«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

 
Ijtimoiy-madaniy 
tarkiblar
esa ijtimoiy va madaniy 
omill
arni, ya’ni qadr-
qimmat, munosabat, tendensiya, urf-odatlar, hayot tarzi, etiqodlar, didlar va xulq 
atvor kabilarni o’z ichiga oladi. Texnologik komponentga esa ilmiy va sanoat 
kashfiyotlari kiradi. Global component esa globallashuv jarayoniga tasir 
o’tkazuvchi muammolarni va dunyo iqtisodini o’z ichiga oladi. Menejerlarning 
qarorlari va harakatlaridagi potensial cheklovlarni shu komponentlar yaratib 
beradi. Bulardan 2tasiga chuqurroq nazar solamiz, bular: iqtisodiy va demografik 
jihatlar
18
.
 
 
Iqtisodiy inqiroz – bazi analitiklar tomonidan “Buyuk Chekinish” deb atalgan 
– AQSHdagi uy eagalri uy to’lovlarini to’lay olmasliklarini anglab yetganida uy 
oldi sotti bozoridagi yuzaga kelgan tartibsizlikdan boshlandi. Bu muammolar tez 
orada kredit bozorlarini ham vayron qildi. 
Birdaniga, biznes amaliyotlari uchun kreditlar imkonsizga aylandi. Bu iqtisodiy 
noqulayliklar-ning dunyo bo’ylab tarqalishiga ko’p vaqt ketgani yo’q. 
18
Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012.
 
46-50-betlar 
7.1.-chizma 

---

76 
Bunday ommaviy muammolarga nima sabab bo’ldi? Mutaxassislar uzundan 
uzoq ro’yhatni tuzib chiqishdi: uzoq muddatli kam foizli ustamalar, AQSH uy 
bozori asosiga yetgan putur, va ommaviy dunyo zaiflashuvi kabilar bu ro’yhatdan 
joy olgan. Biznes va talabgorlar kreditlari birja o’yinlariga jalb etiladigan bo’ldi, 
bu kreditlar mavjud vaqtda muammo emas edi. Shunga qaramasdan zaiflashuv 
ko’tarib ketgach dunyo iqtisodiy tizimi zararlanishi tezlashib ketti va deyarli 
quladi. Hozir, ommaviy oldindan bashoratlar, ko’p davlatlardagi ulkan aholi 
qarzdorlik buzilishi, va ish yoqotishlardan kelibchiqayotgan ijtimoiy muammolar 
AQSH va dunyo iqtisodiy muhitiga bevosita ta’sir etmoqda.Xattoki, global iqtisod 
ham qayta tiklanish jarayonini sekin asta boshladi, ko’pgina mutahasislariqtisodiy 
muhit menejerlar va tashqilotlarga avvalgidek bo’lmasligi va tashqiliy qarorlarni 
va harakatlarni cheklab qo’yishini malum qilishdi. 
 
Muhit noaniqligini baholash
19
.
 
Tashqi muhit cheklovlaridan biri tashqilotning foydasiga ta’sir etuvchi 
muhitdagi noaniqlik miqdori. Muhitdagi noaniqlik deganda tashqilot muhitining 
murakkablik va o'zgarish darajasiga ishora qiladi.
Noaniqlikning birinchi ko’rsatkichi ozgarish darajasi hisoblanadi.Agar 
muhitdagi komponentlar tez tez o’zgarib tursa u dinamik muhit bo’ladi.Agar 
ozgarish juda kam bo’lsa, u stabil bo’ladi.Stabil muhitda joriy raqobatchilardan 
tashqari yangi raqobatchilar bo’lmasligi mumkin.Misol uchun, Zippo 
Manufacturing, o’zining Zippo zajigalkalari bilan mashhur, stabil muhirda turibdi: 
raqobatchilari kam va texnologik o’zgarishi kam. Birgina tashqi muhit ta’siri shuki 
19
Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012. 50-60-betlar 

---

77 
chekuvchilar soni juda kamaygan, shunga qaramay global bozorda mahsulotlar 
etiborga sazovor bo’lmoqda. Aksincha, musiqa sasnoati dinamik(juda noaniq va 
taxmin qilib bo’lmaydi) muhitda. Sonli format va musiqa yuklash saytlari sanotni 
ostin ustin qilib yubordi va yuqori darajada noaniqlik olib kirdi.
Agar o’zgarish taxmin qilsa bo’ladigan bo’lsa uni dinamik deb hisoblasa 
ham bo’ladimi? Yo’q. Tasavvur qiling savdo markazlari sotuvning chorak qismini 
yoki uchdan bir qismini Noyabr va Dekabr oylarida amalga oshiradi. Dekabr 
oyidan to Yanvar oyigacha daromad pasayishi yuz beradi. Lekin buni taxmin qilsa 
bo’lgani bilan bu dinamik hisoblanmaydi
. 
Biza o’zgarish darajasi xususida gaplashganimizda, taxmin qilib 
bo’lmaydigan o’zgarishni nazarda tutamiz. Agar o’zgarish kutilsa, u menejerlar 
uchun noaniqlik hosil qilmaydi. 
Yana boshqa bir noaniqlik 
ko’rsatkichi 
tashqilot 
muhitidagi 
bir 
qator 
komponentlarni 
o’z 
ichiga 
olgan 
muhit 
murakkablik 
darajasi 
hamda 
bu 
komponentlar 
haqidagi 
tashqilotning 
bilim 
ko’nikmalari 
hisoblanadi. 
Kamroq raqobatchilar, mijozlar, 
taminlovchilar, 
hukumat 
agentliklari, va boshqalarga ega 
bo’lgan 
tashqilot 
kamroq 
darajada murakkab va noaniq 
muhitga 
tushib 
qoladi. 
Tashqilotlar 
muhit 
murakkabligi bilan har xil 
yo’llarda ish olib borishadi.
20
Misol uchun, Hasbro Toy Company o’z muhitini raqobatchilarini ko’pchili-
gini o’zlashtirish bilan soddalashtirdi. 
Murakkablik ham tashqilot o’zining muhiti haqida bilishi kerak bo’lgan bilim 
darajasi bilan o’lchanadi. Misol uchun, electron sotuvidagi menejerlar, mijozlarini 
ularning Wb sahifalari ishonchli va havfsiz ekanligiga ishntirmoqchi bo’lsalar, 
o’zlarining internet provayderlari hizmatlari haqida yetarlicha bilishlari kerak. Bir 
tomondan kollej kitob do’konlari menejerlari hoiylari haqida chuqur bilimga ega 
bo’lishlari shart emas. 
20
Robbins Stephen P.Management / Stephen P. Robbins, Mary Coulter. — 11th ed. R5647 2012.
 
55-62-betlar 

---

78 
Muhit noaniqligi konsepsiyasi menejerlarga qanday ta’sir ko’rsatadi? 
Noaniqlik tashqilotning samaradorligiga ta’sir etadi, menejerlar uni imkon qadar 
pasytirishga harakat qilishadi.Ular imkon qadar eng kam darajali noaniq muhitda 
boshqarishni tanlaydilar. Shunga qaramay, ular bu tanlovni kamdan kam nazorat 
qilishadi.Yana bugungi tashqi muhit tabiati shuni ko’rsatadiki ko’plab sanoatlar 
bugungi kunda ancha dinamik o’zgarishga duch kelishmoqda, muhitni ancha 
noaniqlashtirishmoqda
21
.
Qisqa xulosalar 
Ijtimoiy menejment usullari mohiyati. Boshqaruv ta’siri usullari yig’indisida
ularning o’rni va roli. Boshqaruvning tashkiliy -ma’muriy usullari, ijtimoiy
menejment ta’siri ostida ularning o’zgarish tendentsiyalari. O’z-o’zini boshqarish - 
ijtimoiy menejmentning eng samarali usullaridan biri. Turli usullarni birlashtirish 
zarurati - ijtimoiy menejment tamoyili.