IŞARƏ ÜNİversitelerdeki muhasebe eğİTİMİNİN İŞletme beklentileriNİ karşilama

3.1. GENEL AÇIKLAMA

İşletmeler, sonsuz insan ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla üretim faktörlerini doğru bir biçimde bir araya getirerek, ekonomik mal ve hizmet üretmek veya pazarlamak için faaliyette bulunan kurumlardır. İşletmelerin amaçlarını ise kâr elde etmek, topluma hizmet ederek sosyal sorumluluk işlevini yerine getirmek, varlığını sürdürmek ve büyümek olarak sıralayabiliriz.
İşletmelerin yönetim, tedarik, üretim, pazarlama, finansman, muhasebe, insan kaynakları, halkla ilişkiler ve ar-ge gibi fonksiyonları vardır. Çeşitli faaliyetler de yapabilen işletmelerin bu faaliyetleri sonucunda varlıklarında ve kaynaklarında değişmeler meydana gelmektedir. Bu değişmelerin izlenmesi, kontrol edilmesi, ölçülmesi ve ekonomik faaliyetlerinin belirlenmesi görevini işletme fonksiyonlardan muhasebe fonksiyonu yerine yetirmektedir.
Globalleşmenin yanı sıra ekonomik şartlarda meydana gelen gelişmeler, hızla gelişen teknoloji, yasal düzenlemelerde meydana gelen değişiklikler, söz konusu bütün gelişmelere bağlı olarak, işletmelerin muhasebeden beklentileri de sürekli değişmektedir.
Üniversite ise, bilimsel özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip, yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan birimlerden oluşan öğretim kurumudur. Bahsi geçen işletme beklentilerine cevap verebilecek muhasebecileri yetiştiren ve muhasebe bilimine yön veren en önemli eğitim merkezidir.
Çalışmamızın bu kısmında, üniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin işletme beklentilerini karşılamasını inceleyen araştırmamızın sonuçları yer almaktadır.

3.2. LİTERATÜR TARAMASI

Çalışmanın bu bölümünde muhasebe eğitiminin işletme beklentilerini karşılaması konusunda yapılmış araştırmalarla ilgili bilgi verilmiştir.
Hacırüstemoğlu (1990) ve Erçek (1990) imalat sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin muhasebe eğitiminden beklentilerini incelemiştir. Her iki araştırmada yönetim muhasebesinin öneminin giderek arttığı ve imalat işletmelerinde ciddi gereksinim olduğu vurgulanmaktadır. Hacırüstemoğlu (1990), üniversite ve sanayi işbirliğinin artırılması, muhasebe eğitiminde staj programlarında düzenli yararlanılması ve imalat işletmelerinde muhasebe ve raporlama konularına ait uygulama vaka etüdü şeklinde eğitimlerin geliştirilmesi önerilerini gündeme taşımıştır.
Kaval (1990) bankaların üniversitelerde verilen muhasebe eğitiminden beklentileri konusunu araştırmıştır. Araştırma üniversitelerin eğitim-öğretim yapma ve araştırma yapma gibi temel iki fonksiyonunun olduğunu belirterek, bankaların beklentilerini de iki yönde değerlendirmiştir. Öncelikle bankaların muhasebe uygulamalarında görev alacak personele hangi muhasebe bilgilerinin öğretilmesi gerektiğini, daha sonra yapılan araştırma sonuçlarından bankaların yararlanabilmesi amacıyla alınacak hangi önlemlerin gerektiği açısından incelenmiştir. Banka çalışanları için mali tahlil, döviz yönetimi, menkul kıymet işlemleri, yönetim bilgi sistemleri, banka içi ve banka dışı bilgi raporlama ve diğer ilgili ihtisas bilgilerinin eğitim programlarında yer almasının önemi izah edilmiştir. Risklerin yüksek olduğu ve bilgisayar kullanımının kaçınılmaz olduğu bankalarda nitelikli muhasebe elemanlarının önemi ifade edilmiştir. Ayrıca, bankaların kendi personellerini muhasebe bilgi ve eğitimini büyük oranlarda kendi eğitim programları ile gidermeye çalıştığı ortaya çıkmıştır. Son olarak, lisansüstü programlarda bankaların muhasebe problemlerinin az gündeme geldiği ve bankalarında bu işbirliğinde yeterli gayret göstermediği belirtilmiştir.
Sigorta işletmelerinin muhasebe eğitiminde beklentilerini Daltaş (1990) ve Ilgaz (1990) incelemiştir. Ilgaz (1990) araştırmasında sigorta işletmelerinde çalışan personelin muhasebe bilgilerinin olmasının önemini anlatmıştır. Daha sonra, sigorta işletmelerinin çalışanlarına ait veriler analiz edilmiştir. 3397 sigorta çalışanının eğitim durumu incelenmiş ve % 45 lise, % 30 üniversite eğitimli çalışanların olduğu ortaya çıkarılmıştır. % 25 oranında çalışanların ise ortaokullardan mezun olduğu belirtilen çalışmada sigorta eğitiminin geliştirilmesi ve mali yeteneklerin geliştirilmesi konularına dikkat çekmiştir.
Muhasebe eğitiminden beklentileri sektörel bazda inceleyen bir diğer makalede turizm işletmelerinin muhasebe eğitiminden beklentileri konusu araştırılmıştır. Yıldırım ve Tek (1990), turizm işletmelerinin de sürekli gelişen ve yüksek rekabete dayalı piyasada muhasebe bilgilerinin karar verme aşamasında önemli olduğu belirtilmiştir. Maliyet ve fiyat belirlemede konaklama, yeme-içme, seyahat ve diğer turizm faaliyetleri önemli yer tutmaktadır. Muhasebe bilgi sistemi bu konuda turizm işletmeleri için hayati bilgiler üretmektedir. Çalışmada eğitim programlarında hizmet sektörünün özellikle turizm sektörünün gereksinimlerinin araştırılarak muhasebe eğitiminin amaca daha iyi hizmet etmesi gerektiği ifade edilmektedir. Ayrıca, genel muhasebe bilgilerinin yanı sıra turizm işletmelerinde yönetim, maliyet kontrolü, yatırım gereksinimlerini belirleme ve büyüme planları konusunda da eğitimlerin geliştirilmesi gerekli görülmektedir.
Arıkboğa (1990) inşaat projelerinde maliyet kontrolü ve muhasebe eğitiminden beklentileri araştırmıştır. Çalışmada inşaat sektöründe mühendislik kadar muhasebe bilgisinin de önemli olduğu belirtilmiş ve yeni “Maliyet mühendisliği” mesleğinin ortaya çıkmasından bahsedilmiştir. Bir diğer araştırmacı olan Şahin (1990) de, inşaat işletmelerinin muhasebe eğitiminden beklentileri konusunu ele almıştır. Sektörün genişliği ve farklı gereksinimleri olduğunu ifade etmiştir.
Çabuk (1990), dış ticaret işleri yapan işletmelerin muhasebe eğitiminden beklentilerini araştırmıştır. Söz konusu işletmeler için döviz işlemleri, ithalat ve ihracat rejimleri, ihracat ve yatırımların teşviki, dış ticarette kullanılan belgeler ve gümrük işleri konularında eğitim verilmesinin gerekli olduğu belirtilmiştir. Eğitim kurumlarında bu konuların kısmen öğretildiği belirtilen araştırmada işletmelerle eğitim veren kurumların işbirliğinin gerekliliği vurgulanmıştır.
Uçar, Kök ve Yılmaz (1997) iş dünyasının üniversitelerden beklediği muhasebe eğitimi konusunu araştırmışlardır. Kahramanmaraş`ta faaliyet gösteren 10 sanayi işletmesi, kendi bürosunda bağımsız çalışan 10 serbest muhasebeci mali müşavir olmak üzere 20 anket yapılmıştır. Araştırma sonuçlarında, üniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin yetersiz olduğu tespit edilmiştir. İş dünyası ve üniversitelerin işbirliği ve eğitim programlarında işletme beklentilerinin önemine dikkat çekilmiştir.
Fay ve Hardin (2000), muhasebe eğitiminden beklentilerin yeterli düzeyde karşılanması için muhasebe öğretim elemanlarının hangi özelliklere sahip olması konusunda araştırma yapmışlardır. Çalışmada öğretim elemanlarının konuya hakim olmaları, öğretme yetenekleri ve istekleri, muhasebe alanında pratik bilgileri, öğrencileri motive edebilme ve sınavların adil bir şekilde değerlendirerek muhasebe eğitiminden daha iyi sonuçlar alınabileceğini belirtmişler.
Çürük ve Doğan (2001) “Muhasebe eğitiminin işletmelerin taleplerini karşılama düzeyi: Türkiye örneği” isimli çalışma yapmıştır. Kapsamlı yapılmış araştırmada Türkiye genelinde 500 büyük işletmeye ve muhasebe eğitimi veren üniversitelerdeki ilgili öğretim üyelerine anket yapılmıştır. Çeşitli muhasebe alanlarında işletme beklentilerinin karşılandığı veya karşılanmadığı üniversitelerin olduğunu tespit eden araştırmada, üniversite ve işletme iş birliği ve ders içeriklerinin beklentilere göre düzenlenmesi gerektiği sonuçlarına varılmıştır.
Chonko ve diğerlerinin (2002) yaptığı araştırmada ise, 750 işletmeye ve üniversite öğrencilerine anket yapılmıştır. Söz konusu anket araştırması ile, muhasebe eğitiminden işletme beklentileri ve öğrencilerin eğitim durumuyla ilgili kapsamlı veriler toplayan araştırmacılar; eğitimin gelecek beklentilere hazır bulunulması ve yeni metotlarla verilen derslerin öğrencilere daha çekici gelmesi konularında bulgular tespit etmişlerdir.
Aydın (2007) “Muhasebe Eğitiminin İşletme Beklentilerini Karşılama Derecesinin Ölçülmesi ve Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartlarına Uygunluğunun Değerlendirilmesi” adlı yüksek lisans araştırması yapmıştır. Çalışma Kütahya, İstanbul, Ankara, Bursa, İzmir, Isparta, Çorum, Aydın, Ordu, Hatay, Rize, Tekirdağ, Osmaniye, Kırklareli, Denizli illerinde faaliyette bulunan 110 meslek mensubu çalışmanın katılımıyla yapılmış ve işletme beklentilerinin karşılandığı tespit edilmiştir.
Altın (2009) “Muhasebe Eğitiminin İşletme Beklentilerini Karşılama Düzeyinin Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi” isimli yüksek lisans çalışması yapmıştır. Araştırmada Aksaray ilinde bulunan 104 işletmeye anket yapılmıştır. Farklı muhasebe alanlarına göre işletme beklentileri ve algıları analiz edilen çalışmada genellikle beklentilerin karşılandığı sonucuna varılmıştır.
Başer (2010) “Meslek Yüksekokullarında Muhasebe Eğitimi ve İş Dünyasının Beklentilerine Göre Yapılandırılması” konusunda yüksek lisans çalışması yapmıştır. Araştırmada Ankara`da bulunan, KOBİ kenti OSTİM Sanayi Bölgesi`ndeki ve çevresindeki 650 işletme iştirak etmiş ve muhasebe eğitiminin geliştirilmesi için gerekli öneriler sunulmuştur.
İbiş ve Çelikdemir (2011), bankacılık sektörünün muhasebe eğitiminden beklentileri konusunda araştırma yapmışlardır. Çalışmada 32 bankanın muhasebeden sorumlu müdür yardımcılarına anket yapılmıştır. Sonuç olarak, teorik bilgilerle ilgili beklentilerin karşılandığı ve pratik eğitimin geliştirilmesi için üniversite ve bankaların iş birliği yapması gerektiği belirtilmiştir.
Delikanlı (2011) “Banka Dışı Kuruluşlarda Günlük Finansal Raporlama Faaliyetlerinin Kapsamı, Organizasyönel Yapısı ve Muhasebe Eğitiminden Beklentiler” isimli çalışma yapmıştır. Söz konusu kuruluşların kamuya hesap verme yükümlülüğü ve finansal raporlama uygulamalarının TMS/UMS ve TFRS/UFRS gerçekleştirmek zorunda olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle, üniversitelerde uluslararası standartları konu edinen seçmeli derslerin konulması beklentisi tespit edilmiştir.
Demir ve Yürekli (2011) “Yeni Nesil Üretim ve Hizmet Sektörünün Muhasebe Eğitiminden Beklentileri” isimli çalışma yapmıştır. Araştırmada Denizli Yöresi`nde faaliyet gösteren 58 işletmeye anket yapılmıştır. Sonuç olarak, Türkiye`deki üniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin işletme beklentilerini karşılar düzeyde olmadığı tespit edilmiş ve öneriler verilmiştir.
Bal, Koçyiğit ve Öztürk (2011) “Konaklama Sektörünün Muhasebe Eğitiminden Beklentileri ve Ankara`daki 5 Yıldızlı Otellerde Uygulama” isimli çalışma yapmıştır. Ankara`da faaliyet gösteren 5 yıldızlı otelleri kapsayan araştırmada, üniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin yeterli olduğu tespit edilmiştir.
Acar (2011) “İnşaat Sektörü ve Muhasebe Bilgi Sistemi Bağlamında Muhasebe Meslek Mensuplarından ve Muhasebe Eğitiminden Beklentiler” isimli çalışma yapmıştır. Araştırma zamanı yapılan anket sonuçlarına göre, katılımcıların % 88`i muhasebe elemanlarının bir inşaat şantiyesinde kendisi ile bağlantılı tüm departmanlarda çalışmış olması ve tecrübe kazanmasını gerekli görmektedir.
Yıldız ve Durak (2011) “Üniversitelerde Verilen Muhasebe Eğitiminin Kırklareli Yöresi`nde Faaliyet Gösteren Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Beklentilerini Karşılama Düzeyinin İncelenmesi” isimli makale yayınlamıştır. Araştırmada Kırklareli Yöresi`nde faaliyet gösteren 50 işletmeden veriler analiz edilerek, Türkiye`de üniversitelerde verilen muhasebe eğitiminin, işletmelerin taleplerini tam olarak karşılar düzeyde olmadığına ilişkin bulgular elde edilmiştir.
Güney ve Dızman (2015), muhasebe meslek mensuplarının işletme beklentilerini karşılama düzeyi konusunda çalışma yapmışlardır. Çalışmada Erzincan ili sınırlarında faaliyet gösteren 61 işletmeye anket uygulanmış ve sonuçları incelenmiştir. Araştırma bulgularında, işletmelerin muhasebe eğitiminin belirli konuları bazında beklentilerinin karşılanma düzeyleri tespit edilmiştir.