«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

 
14.2.Mahalliy resurslardan ratsional foydalanish 
 
Mahalliy resurslardan ratsional foydalanish asosida mahalliy o’z-o’zini 
boshqaruv organlarini samaradorligini oshirish texnologiyalari juda keng 
qo’llanilmoqda. 
Ijtimoiy texnologiyalar va o’z-o’zini boshqarish organlari akademiyasi 
mutahassislari «SEPIN» fondi ekspertlari bilan birgalikda o’nlab innovatsiya 
mashg’ulotlari o’tkazishdi.
Innovatsion texnologiyalar asta-sekin mahalliy o’z-o’zini boshqaruv 
tashkilotlarida eskitdan qolgan o’y fikrlardan qutilish yo’llarini aniqlaydi. Ular 
quyidagilarga olib kelishi mumkin: 
9
Formal munosabatdagi xatoliklar mahalliy o’z-o’zini boshqaruvning 
mohiyati uning tashkiliy huquqiy formasi bilan almashtiriladi, ya’ni mahalliy halq 
mahalliy muammolarini echishda ishtirok etishdan mahrum bo’lishadi. 
Mahalliy o’z-o’zini boshqarish me’yoriy-huquqiy, tashkiliy shartlari asosida 
bo’lishi mumkin. 
Tezlashtirish natijasidagi xatoliklar - o’z-o’zini boshqa-rish organlarining 
tibiiy shakillanishining buzilishiga olib keladi. 
1.
Ma’muriy bosim xatoliklari - «yuqori»dan mahalliy 
hamjamiyatga turli hil qoidalarga, rejimlarga bog’lab qo’yish. 
Mahalliy boshqaruv tashkilotlarining kontseptual g’oyasi - fikrlar «past»dan 
bilan moliyaviy-huquqiy ta’minot «yuqori»dan strategiyasini - mahalliy o’z-o’zini 
boshqaruv kontseptsiyasi yangi bir g’oya bilan to’ldiradi. Munitsipal 
menejmentning sanoat - moliyaviy guruhlari yordamida, halq mablag’lari hamda 
munitsipal mulkni yig’iladi, nazorat qilinadi, odamlarning mahalliy muammolarini 
hal qilishdagi ishtiroki maxsuoshqa bir motivatsiyasi yaratiladi, nobyudjet foydalar 
orqali moliyaviy mablag’larni topish manbalari yaratiladi. 
Bunday rivojlanish kontseptsiyasi «SEPIN» dasturida bayon etiladi. Bu 
dasturda mahalliy hamjamiyatning antikrizis boshqaruv texnologiyasining 
boshqacha modeli ham beriladi.
Mahalliy 
o’z-o’zini 
boshqaruvni 
mustahkamlash 
- 
hokimiyatni 
tashkillashtirish printsipi, demokratiyalashtirishning samara-dorligi, federal 
hokimiyatni «past»dan tuzish, davlatni fuqa-rolik jamiyatining madaniylashgan 

---

123 
institutga aylanishidir. 
Jahon tajribasi ko’rsatadiki, mahalliy o’z-o’zini boshqa-ruvning tizimli 
modeli asosiga mahalliy o’z -o’zini boshqaruv organlarining halq tomonidan 
saylanishi va uning oldida mas’uliyatni xis qilish ta’minlash qo’yilishi kerak. 
Asosiy shart qilib hokimiyat organlarini shu darajada ham hokimiyatlarga 
bo’lish printsipi taqdim etiladi. Mahalliy hokimiyat organlari nazorat va boshqaruv 
faoliyatini qonun doirasida, o’zlarining mas’uliyatlari ostida halq muammolarini 
echishni qandaydir bir sistemali modelini namoyon etishlari zarur.
Umuman olganda mahalliy o’z-o’zini boshqarish organlari davlatning
doimiy faoliyatiga samarali yordam berishmoqda. 
Korporativ printsiplarga, korporativ iqtisodiyotga asoslangan mahalliy 
boshqaruv organlarini rivojlantirishning yangicha yondashuvi quyidagi qadamlarni 
bajarish orqali amalga oshiriladi:
-
Qonun doirasida federal darajada hokimiyatlarni markazlashtirish 
muammolari aniq qo’yiladi; 
Qonun asosida mulkchilik muammolari, er, moliya - byudjet siyosati, davlat 
funktsiyalar va mahalliy o’z-o’zini boshqarish organlari vazifalari hal etiladi; 
Munitsipal hokimiyat, munitsipal ta’lim, munitsipal mulk va boshqa 
munitsipal resurslar tushunchalariga aniqlik kiri-tiladi, bundan esa umumiy 
munitsipal siyosat tushunchasi aniqlanadi;
10
Davlat tomonidan alohida mahalliy organlarining vazifalari belgilanganda 
ular albatta kerakli bo’lgan moddiy moliyaviy va boshqa resurslar bilan 
ta’minlanadi; 
Qonun chiqaruvchi organlar: 

Barcha xo’jalik sub’ektlari faoliyatlari uchun huquqiy keknglikni 
yaratadilar, shu jumladan, o’z-o’zini boshqarish organlariga;

Qonun va boshqa me’yoriy huquqiy aktlar qabul qilingan holda munitsipal 
siyosat masalalarini kafolatlaydilar; 

Umumiy munitsipal siyosat davlat dasturini qabul qiladilar, shu asosda 
mahalliy o’z-o’zini boshqarish organlariga qonun bazasi doirasida aniq maqsad va 
vazifalar taqdim etadilar, shu jumladan munitsipal darajasida; 

Umumdavlat ijtimoiy standartlarni kafolatlaydilar, ya’ni minimum 
yordamni, ular davlat tomonidan olishlari shart. Bunday yondashish davlat ijtimoiy 
siyosatida ilmiylikni ta’min etadi. Oxirida esa munitsipal siyosat ishlab chiqiladi, 
tadbiq etiladi va u quyidagilarni bajarish imkoniyatiga ega:
a) fuqarolar uchun qonun doirasida ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni samarali 
tartibga solishni amalga oshirish; 
b) halq talabidan kelib chiqqan holda jahon tajribasi asosida munitsipal 
birlashmalarning ijtimoiy rivojlanishi uchun shart sharoitlar yaratish. 

---

124 
Mahalliy o’z-o’zini boshqaruv organlarida yashovchi halqlarga mustaqil 
ravishda quyidagi imkoniyatlar berilishi mumkin: 

Real o’z-o’zini boshqarishga o’tish yo’llarini, bosqichlarini, shakllarini 
aniqlash; 

Tarixi, milliy hamda mahalliy udumlarni hisobga olib mahalliy o’z-o’zini 
boshqaruv organlarining strukturasini tashkil etish; 

O’z fikr, initsiativalarini amalga oshirish uchun o’z yo’llarini izlab topish 
imkoniyatlari va boshqalar; 
Faqatgina kvartal va mikrorayon, qishloqlarda o’z-o’zini boshqaruv orqali 
zamonaviy munitsipal boshqaruvni tashkil etish va resurs bazalaridan samarali 
foylananish imkoniyati paydo bo’ladi, u rivojlantirish mexanizmi va boshqa bir 
qator ijtimoiy masalalarni hal qilish imkonini beradi. 
Mahalliy hamjamiyatning analitik modellarini qo’llash: funktsional, 
boshqaruv - tashkiliy, moddiy-moliyaviy va huquqiy mexanizmlar orqali mahalliy 
o’z-o’zini boshqarish organlarining funktsiyalarini va sturkturasini yaxshiroq 
ko’rib chiqish imkoniyatini beradi.
Ba’zi bir rayonlar soliq bazasi bo’yicha oshiqchalikka ega, boshqalarga esa 
minimum ijtimoiy standartlar ta’minlash uchun mablag’lar etishmaydi. 
Davlat tomonidan standartlar solish hammaga, ya’ni yaxshi yashashni 
hohlovchilarga iqtisodiy muvoffaqiyat imkoniyatini yaratadi, ammo Avstriya, 
Shvetsiya, Finlyandiya kabilarda ham xamjamiyatlarning moliyaviy quvvati juda 
turli xil. Rossiya uchun bunday nomutanosiblik juda xarakterlidir. Muammodan 
chiqish uchun turli xil usullardan: iqtisodiy va ijtimoiy vaziyatni yaxshilash uchun 
sharoit yaratilishi, tadbirkorlikni qo’llab - quvvatlanishi, kichik biznes, aniq 
territoriya halqlarini maqsadlarini qo’llash kabilardan foydalaniladi.