Instituti

Matematik modellar, qoidaga ko`ra, muayyan texnikaviy soha 
mutaxassislari tomonidan turli eksperimental tadqiqotlar va ALT vositalari 
yordamida tuziladi. 
Modellashtirishning ko`pgina operatsiyalari evristik (insonning ijodiy 
faoliyatiga bog’liq) tavsifga ega. Biroq bir qator qoidalar va yo`llar borki, bular 
matematik modellar olish metodikasini tashkil etadi. 
1. Texnikaviy ob`ekt xossasini belgilash, mazkur ob`ekt modelda aks ettirilishi 
va bo`lajak model universallik darajasini belgilab beruvchi hisoblanadi. 
2. Ilmiy-texnikaviy, patent va ma`lumotnomalar, prototiplarni bayon etish, 
eksperimental tadqiqotlar natijalari va h.k.lar singari turli manbalar bo`yicha 

---

67 
modellashtirilayotgan texnikaviy ob`ektning tanlangan xossalari haqida aprior 
informatsiyalar to`plash. 
3. Matematik model tuzilishini sintezlash, kirish va chiqish parametrlarining 
konkret raqamli qiymatlarisiz model tenglamalari umumiy ko`rinishini hosil qilish. 
Modellashtirishning 
bu 
operatsiyasi 
eng 
mas`ul 
va 
qiyinchilik 
bilan 
formallashtiriladi. 
4. Matematik modellarning parametrlari raqamli qiymatlarini belgilash 
quyidagicha amalga oshiriladi: 
- ikkinchi bosqichda to`plangan aprior informatsionlarni hisobga olib, o`ziga 
xos hisob munosabatlaridan foydalanish; 
- eksperimental topshiriqni echish, bunda maqsadli funktsiya bulib ob’ektning 
chiqish parametrlari ma`lum qiymatlarini modeldan foydalanish natijalari bilan mos 
kelish darajasi hisoblanadi: eksperimentlar o`tkazish va ular natijalarshsh ishlab 
chiqish. 
5.Modelda olingan aniqlikni baholash va uning ayniylik sohasini belgilash.
6. Matematik modelni foydalanilayotgan kutubxonada qabul qilingan model 
shaklida tasavvur etish. 
4.4-rasmda optimaplashtirishning formal tarxi ko`rsatilgan. Ushbu tarxga muvofiq 
muqobil yechimlar (muqobillarni generirovkalash)ni izlash va idroklash 
hamda 
ularni 
baholash asoslarini tanlash 
parallel amalga oshiriladi. Keyin ko`plab ehtimoliy 
muqobillar yechimidan olingan mezonlar bo`yicha 
optimal yechim 
aniqlanadi.