Ijtimoiy pedagogikada ishontirish metodi

21. 
BOLALIK –INSONNING IJTIMOIY HAYOT ME’YORLARINI 
EGALLAY BOSHLASH DAVRI 

Bolaning ijtimoiylashuvi xususan insonning ijtimoiy moslashuvi uning

hamma narsani egallashga bo‘lgan ob‘ektiv ehtiyoji jarayonidapaydo bo‘ladi.
Biroq bu bilan uzviy ravishda bola boshqa bir ob‘ektiv ehtiyoj -o‘ziga xosligini
namoyon qilish hissi ham shakllanadi. Bola uni yuzaga chiqarish uchun turli usul
va vositalarni qidira boshlaydi va buning natijasida uning individuallashuvi ro‘y
beradi. Bu hodisa shunda namoyon bo‘ladiki, shaxsning ijtimoiy ahamiyatga ega
hislatlari individual, faqat shu shaxsga tegishli tarzda namoyon bo‘ladi, uning
ijtimoiy yurish-turishi takrorlanmas jihatlarga ega bo‘ladi. SHunday qilib bolaning
ijtimoiy rivojlanishi ikki o‘zaro bog‘liq yo‘nalishda olib boriladi: ijtimoiylashuv (
ijtimoiy madaniy tajriba madaniyatni o‘zlashtirish) va individuallashuv
(mustaqillik, nisbiy o‘ziga xoslikni qo‘lga kiritish). SHu tarzda ijtimoiylashuv
tushunchasi zamonaviy fanda moslashuv (birlashish) va individuallashuv
jarayonlari bilan bog‘liq ijtimoiylashuv jarayonining mazmuni inson(bola)ning
aniq bir jamiyat sharoitlariga moslashuvidir. moslashuv sub‘ekt va ijtimoiy muhit
faolliklarining yaqinlashuv jarayoni va natijasidir. (J.Pia Je, R.Mertoj).
Ijtimoiy moslashuv esa ijtimoiy muhit talablariga insonning munosabat
bildirishidir. SHunday qilib, ijtimoiylashuv (moslashuv) individning ijtimoiy
mavjudodga aylanish jarayoni va natijasidir.
Indivuallashuv insonning xali yoshligidayoq paydo bo‘ladigan ob‘ektiv
ehtiyojlari bilan bog‘liq jamiyatdagi o‘z-o‘zini egallashdir. Bu ehtiyoj:
a) o‘z qarashlariga ega bo‘lish;
b) o‘ziga xosliklariga ega bo‘lish;
v) unga tegishli bo‘lgan masalalarni hal qilish, uning o‘z darajasini aniqlab
olishiga xalaqit beradigan hayotiy holatlarga qarshi turish xohishi sifatida namoyon
bo‘ladi.
Agar shaxsning jamiyatga kirishida ijtimoiylashuv va individuaalashuv
jarayonlari o‘rtasida tenglik yuzaga kelsa, insonning jamiyatga yaqinlashuvi ro‘y

---

---

2 kurs talabasi (………)

86
beradi. SHu bilan birga bu yerda shaxs va muhitning o‘zaro ta‘sir etish ham sodir
bo‘ladi. SHunday qilib, muvaffaqqiyatli ijtimoiylashuv moslashuv va
individuallashuv o‘rtasida muvozanat saqlangandagina amalga oshishi mumkin.
Bu jarayon 3 asosiy sohada amalga oshadi:
- faoliyat-turlarning kengayishi, uning shakl va vositalarini qo‘lga kiritish,
erkin mo‘ljal olish.
-
muomala-muomala
doirasini
kengaytirish,
uning
mazmunini
chuqurlashtirish, xulq-atvor me‘yorlarini o‘zlashtirish.
- anglash-shaxsiy men obrazini faoliyatning faol ishtirokchisi sifatida
shakllantirish, o‘z ijtimoiy mansubligi va o‘rnini anglash, o‘ziga baho berishni
shakllantirish.