  
 
Yüklə 2,34 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   47




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin