İqtisadiyyat elminin yaranma və inkişaf tarixi

Sahibkarlıq fəaliyyətinin xüsusiyyətləri və əsas komponentləri.

Sahibkarlıq fəaliyyətinin aşağıdakı xüsusiyyətləri vardır:

1. 
   Bazarla əlaqəli olur;
   
2. 
   Mənfəət naminə fəaliyyəti həyata keçirir;
   
3. 
   Hüquqi cəhətdən azad insanların əməyinə əsaslanır.
   

Sahibkarlığın əsas komponentləri:

1. 
   Şəxsi- sahibkarlar riskli və innovasiyalı fəaliyyət apara bilməlidir.
   
2. 
   İqtisadi- sahibkarlar gəlir əldə edə bilməlidir.
   
3. 
   Təşkilati- idarəetmə keyfiyyətinə malik olmalıdır.
   

11. 
    Sahibkarların hüquq və vəzifələri.
    

Sahibkarlıq anlayışını iqtisadi ədəbiyyata ilk dəfə ingilis iqtisadçısı Kantilyon gətirib.
Sahibkarların hüquqlarına aiddir:

• 
  Müstəqil surətdə istənilən müəssisə yaratmaq;
  
• 
  Xammal göndərənləri axtarıb tapmaq;
  
• 
  Hazır məhsulun qiymətini müəyyənləşdirmək;
  
• 
  Müəssisəyə işçilər götürmək, onları işdən azad etmək;
  
• 
  Hazır məhsulun qiymətini müəyyənləşdirmək;
  
• 
  əldə edilmiş mənfəət üzərində sərəncam vermək və s.
  

Sahibkarın vəzifələrinə aiddir:

• 
  qanunvericiliklə müəyyən edilmiş vergiləri ödəmək;
  
• 
  İşə qəbul etdiyi işçilərlə müqavilə bağlamaq;
  
• 
  İstehsal etdiyi məhsulu markalaşdırmaq;
  
• 
  Antiinhisar qanunvericiliyinə riayət etmək;
  
• 
  Haqsız rəqabət metodlarına yol verməmək;
  
• 
  Dövlət orqanlarına fəaliyyətləri haqqında vaxtaşırı hesabatlar vermək və s.
  

12. 
    Təkrar istehsalın əsas tipləri.
    

Təkrar istehsalın 3 əsas tipi mövcuddur:

1. 
   Sadə təkrar istehsal;
   
2. 
   Geniş təkrar istehsal;
   
3. 
   Tənəzzüllü təkrar istehsal.
   

Sadə təkrar istehsal zamanı istehsalın həcmi əvvəlki həcmdə təkrarlanır. Geniş təkrar istehsal zamanı istehsalın həcmi artan həcmdə, tənəzzüllü təkrar istehsal zamanı isə istehsalın həcmi azalan həcmdə təkrarlanır. Tənəzzüllü təkrar istehsal bir qayda olaraq böhranlar, müharibələr və təbii fəlakətlər dövründə baş verir.
Geniş təkrar istehsal və ya iqtisadi artım intensiv və ekstensiv amillər hesabına baş verir. Ekstensiv amil əlavə iqtisadi resursların istehsal prosesinə cəlb olunmasıdır. Bu iqtisadi artımın kəmiyyət amili də adlanır. İntensiv amillərdən istifadə zamanı isə iqtisadi artım istehsal amillərindən istifadənin keyfiyyət göstəricilərinin yaxşılaşdırılması, yəni əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi hesabına baş verir.

13.