883
http://WWW.TURUZ.NET
tünqü
:
tünğü
.
tüngür
ka
. dünür. düğün (
<
tüq
). arvadın qatnaşıqları,
tayfa tırığı.
tünqür
:
tüngür
ka
. tüngü. dünür. düğün. (
<
tüq
). arvadın qatnaşıqları,
tayfa tırığı.
tünqürləmək
ka
:
tünğürləmək
ka
.
dünürləmək
.
birini kəndinə dünür, qohum
saymaq. dünürlüğə alı edmək.
tünqürlənmək
ka
:
tünğürlənmək
ka
. kəndini birinə dünür salmaq.
tünqüĢ
:
tünğüĢ
. tünğşü
ka.
tünüş. (
<
tün
). şəmdan.
tünqüĢmək
ka
:
tünğüĢmək
ka
. baş əğmək. tünğütmək.
tünqütmək:
tünğütmək
.
tünğitmək
ka
. əğmək.
tünlə
ka
: qecələyin.
tünmək
: tonmaq
ka.
donmaq. tunmaq
ka
. tutulmaq. qapanmaq. tıxanmaq.
tünmək
:
tunmaq
ka
. donmaq
. tutulmaq. qapanmaq. tıxanmaq.
- göy
tündi: buğlandı. bulutlandı. - qapı tündü. - art tündü: gədik qapandı.
tünür
: dünür. tüngür
ka
. tüngü. düğün (
<
tüq
). arvadın qatnaşıqları,
tayfa tırığı.
tünürlər :
dünürlər
. qayınboyun. yaxınlar. tayfauruq. tayfatırıq.
tünüĢ
: tünğşü
ka.
tünğüş. (
<
tün
). şəmdan.
tüp
:
tüp
ka
tüb. dib. əsl. kök. dip. təməl. hərhanki bir
şeyin əsli. kökü. insanın aslı·.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
884
http://WWW.TURUZ.COM
tüpçil
ka
: tufan. ağır külək, yel. tipisi çox olan yer.
tüpən
: şığırıb, fışqırıb təpən, dələn.
- göy tüpən: göy dələn. - çərik
tüpən: səf qıran, sındıran. - dəmir tüpən: dəmir dələn.
tüpi
ka
:
(
<
tüypi
.
tüpürmək
).
1.
tipi. külək. tufan.
- qalın bulutu tüpi sürər:
ağır yel ağır bulutu sürər.
-
tüpi odu yalturdi.
2.
türpilmiş. kəsik.
biçik. qıssa. güdə.
- boyu tüpi ər: külə ər.
3.
girdə mirdə. güdə.
külə.
- boyu tüpi kişi.
tüpirmək
ka
: yel əsərək toprağı savurtmaq.
tüpkərmək
ka
: dipləmək. kökdən incələmək. araştırmaq. izinə düşmək.
tüpləmək
ka
: dipləmək. kökdən aramaq.
tüpləĢmək
ka
: dibləşmək. dipləşmək. dibin çıxarmaq. kökün
araştırmaq. təhqiq edmək.
tüplətmək
ka
: aratmaq. diblətmək. diplətmək. dibin çıxattırmaq. kökün
araştıtmaq. təhqiq etdirmək.
tüpli
ka
: əsalətl. -
tüplü yıldızlı: asalətli. köklü.
tüplümək
ka:
dəlmək. tüblümək.
tüplünmək
ka:
dəlinmək. tübülmək. tüpülmək.
- duvar tüplündü. - başım
(bəxdim) çönüb tüplünür.
tüprətmək
ka
:
topratmaq
.
toprağın. dibləmək
, dibin çıxartmaq. bir
şeyi yerindən qurutmaq, yox edmək. topratmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
885
http://WWW.TURUZ.NET
tüprətmək
ka
:
topratmaq
ka
.
töprətmək
.
1.
toprağın
çıxartmaq. yeri
qurutasıya dək otunu yeyib, toprağın çıxarmaq.
2.
nərsəni
dibləmək
, dibin çıxartmaq. bir şeyi yerindən qurutmaq, yox
edmək. topratmaq.
tüpü
ka
:
təpə
.
1.
başının üst yanı. -
dağ tüpüsü.
2.
baş kasası.
tüpüləmək
ka
: təpələmək. təpəsinə vurmaq.
tüpülmək
ka
: dəlinmək. tübülmək. tüplümək.
tüpün
: tübün. hər nərsənin təki. çör çöpü, tibliyi. buğda kəsmiyi. -
tüpünlük tarıq
ka
: sap samanı çox olan buğda.
tüpür
: tozlu yel. tufan.
tüpürcək:
1.
süzük. suzuq
.
ağız suyu.
2.
tufanlı çətin durum.
tüpürmək
ka
:
1.
boşaltmaq. savurmaq. atmaq.
- tatıq gözrə tikan tüprə: tatı
gözündən vur.
2.
tükürmək. sutmaq
ka
. süzmək. süztürmək.
suzımaq. sağurmaq. sudımaq. sudmaq. sutmaq. sutturmaq
ka
.
suğturmaq
ka
. sağurmaq
ka
. sutramaq. sudramaq
.
su atmaq.
sağurmaq
ka
. suztürmək. tükürmək. sutturmaq
ka
. sotturmaq.
sutmaq. suzmaq. sudramaq. su atmaq.
3.
tufan əsmək
.
yel
əsmək
. - tutuşmasa düzəlməz, tüpürməsə açılmaz.
tür
:
tor
.
tur
:
1.
ayrılmış tikələrin hər biri. tülük. türlük.
qılıq. qıl. xuy. təhər. cür. çür.
- nə tülük kişidi.
- türpü: kəsən.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
886
http://WWW.TURUZ.COM
ayıran. - çeşit. aryı olna nələr. -
türmə
: qıraqdan, başqalardan
ayrılmış yer. -
türpi
: başqa, ayrı bir şeyin, başqası nəyə
yapışması.
2.
oyma. uyma. müqəllid. peyrov.
3.
maavin.
4.
dana.
- turma: tırp. -
turqun
: çevrədən kəsilin, ayrılmış. birkə.
-
durqun su. - durqun el. - durqun: yığma. qıraq, ayrı olmayan nə.
doğma. - turqu: ayrıq. pərdə. çəkinmə. həya. utanma. - turlaq: torlaq:
cılız. ayrıq. arıq. - törpik: qırıb yolan. qoğra. qoğara. torağa.
türbünləmək: bunlanmaq
ka.
tək tük edmək. nərsəni araştırmaq.
türçıtmaq
ka
: durcıtmaq. durcutmaq. dirsətmək. başlatmaq. girşitmək.
qursatmaq. işə salmaq. bərpa edmək.
türəĢ
:
tüdəĢ
ka
.
tüləĢ
. qıldaş. bir türdən, qıldan, qılıqdan, cinsdən
olan. birbirinə bənzəyən, oxşaş.
türgək
ka
: torba. buxca.
türi
ka
:
türü
.
1.
kəkrə.
2.
xuyu sərt olan.
türkək
ka
:
türkək
ka
. türkəm. bürgək. buxca.
- türkək yığmaq: buxca yığmaq,
lülələmək.
türkəklənmək
ka
:
türkəklənmək
ka
.
dürkəklənmək
ka.
dürüləmək. dürməkləmək.
buxcaya sarılmaq.
türq
:
türk
ka
. olqun. olquş. kamil. tam. bir şeyin ən güclü, sağlam
durumu, çağı.
- türk güyəş odı: gün ortası.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
887
http://WWW.TURUZ.NET
- türk üzüm odı: üzümün olqunluq çağı.
- türk qora odı: qora pişən.
- türk igit. gənclik çağının ortasında, tam yetgin, güclü olan çağı.
-
türksüz tat olmaz, börksüz baş olmaz.
- türk süsi atlandı.
türqəm
:
türkəm
. türkək
ka.
bürgək. buxca.
türqən
:
türkən
.
türkün. .
1.
birini çevrəyən el, qohum, tanış.
2.
qurum.
təşgilat.
türqləmək:
türkləmək
ka
. türklərdən saymaq.
türqün
:
türkün
.
türkən.
1.
birini çevrəyən el, qohum, tanış.
2.
qurum.
təşgilat.
3.
törkün. tərkin. tərnik. tərnək
ka
tirkin. millət
türqün
:
türkün
ka
.
dərgün
.
1.
toplaşma, yığışma yeri. elin toplaşan yeri.
2.
dədəlik evi.
- qız türkünə gəldi: qız dədəlik evinə gəldi.
türqünlənmək
ka
:
türkünlənmək
ka
. kəndini bir yerdən saymaq. o yeri
kəndinin sayıb oturmaq. malikiyyət duymaq.
- qonağa üz versən,
türkünər. - öz eviz kimi türkünün. türkünün. yad əsgər, toprağında
türkünməsin.
türlük
ka
: türlü. tülük. tür. cür. qılıq. qıl. xuy. təhər.
- kaç türlük: neçə
cürlük. - kaç türlük söz söylədilər: hər cürə söz dedilər. - dəğmə
türlü çiçək yarıldı: hər cürə gül açıldı. - dəğmə türlük iğ iğlədi: hər
cürə xəstəlik tutdtu.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
888
http://WWW.TURUZ.COM
türlünmək
ka
: dürülmək. bükülmək. yığılmaq.
türman
: (
<
türk: arın. xalis + man).
çin. tey, lap arın, duru, xalis. düz.
türkəsara. yaxcı.
- türkman qızılı kültəsi: doğru, xalis qızıl parçası. -
türkman qardaşım: qardaşlığında doğru olan. - türkman söz: doğru
söz. - sözün türkmanı belədir ki. - türkman yol: doğru yol.
türmə
:tünək
ka
. tutsaq. həpisxana. zindan.
türmək
ka
:
dürmək
.
1.
damcı. toncu. donuc. danuc. tançu
ka
. tıqım. tıxım.
luqmə. tikə. udum. qalbuz
ka
.
2.
dürmək. burmaq.
- bitik türmək:
kitab bağlamaq.
türməkləmək:
dürməkləmək
.
1.
talqışmaq
ka.
bükmək. yüyələmək. lülələmək.
2.
türüşmək
ka.
tüqrüşmək. dürüşmək.
türpilmiĢ : tüpı. kəsik. biçik. qıssa. güdə.
türtmək
ka
: sürtmək. sıvamaq. çalmaq.
türtük
: dürtük. türtüş. sürtük. sırtıq. yaxılıb sürtülən kimsə, nərsə.
türtülmək
ka
:
dürtülmək
.
( t <> s )
sürtülmək. sürulmək.
- kürküm
ona türtülür.
türtünmək
ka
:
dürtünmək
. sürünrnək. sürtünmək.
- yarama yağ
dürtün: sürt.
türtüĢ
: türtük. dürtük. sürtük. sırtıq. yaxılıb sürtülən kimsə, nərsə.
türtüĢmək
ka
:
dürtüĢmək
ka.
sürtüşmək. sürmək.
- qoğuşa yağ
dürtüĢ: dəriyə yağ sürt.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
889
http://WWW.TURUZ.NET
türü
ka
: kəkrə. gəs. buruşturan.
türül
: dürül. turba. durba. boru. yoğun lülə.
türülmək
ka
: dürülmək. burulmaq. curlanmaq. düzəlmək.
- bitik türüldü.
türümək
ka
: toplanmaq. turmaq.
türünmək
ka
: dürünmək. törünmək. törəmək. dürmək. bağlamaq. yazmaq.
-
o kitab türündü: kitab bağladı, yazdı. tədvin
edmək
.
türüst
:
dürüst
.
<
>
düzürt
. bütün
ka
. doğru. düz. səhih.
türüĢ
: tülüş. türdəş. qıldış. qılış. xuydaş. iki nəyin birbirinə çəkişi,
oxşaşı, tutarı. həmcins.
türüĢmək
ka
: tüqrüşmək. dürüşmək. dürməkləmək.
- bitik türüĢmək: tumar
bürkmək.
türütmək
ka
.
:
törütmək
.
törətmək
.
durutmaq
. yaratmaq.
düzəltmək. onarmaq. yonqamaq.
tüs tüs urmaq
ka
: tap tap vurmaq.
tüsü
ka
: tüşü (
1
<
tüĢmək
:
tuşlanmaq. uyğun, yarar gəlmək.
2 <
düzümək:
düz gəlmək, yanıt, qanıt vermək).
3 <
tutsu. tutsumaq. tutmaq. duzu.
4 <
tuzu
.
duzuqmaq: artut, ərməğan, vergi salmaq)
asın. ilac. şifa.
mənfəət. fayda.
tüsüqmək
ka
: tusuqmaq. iyi gəlmək. yaraşmaq. faydası olmaq.
- bu ot mənə
tosuqtu.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
890
http://WWW.TURUZ.COM
tüsül
: yararlı. asıq. faydalı.
tüsülmək
ka
:
tusu
bolmaq
ka
. yaramaq. fayda vermək. - yaramaq. fayda
vermək.
tüĢ
:
tüĢ
ka
düĢ
. (
düĢmək
).
1.
əğlək. duraq.
2.
düşərgə. yolçuluqda
qonulacaq, dinləniləcək yer.
3.
hotel.
4. -
düĢ çağı
{
1.
günorta.
2.
istirahat
çağı
.
}.
- tüĢ ödi
ka
: qonulacaq zaman. quşluq vaxti.
5.
düş.
yuxu.
- düĢ azması: yuxuda üz verən şeytanlıq. tüĢ görmək:
tüşəmək
ka
.
6
. - tüĢ qılmaq
ka
: enmək. toplanmaq. - tuş qılmaq.
tilşlənmək.
7.
düĢ
.
(dinlənmək üçün)
düşmək, qonmaq işi.
dincəlmə. ıstirahat. -
tüĢlük ödi
ka
: düşmə, qonma, oturma, istirahat
çağı.
8.
<
met
>
Ģüt
. düşmək, salınmaq.
9.
in. il
ka
. en. -
atdan il.
- düĢü azmaq: tüşəmək
ka.
düş görmək. cinub olmaq.
- tüĢ yorıqı: yuxu yorma.
tüĢə
:
düĢə
.
1.
uğurlu. şanslı.
2.
düşək. düşərgə. hotel. müsafirxana.
tüĢək
:
1.
çırağ. şagird. işçi.
2.
düşək. düşərgə. tüşə. düşə. hotel.
müsafirxana.
tüĢəkləmək
: çırağlığa tutmaq. işçiliyə götürmək. istixdam
edmək. xitmətə almaq.
tüĢəqü
:
düĢəqü
.
tuĢaqu
ka
.
tuĢaq
ka
.
döĢəqu
. gişən. köstək. bukağı.
buxov.
tüĢəmək
ka
:
1.
düş görmək. yuxu görmək.
2.
cinub olmaq. düşü azmaq.
DĠVAN-Ü LUĞAT-ĠT TÜRK”DEN DERLENMĠġ ETĠMOLOJĠK SÖZLÜK
891
http://WWW.TURUZ.NET
tüĢgün
:
düĢgün.
1.
yetsik
.
yaşlı. qoca.
2.
barıqlı
ka
. yerikli. melli. əğimli.
vurqun. məczub.
tüĢgünlük :
düĢgünlük
. düşüklük. düşün. basın. zə'f.
tüĢlənmək
ka
:
1.
bir gediş, yol arasında dayanmaq, duraqlamaq
təvəqqüf edmək.
- alqın tüĢləndi.
2.
enmək. toplanmaq.
3.
tuş
qılmaq. tüş qılmaq.
tüĢlük
ka
: düşülücək, qonulacaq, oturulacaq, istirahat, dəmalış
6
yeri,
çağı, durumu.
tüĢman
: yağı. yağıq
ka
. yağı. yavuq yağıq: qatı düşman.
- düĢmanlıq
edən: yaxıtqan. yağıtqan.
tüĢman
: yağı
ka
.
tüĢmə
:
düĢmə
. inmə. ilmə
ka
. enmə. -
atdan ilmə.
tüĢmək
:
1.
<
met
>
Ģütmək
. enmək. ənmək. inmək.
- qar düşür: inir.
1.
düĢmək
. ilmək
ka
enmək. inmək.
tüĢrüm
ka
:
<>
türĢüm
. tışrum. əğrilmiş ip yumağı.
tüĢük
ka
:
düĢük
.
1.
alçaq. arso
ka
. dəğərsiz şey.
2.
təmbəl.
- tüĢük kişi.
3.
işdən qüçtən qalan. haylaz. düşqün.
tüĢüklük:
düĢüklük
. düşgünlük. düşün. basın. zə'f.
tüĢün
:
düĢün
. düşgünlük. düşüklük. basın. zə'f.
tüĢünmə
!
:
düĢünmə
!
.
sağınma
!
. inama
!
. gümana düşmə
!
.
DİVAN-Ü LUĞAT-İT TÜRK İNCELEMELERİ
HƏSƏN BƏY HADİ
892
http://WWW.TURUZ.COM
t
üĢünmə:
düĢünmə
. gənqəş
ka.
işlərdə danışma. görüşmə. tədbir.
tüĢünmək
ka
:
düĢünmək
.
anlamaq. anmaq. oylamaq. ozlamaq.
xatırlamaq. yadlamaq. düşünüb umaq
ka.
anlamaq. oğqarmaq
ka
.
umnalmaq. güman edmək. ögünmək. döğünmək. fikirləşmək.
sağınmaq. heyifsinmək.
tüĢürqü
ka
:
tüĢürgü
ka
.
düşən, qoğuşan, tökülən, ayrılan yer.
- dəğirman
tüĢürgü: dəğirman suyunun çaya savağı, tökülən ağzı.
tüĢürmək
ka
:
1.
tuşurmaq
ka.
qavuşturmaq. tuşqurmaq. tuş gətirmək.
tuşlamaq. raslatmaq.
Dostları ilə paylaş: |