Ijtimoiy pedagogikada ishontirish metodi

va o’spirinlik davrlarida shaxs ijtimoiylashuvining o’ziga 
xosligi. O‘smirlik va o‘spirinlik davrlari yetakchi faoliyat o‘quv faoliyati
bo‘lib unda bola bilim olish bilan bog‘liq, malaka va ko‘nikmalarni ortirishdan
tashqari,
shaxs
sifatida
xam
muxim
o‘zgarishlarga
yuz
tutadi.
O‘smirlik davri eng murakkab va shu bilan birga muxim taraqqiyot bosqichidirki
o‘smirlik 11-14 yoshni, katta o‘smirlik 14-15 yoshlarni o‘z ichiga oladi. Bu
davrning
eng
muxim
xislatlari
shundan
iboratki,
u
bolalikdan
o‘spirinlik,
kattalikka
, yoshlikdan yetuklikka o‘tish davridir. O‘smirlik- organizm
taraqqiyotidagi shiddat va notekistlik bilan xarakterlanib, bu davrda tananing
intensif tarzda rivojlanishi va suyaklarning qotishi ro‘y beradi. YUrak va qon
tomirlar faoliyatida xam notekistlik bo‘lib, bu xam bola felining o‘zgaruvchan,

---

---

2 kurs talabasi (………)

145
dinamik va ba‘zan nomoquliklar va noqulayliklarni keltirib chiqaradi. Bular albatta
asab tizimiga xam o‘z ta‘sirini ko‘rsatib bola tezda achiqlanadigan yoki
to‘rmizlanish yuz berganda depressiya xolatidan chiqa olmaydigan tushkinlikda
qolishi ham mumkin. O‘smir jismoniy taraqqiyotini belgilovchi asosiy omil jinsiy
balog‘at bo‘lib, u nafaqat psixik, balki ichki organlar faoliyatini xam
belgilaydi. SHu bilan bog‘liq xolda ongni jinsiy mayinlar shu bilan bog‘liq noxush
xis kechinmalar , fikrlar paydo bo‘ladiki bola ularning asl sababini tushinib yeta
olmaydi.Psixik taraqqiyotning o‘ziga xosligi shundaki u muttasil rivojlanib boradi
lekin bu rivojlanish ko‘plab qarama-qarshiliklarni o‘z ichiga oladi.Bu taraqqiyot
o‘quv jarayonida kechgani uchun xam to‘g‘ri tashkil etilgan o‘quv faoliyati bola
psixikaning muvozanati va uning turli fikr o‘ylardan chalinishiga zamin
yaratadi.Ayniqsa - diqqat, xotira, tafakkur jarayonlari rivojlanadi. Ayni shu davrda
o‘smir mustaqil ravishda fikrlashga intila boradi. CHunki bu davrda u ko‘proq o‘z
fikr-o‘ylari dunyosida mushoxada qilish, olam va uning
sirlarini bilishga
, nazariy
bilimlarni ko‘paytirishga intiladi.
O‘smirlik va o‘spirinlik davrlari nafaqat professional tanlov va kasb egallash
uchun maqbul davr bo‘lmay,bu davr yoshlarning o‘zligini anglash uchun maqbul
davr bo‘lmay, bu davr yoshlarning o‘zligini anglash, o‘z qadr-qimmatini bilish va
boshqalarga nisbatan munosabatda bo‘lish tajribasini egallash davri xamdir.
O‘smir xam o‘spirin xam qancha ichki ruxiy iztirob, qarama-qarshilik, ma‘suliyat
onlarini boshidan kechirmasin, uning emosional olami, atrof-muxitda ro‘y
berayotgan xodisalarini ongida aks ettirishi katta o‘rin tutadi. Aynan o‘smirlik
payti bola qalbida kim bilandir sirlashish, kimnidir o‘ziga eng yaqin kishi sifatida
tan olish,uni ruxiyatida kechayotgan barcha o‘zgarishlardan vofiq etish istagi va
extiyojini uyg‘otadi.
Birinchi marta do‘stlik, muhabbat, sevgi tushunchalari xam aynan
shu davrda paydo bo‘ladi . SHuning uchun xam yetuklik va keksalik
davridagi kishilar xam o‘smirlik va o‘spirinlik yillarini eng beg‘ubor jozibali va
yoqimli sifatida xotiralaydilar.

---

---

2 kurs talabasi (………)

146
Attraksiya -bu bir insonning boshqa bir insonga ijobiy munosabati asosida
yoqishi va yoqtirishi, o‘zaro
moyillikni tushintiruvchi
emosional hisdir.Do‘stli-
o‘smirlik va o‘spirinlik yoshda paydo bo‘ladigan barcha muammolarni yechish va
u bilan o‘rtoqlashish uchun bolaga do‘stkerak. Do‘stlikni ham ko‘zlagan
maqsadlari bo‘ladi: u amaliy, ish faoliyat bilan bog‘liq, sof emosional, ratsional,
ahloqiy bo‘lishi mumkin.
Do‘stlikni asosiy sharti- o‘zaro bir-birini tushinish.
Sevgi -bu shunday tuyg‘uki, u bir shasxning ikkinchi bir shaxs
ustidan muloqot ustunligi yoki afzalligini inkor etadi.Bunday xissiyot esa
sevgi bo‘lmaydi. SHuning uchun xam o‘spirinlik yoshidagi yigit va qizlar guruhda
muloqotda bo‘lishni xoxlaydilar. Bu talab sevishganlar uchun ham qonun
hisoblanadi.Olimlar
sevgini
yoshlarda
namoyon
bo‘lishi
va
uning
psixologiko‘rganishgan buning dastlabki qismi -o‘zaro yoqtirib qolish-simpatiya
bo‘lib, bunda asosan sevgi ob‘ektining tashqi jozibasi rol o‘ynaydi.