"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"
Caree management options in businesses in Azerbaijan
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 208
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 209
- Application of the Balanced Scorecard in the management of human resources, I. Materials of the international social sciences’
- Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi: İşyerinde Öğrenme Boyutu
- İnsan Kaynakları Yönetimi
- Açar sözlər
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 210
- Mənbə: * - Bərxudarov M., N. Məmmədov İqtisadi təhlükəsizlik, Bakı, ADİU, 2006, s.82
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 211
|
Caree management options in businesses in Azerbaijan Career management simply to say is making appropriate planning to the people’s work lives. “Planning work life” is a part of a individual’s life. Setting deadlines to reach the defined targets is very important in this stage. (Findikchi, 2002:343). Shortly, career management is both planning and practicing of people’s work life. (Aytach, 2005: 3). Career should be understood as a vertical progress. Individual improving knowledge and skills can step on career stage (http://www. 5mworld.com). The most suitable approach to career is to accept its un-limitedness. There are certain cases of position changes in some companies and even in professions. According to statistics the average time for workers to stay in the same company is five years (Chetin, 1999: 334). Biological age of the staff needs to change depending on the age and stage of career development. As a result, managers should better understand the changes in requirements of each stage of the development process and career development of staff. (Cetin, 1999: 334). Career management play a key role in keeping to hold the qualified labor force, increasing organizational commitment and motivation, having career maps and achieving effective results making a positive contribution to the performance of many other organizations. In order to get effective results from career management the career management practices should be based on strong principles and workers should have a strong belief to these principles. Based on these realities and a summary of the literature discussed in the second section we can identify the most important issues related to the career management as follows: (1) Convincing employees of having fair career management; (2) Increase awareness of career promotion criteria at each cut; (3) Ensuring integration of individual’s career plans and organizational plans; (4) The relationship level between organizational commitment and employee career. In order to evaluate the career management practices in businesses in Azerbaijan the above issues identified and the questionnaire was prepared and applied. First of all, participants were asked whether the career management system exists or not. The results are as follows:
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 208 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Table 1: Career Management system in businesses in Azerbaijan Do you have a career management system in your business ? f % Yes
68 58.6
No 34
29.3 I don’t know 14 12.1
Total 116
100.0
As can be seen from the results in Table 1, there is a career management system in more than 50% of the enterprises in Azerbaijan. In the next assessments concerning career management according to Likert scale, 5 questions were asked on whether fair career management exists or not. Table 2: Career management practices in business in Azerbaijan
Avr. St. S. (1) Career promotion criteria known by everyone 2.95 1.20 (2) Advices on career plans of employees in your business should be taken into account 3.00 1.36 (3) Being supported in career increases loyalty to organization 4.22 .94 (4) The employee's career promotion takes place according to the performance in your business 2.61 1.16 (5) The employee's career promotion takes place according to the gained experience in your business 2.77 1.16
One of the most important issues related to career management is whether career promotion criteria is known by everyone. This question has emerged as the average 2.95. The level of this value’s being also lower proves the fact that career promotion criteria are not known by employees in businesses in Azerbaijan. The level of average point of the statement whether the company supports employees’ career plans was also low. This result shows that employee career-related plans are not supported. In order to define what kind of relationship between career management and organizational commitment of employees, a question asked about whether career support increases the organizational commitment or not. The average value was 4.22 in a high level. This result has shown that the organizational commitments can be increased if employees were supported in career in business in Azerbaijan. The average for the question on whether the career promotion based on employees’ performance was low, 2.61. The results once more shows the fact that employee are not aware of career promotion criteria. To the question about promotion in your business career carried out in accordance with the experience of employees the average for responses was low of 2.77. This result again shows that the employees did not have concrete information about career promotion criteria. When we examine the table fair career management in enterprises in Azerbaijan is seen that the total average was 3:01 on the lower level. This shows that HR managers are hesitant about justice career management. When we look at the results on the career management more than 50% of businesses reported that they have a career management system functioning. But the average level for the questions whether the career promotion criteria is known by everyone, were employees’ suggestions taken into account, whether the care promotion based on employees’ performance and whether the career promotion takes place according to the gained experience marked as low. What this means is that career management practices have shortcomings in many aspects.
Career should be understood as a vertical progress. Individual improving knowledge and skills can step on career stage (http://www. 5mworld.com). The most suitable approach to career is to accept its un-limitedness. There are certain cases of position changes in some companies and even in professions. According to statistics the average time for workers to stay in the same company is five years (Chetin, 1999: 334). Biological age of the staff needs to change depending on the age and stage of career development. As a result, managers should better understand the changes in requirements of
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 209 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan each stage of the development process and career development of staff. (Cetin, 1999: 334). Career development policies implemented by enterprises, mainly from the two sub-concepts of career development including career planning and career management functions. Some organizations in Azerbaijan focused their career development efforts only on leadership team. However, including people who are not in leadership team to the career development programs will give better results. These employees are also having development needs and promotion needs. This is necessary for the success of every organization. For this reason, career development is important in terms of either organization or individual. When we examine the cultural factors that affect career management practices of HRM managers in Azerbaijan, it can be seen that no long-term career practices has been implemented. This result once more shows that HRM managers operate uncertainly as was proven for the human resources management practices. When we look at the results on the career management more than 50% of businesses reported that they have a career management system functioning. But the average level for the questions whether the career promotion criteria is known by everyone, were employees’ suggestions taken into account, whether the care promotion based on employees’ performance and whether the career promotion takes place according to the gained experience marked as low. What this means is that career management practices have shortcomings in many aspects that it negatively impact on the competitiveness of enterprises operating in Azerbaijan. LİTERATURES AHMADOV, F (2007), Team/Group Basic Assesment of Performance, Mateirals of the conference of Management and Organisation, 16-18 May, Istanbul Culture University, Turkey, Antalya AHMADOV, F (2009), `Application of the Balanced Scorecard in the management of human resources, I. Materials of the international social sciences’ conference in Balkans, 10–16 May, Prishtina University, Kosova, Prishtina, 2009 AYTAÇ S. Kariyer Planlaması, http://iktisat.uludag.edu.tr/dergi/1/aytac/serpil.html (11.04.10). BAYRAKTAROĞLU S. (2001), Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi: İşyerinde Öğrenme Boyutu, 9. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler, İ.Ü. İşletme Fakültesi Araştırma ve Yardım Vakfı Yayınları, İstanbul. BARUTCUGİL İ. (2004); Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, Kariyer yayınları, İstanbul. ÇETİN C. (1999), İnsan Kaynaklarının Eğitimi ve Geliştirilmesi, BETA Yay: No938, İstanbul. FINDIKÇIİ. (2002), İnsan Kaynakları Yönetimi, Alfa Basım Yayın Dağıtım, İstanbul.
BİZNESDƏ İQTİSADİ TƏHLÜKƏSİZLİYİN MEYARLARI VƏ GÖSTƏRİCİLƏR SİSTEMİ Bağırzadə Sevilxanım Seyfəddin Bakı Mühəndislik Universiteti Sevilgunes96@mail.ru XÜLASƏ İqtisadi təhlükəsizliyinin məzmununa mövcud yanaşmalar əsasında onun qiymətləndidilməsi ilə onun komponentlərin dəqiqləşdirilməsi arasında səbəb-nəticə əlaqəsinin olmaması aşkar edilmişdir. Hər bir müstəqil təsərrüfat subyekti üçün iqtisadi təhlükəsizlik kateqoriyasının mahiyyətinin qeyri müəyyənliyi onun təmin edilməsinə imkan vermir. Buna görədə müəssisənin iqtisadi təhlükəsizliyinin müəssisənin fəaliyyəti müstəqil, stabil, dayanıqlı və müntəzəm özünü təkmilləşdirilməsini və yenilənməsini təmin edən funksional tərkib elementlərin məcmusu kimi müəyyən edilməsi təklif edilir.
Based on existing approaches to the content of economic security, it has been found that there is no causal link between its valuation and the specification of its components. Uncertainty about the nature of the economic security category for each independent business entity does not allow it to be provided. Therefore, it is proposed that the enterprise's economic security should be defined as a set of functional components that ensure independent, stable, durable and regular self-improvement and renewal. Keywords: business, economy, security, method, integration, administration
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 210 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan Giriş Müasir qloballaşma şəraitində iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi aktuallığı rəqabət mübari- zəsinin güclənməsinə real təhlükənin olması, iqtisadi proseslərin qeyri stabiliyi, mənəvi cəhətdən köhnəlmiş və enerji tutmlu avadanlıqların və texnologiyanın tətbiqi, təsərrüfat subyektləri tərəfindən müqavilə öhdəliklərinin yerinəyetirilmə səviyyəsinin aşağı olması və s. ilə müəyyən olunur. İqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsində bir çox alətlərdən istifadə edilir. Bu alətlər çərçivəsində ümumilik- də perspektiv inkişaf istiqamətlərinin müəyyən edilməsində xüsusi rol oynayan, daxili inmanları və kənar mühitin yaratdığı təhlükələri nəzərə almağa imkan verən strateji marketinq birinci dərəcəli əhəmiyyətə malikdir. Xarici ölkələrin praktikasında bazar münasibətləri şəraitində idarəetmənin, o cümlədən iqtisadi təhlükəsizliyin idarə edilməsinin çoxsaylı metod və alətləri mövcuddur və tətbiq edilir. Tədqiqat mövzusu çərçivəsində müəssisənin iqtisadi təhlükəsizliyi dedikdə müəssisənin fəaliyyətinin həyata keçirilməsi prosesində nüəssisədaxili və müəssisədən kənar imkanlarının dinamik qiymətləndirilməsi başa düşülür. İqtisadi təhlükəsizlik üçün göstəricilərdən daha çox bu göstəricilərin hüdud qiymətləri vacibdir. Bu göstəricilərin hüdud qiymətləri elə bir kəmiyyətdir ki, onlardan kənarlaşmalar inkişafın və təkrar istehsalın normal gedişinin pozulmasına, iqtisadi təhlükəsizlik sahəsində neqativ və dağıdıcı meyllərin yaranmasına gətirib çıxarır. İqtisdi təhlükəsizliyə yalnız qiymətləri onlar üçün müəyyən edilmiş hüdud qiymətləri daxilində olan göstəricilər kompleksinin tapılması ilə nail olmaq mümkündür. İqtisadi təhlükəsizliyə, o cümlədən ölkəmizin iqtisadi təlükəsizliyinə təsir edən amilləri iki qru- pa: 1) təbii və 2) hökumətin yürütdiyi siayasət amillərinə bölünür. Birinci qrup amillərə a) ölkənin malik olduğu təbii ehtiyatlar, b) ölkənin yerləşdiyi coğrafi mövqe və c) ölkənin əmək ehtiyatları, ikinci qrup amillərə isə a) ölkənin iqtisadi quruluşu, b) idarəçilik metodları, c) iqtisadi qanunvericilik aktları, d) zəruri iqtisadi biliklər, e) ölkənin beynəlxalq əmək bölgüsündə yeri və ə) inteqrasiya aid edilir [1, s. 130]. Hər bir ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin göstəriciləri və onların kəmiyyəti həmin ölkənin hökuməti tərəfindən müəyyən olunur. Ölkəmizin iqtisadi təhlükəsizliyi göstəriciləri, onların həddləri və faktiki qiymətləri aşağıdakı cədvəldə verilmişdir (cədvəl 1.).
Əsas kapitala investisiya (ÜDM-ə görə %-lə) 25 37
Müdafiə xərcləri (ÜDM-ə görə %-lə) 3 8,4 Elmə və təhsilə çəkilən xərclərin xüsusi çəkisi (ÜDM-ə görə %-lə) 1,5
3,4 Pul gəlirləri yaşayış minimumundan aşağı olan əhalinin xüsusi çəkisi (bütün əhaliyə görə %-lə) 7 6,6 10% ən yuxarı və 10% ən təminatlı olan əhalinin gəlirlərinin nisbəti 8 dəfə
2,1 dəfə İşsizliyin səviyyəsi (iqtisadi aktiv əhaliyə görə %-lə) 5-8 4,9
Maneterlaşmanının səviyyəsi (ilin sonuna M2 göstəricisinin ÜDM-a görə çəkisi, %-lə) 5 32,1 Xarici borclar (ÜDM-ə görə %-lə) 30
19,8 Infilyasiya səviyyəsi ( %-lə) 2,5 4
30 12,7
Dövlət borclarının ödənilməsi üçün xərclərin ümumi çəkisi (dövlət büdcəsinin xərclərinin ümumi həcminə görə %-lə) 20 3,7
Dövlət büdcəsinin kəsiri (ÜDM-ə görə %-lə) 3 4,8 Mənbə: * - Bərxudarov M., N. Məmmədov İqtisadi təhlükəsizlik, Bakı, ADİU, 2006, s.82 ** - müxtəlif mənbələrdən əldə edilmiş məlumatlar əsasında müəllif tərəfindən hesablanmışdır
Cədvəl 1-də verilmiş məlumatlardan göründüyü kimi, müdafiə xərcləri, infilyasiya xərcləri və dövlət büdcəsinin kəsiri istisna olmaqla iqtisadi təhlükəsizliyin digər göstəricilərinin səviyyəsi ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyi üçün heç bir təhlükə yaratmır. Müdafiə xərclərinin və infilyasiyanın səviyəsinin yol verilən həddən yüksək olmasını isə müvafiq olaraq ölkəmizin Ermənistanla müharibə vəziyyətində olması və dolların kursnun artması ilə izah edilir. İqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsinin strateji məqsədi mövcudolma, inkişaf, stabillik, daxili və xarici təhlükələrin mənfi təsirinə qarşı duruma tab gətirə bilmək üçün zəruri olan şəraitin yaradılmasıdır. İqtisadi təhlükəsizliyin strateji məqsədi onun təmin edilməsi üzrə vəzifə və tədbirlər kompleksinə uyğun olaraq konkretləşdirilir. İqtisadi təhlükəsizliyin vəzifələrini iki səviyyəyə: 1) THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 211 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan makroiqtisadi və 2) mikroiqtisadi vəzifələr ayırmaq olar. Makroiqtisadi səviyyənin əsas vəzifələrinə a) məcmu tələbin artırılmasını, b) əlverişli investisiya mühitinin yaradılmasını, c) ixracın stimullaşdırıl- masını, d) hamı tərəfindən qəbul olunmuş prosedurlar çərçivəsində idxalın tənzimlənməsini və s. aid etmək olar. Dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sisteminin mikro səviyyəsi iqtisadi baxımdan effektli olan subyektlərin inkişafının dəstəklənməsinin və stimullaşdırılmasının vəzifələrinə, iqtisadi baxımdan effektli olmayan subyektlərin ləğv edilməsinə və yenidən təşkil olmasına, davranış normalarının tətbiq edilməsinə və s. uyğun olaraq müəyyən edilir. Rusiyalı alimi A. İ. Arxipovun fikirincə bunun üçün birincisi, “artım nöqtəsi”, yəni azad və rəqabətli bazarda real ödəmə qabiliyyətli tələbi tapa bilən müəssisə və təşkilatların aşkar edilməli, ikincisi, fəaliyyət göstərən müəssisə və təşkilatların təsərrüfatçılıq sistemində rol və yeri müəyyən edilməli, fəaliyyəti effektsiz olan müəssisə və təşkilatlar ləğv edilməli, dövlət müəssisələrinin idarə edilməsinin effektliliyi artırılmalı, üçüncüsü, dövlət ehtiyaclarının təmin edilməsi üçün zəruri olan məhsulları istehsal edən müəssisələr (yalnız hərbi sifarişləri yerinə yetirən və konversiyaya məruz qalmayan müdafiə kompleksi müəssisələrinin, nüvə itkilərinin emalı müəssisələrinin və s.), həmçinin nəzarət səhm paketi dövlətə məxsus olan təsərrüfat subyektləri müəyyən edilməli və beşincisi, dövlətin himayəsinə ehtiyacı olan müəssisələrin siyahısı müəyyən edilməlidir [2,133]. Qarşıya qoyulan vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün onların realizasiyasının iqtisadi təhlükənin qarşısını alan təşkilati-iqtisadi sistemi və hüquqi tədbirləri əhatə edin mexanizmi hazırlanmalıdır. A. İ. Arxipov və E. A. İvanov tərəfindən qlobal səviyyə üçün hazırlanmış formal struktura görə təsərrüfat subyektinin iqtisadi vəziyyətinin təhlükəsizyi bu mərhələlərə: 1 mərhələ. Təsərrüfat subyektinin vəziyyətinin hərtərəfli xülasəsi və qiymətləndirilməsi; 2 mərhələ. Faktiki nəticələrin planlaşdırlan göstəriciləri iə müqayisəsi; 3 mərhələ. Qərarların qəbulu mərhələlərinə uyğun realizə edildiyi halda təmin ediləcəkdir. Yuxarıda qeyd edilən proses mahiyətcə istənilən fəaliyyətə, məsələn, istehsal, iqtisadi, marketinq və s. fəaıiyyətə nəzarət sistemidir. Buna görə də iqtisadi təhlükəsizliyi təmin edən mexanizm özündə a) daxili və xarici təhlükənin aşkar edilməsinin və proqnozlaşdırılmasının vəziyyətinin obyektiv və hərtərəfli monitirinqini, b) sosial-iqtisadi götəricilərin mümkün yol verilə bilən hüdud qiymətlərinin müəyyən edilməsini (hüdud qiymətlərinə əməl edilməməsi qeyri stabilliyə gətirib çıxar və c) daxili və xarici təhlükələrin aşkar edilməsi və qarşısını alınması üzrə fəaliyyəti birləşdirir. Aşağıda bu elementlərin hər biri yığcam olaraq xarakterizə ediilir. Monitorinq iqtisdi təhlükəsizlik göstəricilərinin dinamikasının müşahidə olunmasının informasiya-analitik sistemidir. Hüdud qiymətlərinin yol verilən səviyyəsinin keçilməsi kompensasiya resurslarının yaradılmasının nəzərdə tutur. Bu resurslara gözlənilən ekstremal situasiyalarda istifadə edilə bilər. Burada resurslarlın, toxunulmaz ehtiyatların, istehsal və qeyri istehsal təyinatlı ehtiyatların və s. səviyyəsi ilə sosial-iqtisadi göstəricilər arasında əlaqə nəzərdə tutlur. İqtisadi təhlükəsizliyə daxili və xarici təhdidlərin aşkar edilməsi və qarşısının alınması üzrə əsas fəaliyyətə a) iqtisadi inkişafın faktiki və ya proqnozlaşdırılan qiymətlərinin iqtisadi təhlükəsizlik üçün müəyyən edilmiş hüdud qiymətlərindən kənarlaşmaların aşkar edilməsi və təhlükəli zonadan çıxma üzrə kompleks tədbirlərin hazırlanması; b) iqtisadi təhlükəsizliyi təmin edən tədbirlər və mexanizmləri (bu tədbirlər və mexanizmlər sosial-iqtisadi inkişafın proqnozları ilə eyni zamanda hazırlanır və sosial- iqtisadi inkişaf proqramlar çərçivəsində reallaşdırılır); c) iqtisadi təhlükəsizlik üçün təhlükənin yaranmasına yol verməmək və ya bu təhlükənin aradan qaldırılması məqsədi ilə hazırlanmış tədbirlərin realizasiyası üzrə işlərin təşkili (hazırlanmış tədbirlərin realizasiyası üzrə işlərin təşkilinin gedişində Təhlükəsizlik Xidməti iqtisadi təhlükəsizliyin təmin edilməsi üzrə büdcənin nəzərdən keçirir və zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi bölməsinin fəaliyyətini əlaqələndirir); d) iqtisadi təhlükəsizlik baxımından maliyyə və təsərrüfat məsələləri üzrə qəbul edilmiş qərarların ekspertizası aiddir. İqtisadi təhlükəsizliyə təhdidlərin aradan qaldırılması tədbirlərinin realizasiyası onların icra olunmasına nəzarət sisteminin yaradılmasını tələb edir. Qeyd etmək lazımdır ki, təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətinə direktiv, inzibati metodlarla müdaxilə edilməsi məhdudlaşdırıldığı çoxukladlı bazar iqtisadiyyatı şəraitində iqtisadiyyatın dövlət tərəfindən tənzimlənməsi, o cümlədən struktur dəyişikliklərinin və pul-maliyyə axınlarının məqsəd- yönlü tənzimlənməsinə zərurət yaranır. Hər bir ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi mexanizminin nəzəri və praktiki məsələlərinin hazırlanması həmin ölkənin milli konsepsiyasına əsaslanır.
|