Ijtimoiy fanlar ” kafedrasi falsafa

Дастлабки


насронийлар
Т

абиат

муаммоларига
эътиборнинг

нисбатан

камлиги

;

И
нсон

,

жамият
давлат

муаммоларига
эътиборнинг

кучлилиги

;
Э
стетиканинг

гуллаб

яшнаши

, (

фалсафанинг
предмети

инсон

хулқ

-

атвори
ва

фикри

бўлган

)

;

27
Қадимги

юнон


(


антик


)

фалсафасининг


ривожланиш


даврлари


Суқр


о


тгача


бўлган


давр


(


Эра


. 


VII


-


V


аср


)

уларнинг


асосий


муаммоси


табиат


ҳ


одиса


-


ларини


тушунтириш


, 


космос


моҳияти


, 


теварак


-


атроф


, 


борлиқнинг


келиб


чиқиши


эди


, 


фалсафа


услуби

–

ўз


дунеқарашини


баён


қилиш


ва


уларни


догмага


айлантириш
«
Суқр


о


тгача


бўлган


файласуфлар


, 


бу


даврнинг


вакиллари


»
Милет

мактаби

–

«
физиклар

»

Фалес
, 

Анаксимандр
,
Анаксимен


Эфеслик


Гераклит


Элей


мктаби


Атомчилар


(


Демокрит


, 


Левкипп


)


б


арча


бошқа


файласуфлар


Классик


(


мумтоз

)


Суқрат


даври


(


Эр


.


ав


. 


V


аср


ўртаси


IV


охири


-


қадим


Юнон


фалсафасининг


гуллаб


-


яшнаган


давр


)

---

TARQATMA MATERIALLAR 

367
28

Суқратгача


бўлган


файласуфлар


, 


бу


даврнинг


вакиллари


Асосий


йўналишлари


Космос


ва


табиат


моҳиятини


ўрганишнинг


мумтоз


даври


ва


«


Суқротгача


»


лар


томонидан


ўрганилиши
Софистлар

фалсафаси

Суқрот

фалсафаси

«
Суқрот
»

мактабининг

юзага

келиши

Платон

фалсафаси

Аристотель

фалсафаси

Су
қ
ротчилар

даври

файласуфлари
бирлам

-

чилик
масаласига

кам

эътибор

берганлар

К
оинот
табиатини

яратишда

худоларнинг

иштирокини

фараз

қилганлар
Борлиқни

пайдо

бўлишини

тахминий

ғоясини

илгари

сурганлар

Платон

реал

дунёдаги

илгариги

ёки

реал

дунёда

кўринган

тоза

ғоялар

таълинотини

яратган

.

фалсафанинг
демократик

-

догматик
услубидан

диологик

-

нисбат
услубига

ўтдилар

Мантиқнинг
риволанишига

хисса

қўшдилар

Амалий

фалсафа

-

таълимотини
илгари

сурдилар

33
Суқрот


(


милоддан


аввалги


469


-

399


й


. 


)


Софистикага


алоқадор


файласуфлардан


бири


.


Хусусиятлари


Суқрот


фаолиятининг


тарихий


аҳамияти
Суқрот

йирик

фалсафий

асарларни

яратмаган

бўлсада

,

тарихга
буюк

колемист

, (

ба

ҳ
сга

чорловчи

)

донишманд

,

файласуф

-

педагог

сифатида

ном

қолдирган
.
Б
илимни

тарқатишга

,
фуқароларнинг
маърифатли

бўлишга

хайриҳоҳ

бўлган

;

Суқрот
яратган

ва

қўллаган

асосий

метод

«

майевтика

»

номини

олди

.

Унинг
моҳияти

шундаки

,

мантиқий

усуллар

,

қарши
саволлар

ёрдамида

суҳбатдошни

ҳақиқатни

мустақил

топишга

йўналтириш
.
И
нсониятнинг

азалий

муаммолари
яхшилик

ва

ёмонлик
, 

муҳаббат

,

ҳалоллик
ва

шу

кабиларга
жавоб

излаган

;

Суқрот
ўз

фалсафасини
ва
маърифий
ишларини

майдонларда

халқ

орасида

очиқ

мулоқот

тарзида

олиб

борган

диалог

мавзулари
ўз
даврининг
долзарб

муаммолари

ҳатто

ҳозирги

кунда

ҳам

аҳамиятини
йўқотмаган

,

яхшилик
; 

ёмонлик

;

муҳаббат

; 

бахт

;

ҳалоллик

ва

шу

кабилар
бўлган

.

Ҳ
озирги

замонда

кенг

қўлланиладиган

«
майевтика
»

методини

яратган

;

Ҳ
а

қ

и
қ

атга

эришишнинг

диалектик

методини

яратди

-

уни
эркин

ба

ҳ
сда

эгаллаш

мумкинлигини

исботлаган

;

Ў
з

ишининг

давомчилари
шогирдларини

тарбиялади

(
масалан
, 

Платон

)

қатор

«

Суқрот
мактаблари

»

бошида
турган

.

---

TARQATMA MATERIALLAR 

368

50
“


Авесто

”

Ўз


даврининг


ҳуқуқий


, 


ахлоқий


меъёрлари


ўз


аксини


топган


. 


Олам


нур


ва


зулмат


,


ҳаёт


ва


ўлим


,


тана


ва


жон


, 


яхшилик


ва


ёмонлик


, 


эркинлик


ва


тобелик


кабиларнинг


азалий


курашидан


иборат


Ҳаётнинг


кечиши


:

табиатда


нур


ва


зулмат


,


борлиқда


ҳаёт


ва


ўлим


, 


ижтимоий


ҳаётда


яхшилик


ва


ёмонлик


, 


нафосат


оламида


гўзаллик


ва


хунуклик


, 


динда


Ахурамазда


ва


Ахриманнинг


азалий


ва


адабий


зиддияти


каби


шаклларда


намоён


бўлади


Олов

–

оламни


нурафшон


қилувчи


,


Одамларни


гуноҳлардан


покловчи


сеҳрли


куч


. 


Ер


ва


сув

–

ҳаёт


манбаи


. 


Миллий


давлатчилик


анъналари


ўз


аксини


топган


бу


китоб


, 


фақат


мустақиллик


йилларида


қадрланди


.


2001

йилда

“

Авесто

”

нинг


2700

йиллиги


нишонланди


. 

“

Авесто

”

китобини


биринчи


марта


ўзбек


тилига


Асқар


Маҳкам


таржима


қилган


.

---

TARQATMA MATERIALLAR 

369

52