Iqtisodiyot nazariyasi

Davlat mulki — Mulk davlatga tegishli bo'lganda mulkka egalik qilish, foydalanish va uni tasarruf etish davlat ixtiyorida bo'ladi.

Davlat mulki asosan ikki yo'l bilan hosil bo'ladi:

1. Xususiy mol-mulkni milliylashtirib, davlat qo'liga olish;

2. Davlat mablag'lari hisobidan korxonalar qurish, davlatga qarashli korxona va tashkilotlarda investitsiyani amalga oshirish yo'li bilan.

O'zbekistonda Fuqarolik kodeksiga muvofiq davlat mulki Respublika mulkidan va ma'muriy-hududiy tuzilmalar mulkidan (munitsipal mulkidan) iboratdir. Yer-suv, yer osti boyliklari, havo bo'shlig'i, o'simlik va hayvonot dunyosi hamda boshqa tabiiy resurslar, respublika hokimiyati va boshqaruvi tuzilmalari mol-mulki, davlatga qarashli madaniy va taryusiy boyliklar, budjet mablag'lari, oltin zahirasi, valuta fondi va boshqa davlat fondlari respublika mulki hisoblanadi.

Ma'muriy-hududiy tuzilmalar mulkida (munitsipal mulk) davlat xokimiyati mahalliy organlari mol-mulki, mahalliy budjet mablag'lari, munitsipal uy-joy fondi va kommunal xo'jaligi korxonalari va boshqa mulkiy majmualar, xalh ta'limi, madaniyat, sog'liqni saqlash muassasalari kabilarning mol-mulki bo'ladi.

Bozor iqtisodiyotiga o'tayotgan mamlakatlarda iqtisodiyotni erkinlashtirish vazifasi davlat mulki monopoliyalash qisqartirishni taqozo qiladi. Chunki sog'lom bozor iqtisodiyoti davlat monopoliyasi bilan chiqishmaydi, monopoliya raqobatga to'sqinlik qiladi.

Mulkni davlat tasarrufidan chiqarish oqibatida iqtisodiyotda davlat mulkining ulushi kamayib u asosan jamoa mulkiga, ayrim hollarda fuqarolar mulkiga va xususiy mulkka aylanadi.