Ijtimoiy fanlar ” kafedrasi falsafa



Yüklə 3,62 Mb.
səhifə427/433
tarix24.10.2023
ölçüsü3,62 Mb.
#160352
1   ...   423   424   425   426   427   428   429   430   ...   433
Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq-www.hozir.org

TARQATMA MATERIALLAR 

362
11



Қ

aдuмги

Ҳ

индистонфалсафасu

12






TARQATMA MATERIALLAR 

363


Веда"лар тўртта 
тўпламдан иборат
бўлиб,булар
"Ригведа" "Самаведа" 

"Яжураведа" 


"Адхарваведа" деб
аталади.Уларнинг 
фалсафий шарҳ-
лари, 

фалсафий


мушоҳадага 
оид
қисмлари

"Упанишад"лар деб 


номланди.
Қадимги ҳинд 

фалсафий


мактаблари икки 

гуруҳга
бўлиниб,улар

Астика ва 
Настика деб
аталади.

Астика гуруҳига 


кирувчи фалсафий
мактаблар Веданта, 
Санкхья, Йога,
Вайшешика, Ньяя ва 
Миманса мактаблари
"Веда“нинг 
илоҳийлигини тан
олишади ва бу ёзма 
ёдгорликни
ҳақиқатнинг ягона 
манбаси деб
билишади. 
Настика гуруҳига 

кирувчи мактаблар


сифатида

Чорвака, Локаята, 


буддизм,
жайнизм 

мактаблари


қайд

қилинади.


16
Қ




a


д


u


мги


Хитой


фалсафас


u
Э
рамиздан
олдинги

VI

-
III 

асрлар

да

Хитойда
асосан

олтита

фалсафий


таълимот


(


мактаб
)

шаклланган


:

конфуцийчилик


,
даосизм

моизм

,

легизмлар


ва

бошқалар


.


Конфуцийчилик
таълимоти

бўйича

ҳар

бир

ижтимоий

қатламнинг


ахлоқ

нормалари


мавжуд

бўлиб

,

уни
ўзгартириш

мантиқка

зиддир

.

Масалан
бошқарувчилар

тоифасига
кирган

кишилар

ахлоқ

нормаларини


иктисодий

кам

таъминланган
ижтимоий

қатлам

ахлоқ

қоидаларига


қараб

ишлаб

чиқиш

мумкин

эмас

.


Ахлоқ
мезонлари

кишиларнинг


жамиятдаги

мавқеларига


,
иқтисодий
таъминланганлик

даражасига


қараб

ўзгариб

,

такомиллашиб


борувчи

ижтимоий


жараёндир


.





TARQATMA MATERIALLAR 

364


17
Асосий фалсафий доктриналар


Хитой фалсафасинингдаврларива ўзига хослиги
Хитой фалсафаси

Хитой фалсафасининг ривожланиш даврлари.


Хитой фалсафасида ўз аксини топган Олам ва борликнинг хитойча куришнинг ўзига хос хусусиятлари

•мил. авв. VII а. – мил. III а. –кадимги миллий фалсафий мактабларнинг вужудга келиши ва ривожланиши;



III - XIX аа. – Хиндистондан буддизмнинг кириб келиши ва миллий фалсафий мактабларга таъсири;

Хитойни мавжуд оламнинг маркази сифатида кабул килиш;



алохида ходисалар, тарихни циклик (айланма) жараен сифатида тушуниш;

Ер ва Осмон олдида Ерда космик циклларнинг тугри амалга ошиши учун жавобгарлик сезиш;



инсон, табиат ва коинот бир бутунлик сифатида кабул килиш;

онгнинг консервативлиги, утмишга йуналганлик, узгаришлардан куркиш;



XX а. – хозирги давр – хитой жамиятининг епиклигига чек куйилиши, хитой фалсафасининг гарб ва жахон фалсафаси ютуклари
билан бойиши.

жамоадан алохида бир шахснинг ажратилмаслиги;

табиат офатлари билан курашда алохида шахснинг кучсизлигини англаш;жамоавий (оммавий) мехнат шаклларига ургу бериш 


(Буюк Хитой девори курилиши, дамбалар курилиши, каналлар казилиши, сув тошкинлари билан кураш,
ирригацион дехкончилик ва б.); шундан – ташкил килувчи куч-давлат-олдида хурмат ва куркув;




инсон, жамият ва давлатни бутун бир бирлик сифатида кабул килиш; жамиятда вертикал муносабатларнинг
(хокимиятбуйсуниш), субординация, бошликларга буйсуниш, императорни давлатни бирлаштирувчи буюк куч сифатида тан олиниши, 
давлатни эса-жамиятни бирлаштирувчи куч сифатида тан олиш, император шахси, хокимияти ва мансабининг худолаштирилишининг
таркалиши;

узаро муносабатларда конформизм, тинчлик ва харакатсизликка мойиллик билдириш;

хаетни авваломбор рухнинг танадаги хаети сифатида кабул килиш, нариги дунедаги хаетни ердаги хаетдан устун куйиш, хар бир 


инсоннинг ердаги хаетини имкон даражасида узайтириш (утлар, жисмоний машклар ердамида, тугри хает тарзи олиб бориш, оламга туғри
муносабатда булиш);

ташки кучларни реал деб тан олиниши, улганларни тирикдек кабул килиш;

ота-оналарга, катталарга хурмат, аждодлар ва рухларга ("шэнларга") эхтиром.







TARQATMA MATERIALLAR 

365


24
Қ


адимги


юнон


фалсафасининг


ривожланиш


даврлари
Эллинизм

даври

(

мелоддан


аввалги

VI

-
II

аср

)

полис


инқирози

ва

юнонлар
хукумронлиги

ва

Искандар
Зулқайнар

ва

унинг
авлодлари

бошчилигидаги


Осиё

ва

Африкада
йирик

давлатчиликнинг


ташкил

қилиниши


даври

К

иникларнинг


анти

-


ижтимоий
фалсафасининг

тарқалиши


;
Асосий


йўналишлар


Хусусиятлари
А

нтик

ахлоқнинг
ва
фалсафий
қадриятлари

инқирози


.


Ф
алсафада

стоиклар


йўналишининг


пайдо

бўлиши

;

Х
удолар

ва

шунга
ўхшаш

ғ

айритабиий


кучларга

нисбатан


қўрқувнинг


нисбийлиги

;


Сократ
мактаблари

-


нинг
фаолияти

Платон

Академияси
,
Аристотель
Ликея

киреклар


мактаби

ва

х
.

к

.;
Ў

з

-
ўзида

жисмоний

ва

руҳий
мадад

излаш

;

Эпикур
фалсафаси

ва

х
.

к

.;
В

оқеликдан
воз

кечишга

интилиш

;


Ш
ахсни

бахт

ва

лаззатнинг


олий

неъмати

эканлигини
тан

олиш

. (

жисмоний


-


киренаиклар

ахлоқий

-

Эпикур
).

25
Фалес
(

эрамиздан


олдинги

624

-

547


йиллар

)


,
у

Милет

шаҳрида

истиқомат


қилг

a


н
.

Дунёнинг


асосида

сув

ётади

,

ҳамма
нарса

сувдан

келиб

чиқади

ва

яна
сувга

айланади


.


Анаксимен
(

эрамиздан


олдинги

588

-

525


йиллар

)

ҳавони



ҳамма

нарсанинг


асоси

деб

тушунган

.

Ҳаво




қуюқлашса


сув





янада


қуюқлашса


ер





тош


ва


бошқа


моддий


жисмлар


вужудга


келади





агар


ҳаво


сийраклашса


олов


вужудга


келади


,


деб


ишонтиришга


ҳаракат


қилган


.



TARQATMA MATERIALLAR 

366


26


Қ


адимги


юнон


(


антик


давр


)


фалсафасининг


ривожланиш


даврлари


Рим


даври


милоддан


аввалги


I


аср


ва


милодий


V


аср


Машҳур


файласуфлар


Хусусиятлари


Сенека
Қадимги

Юнон

ва

қадимги
Рим

фалсафасининг
ўзаро

таъсири

. (

Қадимги

юнон

фалсафаси


рим

давлатчилиги


доирасида

ривожланган


ва
ўзида
унинг

таъсирини


сезган

,


айни
пайтда

қадимги

рим

фалсафаси


қидимги

юнон

ғ

оялари
ва

анъаналари
заминида

шаклланган


;
)


Марк


Аврелий


(


Рим


императори


161


-

180


йиллар


)
Қ
адимги
юнон

ва

қадимги
рим

фалсафаси


-
антик
фалсафада

ўз

ифодасини
топади

;


Тит


Лукреций


Кар
А

нтик

фалсафага
забт

этилган

халқларнинг
анъана

ва

ғояларининг
таъсири
Стоиклар
Фалсафа

,


файласуф
ва

давлат

институтларининг
яқинлиги

. (

Сенека

рим

императорини
тарбиялаган

,


Марк
Аврелийнинг

ўзи

император
бўлган

;


)



Yüklə 3,62 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   423   424   425   426   427   428   429   430   ...   433




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin