İnformatika (MÖvzular və testləR) yeniDƏN İŞLƏNMİŞ NƏŞR

İ N F O R M A T İ K A
 
 
____________________________________________________________ 123 
QEYD
: 1834-cü ildə görkəmli ingilis alimi Çarlz Bebbic Analıtık maşının 
yaradılması ilə məşğul olur. Maşının əsas hissələrindən birini alim 
“Anbar”adlandırır. Anbar hesablamalar aparan zaman alınmış aralıq nəticəni 
yadda saxlamaq üçün istifadə edilirdi. İnformasiya “Anbar”da dişli çarxların və 
valın (milin) fırlanması ilə düzəldilmiş mexaniki qurğularda saxlanılırdı. “Anbar” 
müasir kompüterlərdə istifadə edilən sərt diskin funksiyasını yerinə yetirməli idi.
Sərt disklər də noutbukun daxilində yerləşir və şleyf adlanan naqillər 
toplusunun köməkliyilə ana lövhə ilə əlaqə saxlayırlar. Sərt disklərin ana lövhəyə 
qoşulması üçün istifadə edilən yuvalar müxtəlif olur. Yaxın keçmişə kimi IDE 
standartından istifadə edilirdi. İndiki zamanda əksər sərt disklər SATA yuvaları 
vasitəsi ilə ana lövhəyə qoşulur. 
Noutbuklar üçün istehsal olunan sərt disklər masaüstü kompüterlərin sərt 
diskləri ilə müqayisədə kiçik ölçüyə malikdir. Amma nəzərə almaq lazımdır ki, 
ölçülərinin kiçik olmasına baxmayaraq onlar da tutarlı səviyyədə informasiya 
saxlamaqda kompüterdə istifadə edilən sərt disklərdən heç də geri qalmırlar.

---

İ N F O R M A T İ K A 
____________________________________________________________ 
124 
Sərt disk 
Sərt disklərin tutumu da baytlar ilə (Kilobaytlar, Meqabaytlar, Qiqabaytlar, 
Terabaytlar və s.) ölçülür. Vinçesterlər yaddaşında operativ yaddaş ilə 
müqayisədə dəfələrlə çox informasiya saxlayırlar. Çünki, operativ yaddaşda 
prosessorun istifadə etdiyi informasiya saxlanıldığı halda, sərt diskdə 
kompüterdən istifadə olunan zaman bütün informasiyalar saxlanılır. Belə 
informasiyalara proqramları, oyunları, elektron kitabları, musiqiləri, filmləri və 
nəhayət işgüzar sənədlərlə əlaqəli faylları göstərmək olar. 
QEYD
: 1973-cü ildə IBM firması yeni texnologiya ilə 16 Kbayt 
informasiyanı saxlayan ilk sərt diski istehsala buraxır. Disk hər biri 30 sektora 
bölünən 30 silindrdən ibarət olduğundan, onun şərti işarəsi 30/30 kimi qəbul 
edilir. Bu işarə 30/30 kalibrinə malik, alman istehsalı olan Vinçester tipli məşhur 
avtomatik tüfəngə anoloji olduğu üçün ona “
Vinçerter
” adı da verilir. O vaxtdan 
bəri sərt disklərin konfiqurasiyası xeyli dəyişmiş, tutumu, etibarlılığı və işləmə 
sürəti kəskin artmışdır. Lakin fərdi kompüterlərdə sərt diskin əvvəlki adı indi də 
istifadə edilməkdədir. 
İlk sərt disklərin seriya şəkilində istehsalı 1979-cu ildə Seagate firması 
tərəfindən həyata keçirilmişdir. Beş düymlü ST-506 diskinin tutumu 6 Mbayta 
bərabər idi. 1979-cu ildə istehsal olunan sərt disk belə disklərin istehsalının 
təməlini qoydu. Müasir vinçester yığıcıları bir ox üzərində quraşdırılmış maqnit 
disklər paketindən ibarətdir. Diskin hazırlanması üçün alüminium lövhədən, şüşə 
və keramikadan və onun üzərinə xüsusi texnologiya ilə yapışdırılmış 
(oturdulmuş) yüksək keyfiyyətli ferromaqnit qatdan istifadə olunur. Diskin 
üzərinə qat yapışdırılandan sonra onu firmada xüsusi texnologiya ilə emal 
edirlər. Emal olunmuş diskləri bir paketə yığıb otürücüyə quraşdırılmış oxa 
bərkidirlər (adətən bir paketdə 2-dən 12-yə qədər disk olur). 

---