Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti iqtisodiyot nazariyasi

W = C + V + m
, 
bu yerda 
S
– sarflangan doimiy kapital (saflangan ishlab chiqarish vositalari); 
V
– sarflangan o‘zgaruvchan kapital (ishchilarning ish haqiga sarflar); 
m
– qo‘shimcha qiymat, mahsulot sotilgandan keyin foydaga aylanadi. 
Agar bozordagi narx tovar qiymatiga teng bo‘lsa, unda foyda 
yaratilgan qo‘shimcha qiymatga teng bo‘ladi. Agar bozordagi narx tovar 
qiymatidan oshiq bo‘lsa, unda foyda yaratilgan qo‘shimcha qiymatdan 
oshiq bo‘ladi. Agarda bozordagi narx tovar qiymatidan past darajada 
o‘rnatilgan bo‘lsa, unda tadbirkor yaratilgan qo‘shimcha qiymatga 
nisbatan kamroq foyda oladi.
Neoklassik nazariyaga ko‘ra foydaning bir nechta ta’riflari bor. Foyda 
– bu kelajakdagi risk va noaniqlik uchun haq, foyda – bu tadbirkorlik 
qobiliyatining haqi; foyda – bu ishlab chiqarish omili sifatida kapital uchun 
daromad; foyda – bu kelajakda kapitalni oshirish maqsadida hozirgi vaqtda 
tadbirkorning keragidan kamroq iste’mol qilgani uchun olgan mukofoti.
Foyda taqsimlovchi, rag‘batlantiruvchi va axborot berish vazifalarini 
bajaradi. Taqsimlovchi vazifa quyidagida namoyon bo‘ladi: kapital baland 
foyda normasiga ega bo‘lgan tarmoqlarga intiladi, shuningdek moddiy, 
mehnat va moliyaviy resurslarning ushbu sohalarga qayta taqsimlanishi 
yuz beradi. Rag‘batlantiruvchi vazifa shunda ifodalanadiki, tadbirkorlar 

---

36 
ko‘proq foyda olish maqsadida fan-texnika taraqqiyotining yangi 
yutuqlarini joriy qilish, mehnat unumdorligini oshirishga manfaatdorlar. 
Foyda tadbirkorlarga qaysi mahsulotni ko‘proq ishlab chiqarib, qaysi 
mahsulotni esa qisqartirish yoki umuman ishlab chiqarmaslik to‘g‘risida 
axborot beradi. Bu axborot berish vazifasining namoyoni. 
Foydani hisoblash uchun pul tushumini aniqlashimiz lozim.