Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti iqtisodiyot nazariyasi

 
Talab o‘zgarishi: 
a) boshqa teng shartlarda (taklif o‘zgarmaganda) talabning oshishi 
mahsulot narxi va miqdorining ko‘payishi samarasini keltirib chiqaradi; 
b) talab kamayishi narx pasayishi hamda mahsulot miqdorining 
kamayishida namoyon bo‘ladi. 
Shunday qilib, talab o‘zgarishi bilan muvozanatli narx va muvozanatli 
ishlab chiqarish hajmining o‘zgarishi o‘rtasida to‘g‘ri bog‘liqlik mavjud. 
Taklif o‘zgarishi: 
a) boshqa teng shartlarda (talab o‘zgarmaganda) taklifning oshishi 
narx pasayishi samarasini va mahsulot miqdorining ko‘payishi samarasini 
keltirib chiqaradi; 
b) taklif kamayganda esa narx oshishi hamda mahsulot miqdorining 
kamayishi kuzatiladi. 
Shunday qilib, taklif o‘zgarishi bilan muvozanatli narx o‘zgarishi 
o‘rtasida teskari bog‘liqlik mavjud bo‘lsada, muvozanatli ishlab chiqarish 
hajmining o‘zgarishi bilan to‘g‘ri bog‘liqlik qoladi (6-rasm). 

---

14 
 
6 - rasm. 
Talab va taklifning o‘zgarishi natijasida muvozanat 
o‘zgarishi 
Murakkab holatlar, ya’ni bir vaqtda talab va taklif qarama-qarshi yoki 
bir yo‘nalishda o‘zgarishining ham ehtimoli bor. Bunday holatlarda 
muvozanatli narx va muvozanatli ishlab chiqarish hajmining o‘rnatilishi 
yuqoridagi to‘rtta variantlarning kombinatsiyalaridan kelib chiqishi 
mumkin, alohidagi vaziyatda talab va taklif bir-birining ta’sirini 
neytrallashtirib, muvozanatli narxga hech qanday ta’sir ko‘rsatmaslik 
mumkin. 
Talab va taklif nazariyasining muhim amaliy ahamiyati shundan 
iboratki, ushbu nazariya bozor barcha turlarida joriy etiladi – mahsulot, 
resurslar, xalqaro valyuta bozorlarida. 
4. Talab va taklif elastikligi 
Xaridorning tovar narxlarining o‘zgarishiga sezgirlik darajasini 
aniqlashda talab elastikligi tushunchasidan foydalaniladi.
Talab qonuni bo‘yicha mahsulot narxining kamayishi talab 
miqdorining oshishiga olib keladi.