Firmada tovar va xizmatlarni sotishdan olingan mablag‘lar uning pul tushumi yoki yalpi daromadi deyiladi. Yalpi daromad (
TR – total revenue ) quyidagicha aniqlanadi: ishlab
chiqarilgan mahsulot hajmi uning narxi ko‘paytmasiga teng:
TR = Q*P, Q – ishlab chiqarish hajmi, P – mahsulot narxi.
Bundan tashqari, o‘rtacha daromad va me’yoriy daromad
ko‘rsatkichlari mavjud. O‘rtacha daromad (
AR – average revenue) mahsulot bir birligiga to‘g‘ri keladigan daromad miqdorini ifodalaydi:
AR = TR / Q Me’yoriy daromad (
MR – marginal revenue) qo‘shimcha mahsulot
birligini sotish natijasida olingan qo‘shimcha daromad:
MR = ∆
TR / ∆
Q, ∆TR – umumiy daromad o‘zgarishi, ∆Q - mahsulot miqdorining
o‘zgarishi.
Pul tushumidan ishlab chiqarish resurslarni sotib olishga yo‘naltirilgan
mablag‘lar ayirilgandan keyin qolgan qismi –
foyda(π – profit) muhim
o‘rin tutadi.
π = TR – TC Buxgalter va iqtisodchilar foyda tushunchasiga ikki xil yondashashadi.
Buxgalterlik foyda sotilgan mahsulot uchun umumiy tushumdan
ishlab chiqarishning tashqi xarajatlari chiqarib tashlash yo‘li bilan
aniqlanadi.
Iqtisodiy foyda esa umumiy tushumdan barcha (ichki va
tashqi) xarajatlarni ayirib tashlash bilan aniqlanadi. Bunda ichki xarajatlar
har doim o‘z ichiga normal foydani ham oladi. Korxona umumiy pul
tushumi tarkibidagi umumiy va buxgalterlik xarajatlar hamda foydasining
farqlanishini quyidagi tasvir orqali tasavvur etish mumkin (18-rasm).
