İnstitutu

 

VII-XI siniflər üzrə məzmun standartlarının prespektiv planlaşdırılma 

nümunələrini təqdim edirik 

---

 

 

54 

                    

  VII sinif                                                                                               

 

Cədvəl  3  

 

Tədris 

vahidi 

Məzmun 

Standartlar 

İnteqr

asiya 

Resurslar 

Saat 

İlk 

kimyə

vi 

anlayı

şlar 

1.Maddələr: saf və 

qarışıq                   

maddələr.Qarışıqla 

rın ayrılması 

üsulları 

2.Molekullar.və 

atomlar.Atomun 

tərkibi.Atom-

molekul təlimi. 

3.Kimyəvi element 

anlayışı,onların 

işarələri. 

Elementlərin nisbi  

atom kütləsi 

4.Maddələrin 

təsnifatı.Bəsit.və 

mürəkkəb maddələr. 

Kimyəvi formullar. 

Nisbi molekul 

kütləsi 

5.Elementlərin 

valentliyi..Formulla

ra görə valaentliyin 

təyini və  valentliyə 

görə formulun 

təyini. 

6.Maddə tərkibinin 

sabitliyi 

qanunu.Kimyəvi 

formula.görə 

hesablamalar. 

7.Maddə 

miqdarı.Mol. 

Avoqadro ədədi və 

sabiti.Molyar kütlə. 

8.Maddə miqdarı və 

1.1.1.Maddələri 

(bəsit və 

mürəkkəb, saf və 

qarışıq) tərkibinə 

və fiziki 

xassələrinə görə 

fərqləndirir 

 

 

 

1.2.1.Atomun 

tərkibini,növünü, 

atom-molekul 

təlimini izah edir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1.3.1.Maddələrin 

formuluna əsasən 

sadə hesablamalar 

aparır 

 

 

 

2.2.2.Sadə 

F.-

2.1.3. 

B.-

1.1.2. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Riy.V

I s. 

1.2.1;

1.2.2.; 

1.2.5. 

 

 

Fe,Cu,Al 

tozu,; 

şəkər,sulfat 

turşusu,mil 

və 

kürəciklər 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Atomun 

quruluş 

sxemi. 

1. 

 

 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

 

 

1 

---

 

 

55 

molyar kütləyə aid 

hesablamalar. 

9.Avoqadro 

qanunu.Qazların 

molyar həcmi. 

10.Molyar həcm və 

qazların həcm 

nisbətlərinə aid 

hesablamalar. 

reaksiyaların 

tənliklərinə əsasən 

hesablamalar 

aparır 

 

 

 

 

3.2.1.Sadə 

molekulların 

modellərini 

hazırlayır 

 

 

Riy.-

VII s. 

1.2.5.,

2.1.2.. 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 

 

VIII sinif 

 

 

 

 

Qeyri-

üzvi 

maddələ 

rin 

mühüm 

sinifləri 

1.Oksidlər,təsnifat

ı,adlandırılması,m

ühüm kimyəvi 

xassələri 

2.Əsaslar-

təsnifatı,adlandırıl

ması,,turşuluğu,ki

myəvi xassələri. 

3.Turşular,-

təsnifatı,adlandırıl

ması,əsaslığı,kimy

əvi xassələri 

4.Duzlar-

təsnifatı,adlandırıl

ması,kimyəvi 

xassələri 

5.Qeyri-üzvi 

birləşmələrin 

mühüm sinifləri 

arasında genetik 

əlaqə. 

6.Praktik iş-Qeyri-

üzvi birləşmələrin 

mühüm 

birləşmələrinə aid 

eksperimental 

məsələlər 

 

1.1.1.Maddələri 

(oksid,əsas,turşu,d

uz)tərkibinə görə 

təsnif edir. 

 

2.1.1.Kimyəvi 

reaksiyaları təsnif 

edir,qanunauyğunl

uqlarını izah edir 

 

2.2.1.Mühüm 

qeyri-üzvi 

birləşmələrə aid 

reaksiya 

tənliklərini tərtib 

edir 

2.2.2.Mühüm 

qeyri-üzvi 

birləşmələrə aid 

reaksiya 

tənliklərinə əsasən 

hesablamalar 

aparır. 

3.1.1.Mühüm 

qeyri-üzvi 

birləşmələrə aid 

müşahidə və 

təcrübələr 

aparır,nəticələrinə 

münasibət bildirir. 

 

 

 

 

 

 

B.2.1.

2 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Riy.- 

VII s. 

2.1.2 

 

 

C-

2.1.1 

 

 

CuO, HgO, 

Fe

2

O

3

,P

2

O

5 

CO

2,

HCl, 

HNO

3

, 

NaOH, 

Ca(OH)

2

,sın

aq şüşələri 

distillə 

suyu,qaz- 

aparan şüşə 

borular və s. 

 

 

2 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

1 

 

 

 

2 

 

 

 

2 

 

 

 

 

2 

 

---

 

 

56 

 

                                           X sinif                                            Cədvəl   4 

Tədris 

vahidi 

Məzmun 

              

Inteqr

asi 

ya 

Resurs 

lar 

 

saat 

 

 

 

 

Doymamış 

karbohidro 

genlər 

(Alkenlər, 

alkadienlər, 

alkinlər)  

1.Etilen,onun 

molekulunun 

quruluş və 

elektron 

formulu sp

2

-

hibridləşmə 

2.Molekulda 

siqma- və pi- 

rabitələri 

3.Etilenin 

homoloji 

sırası-

alkenlər.Onları

n 

nomenklaturası 

4.Alkenlərdə 

karbon 

zəncirinin 

şaxələnməsinə 

və ikiqat 

rabitənin 

vəziyyətinə 

görə 

izomerlik.Fəza 

izomerliyi. 

5.Alkenlərin 

alınması və 

fiziki 

xassələri.Kimy

əvi xassələri-

Markovnikov 

qaydası,tətbiqi. 

6.Alkadienlər,n

omenklaturası,

alınma üsulları 

və xassələri. 

7.Təbii 

kauçuk,onun 

quruluşu və 

xassələri,vukan

 

B-

111; 

F-

2.1.3 

 

 

 

 

 

B-

112; 

212; 

F-111 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

B-

2.1.2. 

 

 

 

 

 

B-

1.1.3. 

 

 

 

 

 

 

Etil 

spirti,sulfat 

turşusu, 

bromlu 

su,kaliumpr

emenqanat,

xlorid 

turşusu,sing 

və dəmir 

qırıntısı,kals

iumkarbid,d

istillə 

suyu,qu 

ru spirt,nat 

rium 

metalı,kalsi

umoksid və 

kömür 

tozu,mil və 

rəngli 

kürəciklər,sı

naq 

şüşələri,kim

ya stəkanı 

və 

kolba,qaz 

aparan şüşə 

borular. 

1 

 

 

1 

 

1 

 

 

1 

 

 

 

1 

 

 

 

1 

 

 

 

1 

 

 

 

1 

 

 

1 

 

 

 

 

1 

---

 

 

57 

laşma. 

8.Alkinlər,Kar

bon atomları 

arasında ikiqat 

rabitə,sp-

hibridləşmə. 

9.Asetilenin  

və 

homoloqlarının 

quruluşu,alkinl

ərin 

nomenklaturası

. Asetilenin 

alınması,fiziki-

kimyəvi 

xassələri və 

tətbiqi 

10.Praktik iş- 

Etilenin 

alınması və 

onunla 

təcrübələr 

 

 

F-

2.1.3. 

 

 

XI sinif.                                                                                            Cədvəl      5 

Tədris 

vahidi 

Məzmun 

Standartlar 

inteqr

asiya 

Resurs 

lar 

Saat 

 

 

 

Spirtlər.Fe

nollar və 

sadə 

efirlər. 

1.Spirtlər,təsni

fatı,funksional 

qrup anlayışı. 

Biratomlu 

doymuş 

spirtlərin 

homoloji 

sırası,onların 

fiziki xassələri. 

2.Molekullarar

ası hidrogen 

rabitəsinin 

spirtlərin fiziki 

xassələrinə 

təsiri 

3.Biratomlu 

111-Maddələrin 

(oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələrin) 

tərkibini,quruluşun

u,xassə-lərini şərh 

edir,təqdimatlar 

hazırlayır. 

121-

Oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələrdə 

atomların qarşılıqlı 

təsirini izah edir 

 

131-

oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələrin 

B-

1.1.1. 

1.1.2. 

 

 

 

 

B-

2.1.2. 

 

F-

1.1.3.; 

2.1.3. 

 

 

 

 

 

Etil spirti, 

natri um 

metalı, 

xlorid 

turşusu, 

sirkə 

turşusu,etile

n- 

qlikol,qliser

in,xörək 

duzu, mis-2 

hidrok 

sid,nat-rium 

hidrok-

1 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

---

 

 

58 

doymuş 

spirtlərdə 

quruluş və 

vəziyyət 

izomerliyi,izo

merlərin 

sistematik 

nomenklatura 

ilə 

adlandırılması. 

4.Spirtlərin 

ümumi alınma 

üsulları. 

Kimyəvi 

xassələri. və 

tətbiqi. 

5.Çoxatomlu 

spirtlər 

haqqında 

anlayış. Etilen 

qlikol və 

qliserin 

6.Fenollar.Fen

olun fiki və 

kimyəvi 

xassələri. 

7.Fenolun 

alınması və 

tətbiqi. 

Tərkibində 

fenol olan 

sənaye 

tullantılarından 

ətraf mühitin 

mühafizəsi. 

8.Sadə 

efirlər.onların 

xassələrinin 

spirtlərlə 

müqayisəsi. 

 

9.Praktik 

iş:spirtdən 

brometanın 

sintezi 

tərkibinə,quruluşun

a aid hesablamalar 

aparır,təqdimatlar 

edir. 

211-

Oksigenli,azotlu  

üzvi birləşmələrin 

reaksiyalarının 

qanunauyğunluqlar

ını izah edir. 

221-

Oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələr və 

polimerlərə aid 

reaksiyaların 

tənliklərini tərtib 

edir.. 

 

222-

Oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələr və 

polimerlə aid  

reaksiya 

tənliklərinə əsasən 

hesablamalar 

aparır. 

 

311-Oksigenli 

,azotlu üzvi 

birləşmələr və 

polimerlərə aid 

eksperimentlər 

aparır,təqdimatlar 

hazırlayırlar 

321-

Oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələrin 

və polimerlərin 

quruluşunu və 

onlara aid kimyəvi 

prosesləri 

modelləşdirir 

421-

Oksigenli,azotlu 

üzvi birləşmələr və 

 

 

 

 

 

 

B-

1.1.3.; 

F-

1.1.3.; 

2.1.3. 

 

 

 

 

Riy.-

VIII.s.

1.2.3.; 

2.2.1.; 

2.2.2.; 

2.2.3. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Riy.-

VIII.s.

1.2.3.;

2.2.1.;

2.2.2.; 

2.2.3. 

F-213  

B-422 

sid,nitrat 

turşusu,mis-

2 sulfat, 

brom 

lu su,sın-aq 

şüşələ-

ri,qaz 

aparan 

boru, 

ştativ,kolba,

sın-aq 

şüşələri,spi 

rt lanpa 

sı. 

 

1 

 

 

 

 

 

1 

 

 

 

 

1 

 

 

1 

 

 

1 

 

1 

---

 

 

59 

polimerlərin ətraf 

mühiti 

çirkləndirməsini,on

un aradan 

qaldırılması 

yollarını izah 

edir,layihələr 

hazırlayır 

 

 

Müəllim  gündəlik  dərs  planı  hazırlayarkən  dərsin  mərhələlərinə  fikir 

verməlidir.  Fəal  təlim  üsulları  ilə  aparılan  dərslərin  aşağıda  göstərilən  plan  üzrə 

təşkili məqsədəuyğun hesab edilir: 

•  Mövzu 

•  Məqsəd 

•  İş forması  

•  Təlim üsulu  

•  Resurslar:   

•  Dərsin mərhələləri: 

-  Motivasiya, problemin qoyuluşu 

-  Tədqiqatın aparılması 

-  Məlumat mübadiləsi 

-  Məlumatların müzakirəsi      

-  Nəticələrin çıxarılması və ümumiləşdirmə 

-  Yaradıcı tətbiqetmə 

-   Qiymətləndirmə  

Artıq öyrənilən mövzuya uyğun məqsəd yazılarkən, məqsəd müəllimə deyil 

şagirdə  yönəlməlidir.  Əgər  müəllim  dərsin  məqsədini  şagirdin  maraqları  üzərində 

qurarsa uğurlu və nəticəyönümlü təlim təşkil edə bilər. 

Şagirdi təlimə cəlb etməyin  bir yolu mövzuya və məqsədə uyğun fəal təlim 

forma və üsullarından yerində istifadə edilməsidir.  

Müəllim  dərsin  birinci  və  ən  mühüm  mərhələsi  olan  motivasiyanı  elə 

qurmalıdır  ki,  şagirdi  təlimə  cəlb  edə  bilsin.  Bu  mərhələdə  müəllim  məsələdəki 

ziddiyyətləri  qabartmaqla  müxtəlif  baxışların  və  variantların  toqquşmasından 

yaranan  vəziyyət  əsasında  sual  qoyaraq  şagirdləri    düşünməyə  hazırlayır. 

Motivasiya ilk növbədə tədqiqat üçün həm mümkün, həm də şagirdin öz bacarığını 

və  qabiliyyətini  həyata  keçirilməsinə  imkan  verən,  onun  inkişaf  xüsusiyyətlərinə 

müvafiq olmalıdır. 

İkinci  mərhələdə motivasiyadan çıxan fərziyyələr dəqiqləşdirildikdən sonra 

artıq  tədqiqat  işinə  başlamaq  olar.  Tədqiqat  müxtəlif  formalarda  –  bütün  siniflə 

birlikdə,  kiçik  qruplarda,  cütlüklər  şəklində  və  ya  fərdi  şəkildə  aparıla  bilər.  İrəli 

sürülmüş problemin həlli üçün müxtəlif variantlardan, həm də özündə yeni suallar 

və  yeni  informasiyalar  daşıyan  iş  vərəqlərindən    istifadə  olunur.  İş  vərəqlərində 

verilən tapşırıqlar birbaşa problemin həlli üçün “açar” rolunu oynayır. 

---

 

 

60 

Məlumat    mübadiləsi  üçüncü    mərhələdə    aparılır.  Qoyulmuş  tədqiqat  

sualının  cavabını  tapmaq  istiqamətində  görülən  işlər  tədqiqat  iştirakçılarını  bir-

birinin dəlillərini dinləmək zərurəti qarşısında qoyur.  

Dərsin  dördüncü  mərhələsində  məlumatın  müzakirəsi  prosesi  başlayır.    Bu 

ən  mürəkkəb  mərhələdir.  Belə  ki,  bu  mərhələdə  təfəkkürün  müxtəlif  növlərinin 

səfərbərliyə  alınması  baş  verir.  Müəllim  bu  mərhələdə  fasilitasiya  funksiyasını 

yerinə yetirir.  Əldə olunmuş faktlar sistemləşdirilir və əlaqələr aşkara çıxarılır.        

Beşinci  mərhələ  nəticələrin  çıxarılması  mərhələsidir.  Müəllim    qazanılmış 

biliklərin  ümumiləşdirilməsi  və  sistemləşdirilməsi  məqsədilə  suallar  qoyur  və  bu 

suallar  əsasında  biliklər  və  informasiyalar  sistemləşdirilir.  Şagird  əldə  etdiyi 

bilikləri, gəldiyi nəticəni, irəli sürülmüş fərziyyələrlə tutuşdurur.  

Dərsin  altıncı  mərhələsində  əldə  edilmiş  biliklər  tətbiq  edilir,  yeddinci 

mərhələsində isə qiymətləndirmə və ya refleksiya prosesi aparılır. 

Bir neçə dərs nümunəsinə baxaq: