65
IQTISODIY TUZUMNING ZARURLIGI
Iqtisodiy tizim – ma’lum bir jug‘rofiy hudud doirasidagi ishlab
chiqarish, daromad va iste’molga taalluqli qarorlarni qabul qilash va
amalga oshirish uchun foydalaniladigan mexanizmlar va institutlarning
yig‘indisi (qo‘shilmasi)dir.
Iqtisodiy tizim – iqtisodiy jihatdan o‘zini o‘rni va natijalarga
to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bevosita ta’sir qiluvchi hamma institutlar, tash-
kilotlar, qonun-qoidalar, an’analar, e’tiqodlar, pozitsiyalar baholar,
taqiqlar va sxemalarni o‘z ichiga oladi.
Iqtisodiy tizimlar ko‘p o‘lchovlidir. Ular
quyidagicha formulalashtiri-
lishi mumkin:
ES=F (A
1
, A
2
...An)
ES iqtisodiy tizim A
1
ning xususiyatlari
bilan belgilanadi, unda n ta
bunday xususiyatlar mavjud bu iqtisodiy tizim bittagina ta’rif (xarakteristi-
ka) terminlari bilangina belgilanishi mumkin emasligini bildiradi.
Biz Iqti-
sodiy tizimlarni differensiyalashda, ularning tiplarini
aniqlashda mezonlar
sifatida chiqadigan to‘rtta muhim xususiy (n=4) da to‘xtalamiz. Bular:
Qarorlar qabul qilish bo‘yicha tadbirlarni tahlil qilish;
Mulk huquqlari: nazorat va daromad;
Axborot bilan ta’minlash va muvofiqlashtirish mexanizmlari;
Maqsadlar qo‘yish va odamlarni harakat qilishga undovchi mexaniz-
mlar.
Iqtisodiy muammolarni hal qiluvchi turli mamlakatlarning iqtisodiy tiz-
imlari bir-birlaridan farq qiladilar, shuning uchun ularni bir nechta guruhga
bo‘lish mumkin:
Dostları ilə paylaş: 
