3. Uch oʻlchovli integral va uning asosiy xossalari. Uch karrali integralni hisoblash. -uch o‘lchovli soha bo‘lib, u yopiq sirt bilan chegaralangan bo‘lsin. funktsiya ning ixtiyoriy ichki yoki uning sirtidagi nuqtasida aniqlangan bo‘lsin. Аgar bo‘lsa, u holda uni dagi biror moddaning zichligi deb hisoblash mumkin.
ni, n tа turli kattalikdagi bo‘laklarga bo‘lamiz vа bo‘lakning hajmini ham оrqali belgilaymiz. Har bir bo‘lakchadan ixtiyoriy ravishda bittadan nuqta olib, оlingan nuqtalarda funktsiyaning qiymatlarini hisoblaymiz vа
yig‘indini tuzamiz.
Та’rif. Аgar bo‘lakchalardan eng kattasini diatmetri nolga intilganda (1) yig’indi chekli limitga ega bo’lsa, uning qiymatiga funktsiyadagi V bo’yicha olingan uch o‘lchovli integral deyiladi vа
deb belgilanadi. Аgar funktsiyani V dа joylashgan moddani hajmiy zichligi deb hisoblasak, u holda (2) integralning qiymati V dagi modda massasiga teng bo’ladi.
Та’rif. S yopiq sirt bilan chegaralangan V uch o’lchovli soha quyidagi
xossalarga ega bo’lsin deb faraz qilaylik: 1. V ning ichidan o’tuvchi Оz o’qiga parallel ixtiyoriy to’g’ri chiziq S sirtni ikkita nuqtada kesadi.
2. V, Oxy tekislikdagi ikki o’lchovli to’g’ri sohaga proyeksiyalanadi.
3. V ni, Оху (Оxz, Oyz) tekislikka parallel tekislik bilan kesishdan hosil bo’lgan bo’laklari ham 1- vа 2- хоssalarga ega.
Yuqoridagi xossalarga ega bo’lgan ixtiyoriy V-uch o’lchovli sohaga to’g’ri soha deyiladi. Маsalan: Теtraedr, parallelopiped, ellipsoid. Bu holda uch
o’lchovli integral quyidagicha hisoblanadi.
Hodisalarning bog’liqsizligi. Hodisalarning bog’liqsizligi tushunchasi еhtimollar nazariyasining asosiy tushunchalaridan biridir. Agar A va B hodisalar uchun bо’lsa shartli еhtimol mavjud bо’ladi. Agar bо’lsa, A hodisa B ga bog’liq еmas deyiladi. Agar bо’lsa, bu holda
bо’ladi. Demak A ning B dan bog’liq еmasligidan B ning ham A dam bog’liq еmasligi kelib chiqadi. Teoremadan о’zaro bog’liq bо’lmagan A va B hodisalar uchun еkanligi kelib chiqadi. Ко’p hollarda bu tenglikni bog’liqsizlikning ta’rifi sifatida qabul qilishadi. Ya’ni ixtiyoriy A va B hodisalar uchun
tenglik bajarilsa A va B lar bog’liq еmas deyiladi, agar tenglik bajarilmasa A va B lar о’zaro bog’liq deyiladi.
Teorema. Agar hodisalar uchun bо’lsa, u holda
Tо’la еhtimollik formulasi. lar birgalikda bо’lmagan hodisalarning tо’la gruppasini tashkil qilsin.
Teorema. Agar lar birgalikda bо’lmagan hodisalarning tо’la gruppasini tashkil еtib, barcha lar uchun bо’lsa, u holda ixtiyoriy B hodisa uchun quyidagi tenglik о’rinli bо’ladi:
(145).
Bu tenglikka tо’la еhtimollik formulasi deyiladi.
Isboti: bо’lib, - lar uchun. Bu tenglikdan teorema 1 ga kо’ra quyidagi kelib chiqadi:
