Ekvivаlentlik hukmlаri «аgаr vа fаkаt аgаr undа» mаntiqiy boglovchi yordаmidа ikki oddiy hukmning uzаro boglаnishidаn xosil bo‘lаdi. Tаbiiy tildа ekvivаlentlik hukmi shаrtli hukm kurinishidа ifodаlаnаdi .Bundаy xolаtlаrdа shаrtli hukmning эkvivаlent hukm эkаnligini nаniklаsh zаrur bo‘lаdi. Аgаr shаrtli hukmning аsosi nаtijаdа qаyd etilgаn fikr uchun zаruriy vа yetаrli shаrt xisoblаnsа, undа bu hukm ekvivаlent hukm bo‘lаdi. Mаsаlаn: «Аgаr berilgаn butun son juft son bulsа, undа u ikkigа qoldiksiz bulinаdi » .
Ekvivаlent hukmning mаntiqiy boglovchisi (() simvoli, ya’ni (moddiy) ekvivаlentlik belgisi bilаn ifodаlаnаdi. Ekvivаlent hukmning chin bulish shаrtlаri quyidаgichа:
P
Q
p↔ q
Chin
Chin
Xаto
Xаto
Chin
Xаto
Chin
Xаto
Chin
Xаto
Xаto
Chin
Xulosa chiqarishning umumiy mantiqiy tavsifi. Xulosa chiqarishning tuzilish. Xulosa chiqarish turlari. Xulosa chiqarish deb bir va undan ortiq chin mulohazalardan ma’lum qoidalar yordamida yangi bilimlarni keltirib chiqarishdan iborat bo‘lgan tafakkur shakliga aytiladi.
Xulosa chiqarish jarayoni asoslar, xulosa va asoslardan xulosaga o‘tishdan tashkil topadi. To‘g‘ri xulosa chiqarish uchun, avvalam bor, asoslar chin mulohazalar bo‘lishi, o‘zaro mantiqiy aloqadorlik yuq.
Xulosa asoslari va xulosa ham o‘zaro mantiqan bog‘langan bo‘lishi shart. Bunday aloqadorlikning zarurligi xulosa chiqarish qoidalariga qayd qilingan bo‘ladi. Bu qoidalar buzilsa, to‘g‘ri xulosa chiqmaydi. Masalan "Talaba A-a’lochi" degan muloqazadan "Talaba A-odobli", deb xulosa chiqarib bo‘lmaydi.
Xulosa chiqarish xulosaning chinlik darajasiga ko‘ra, aniqrog‘i, xulosa chiqarish qoidalarining qat’iyligiga ko‘ra hamda xulosa asoslarining soniga va fikrning harakat yo‘nalishiga ko‘ra bir qancha turlarga bo‘linadi.
Mazkur klassifikatsiyada xulosa chikarishni fikrning Harakat yo‘nalishi bo‘yicha turlarga ajratish nisbatan mukammalroq bo‘lib, u xulosa chiqarishning boshqa turlari haqida ham ma’lumot berish imkonini yaratadi. Xususan, deduktiv xulosa chiqarish zaruriy xulosa chiqarish, induktiv xulosa chiqarish (to‘lik induksiyani hisobga olmaganda) va analogiya ehtimoliy xulosa chiqarish, deb olib qaralishi, bevosita xulosa chiqarish esa detuktiv xulosa chiqarishning bir turi sifatida o‘rganilishi mumkin.
Detuktiv xulosa chiqarish. Detuktiv xulosa chiqarishning muhim xususiyati unda umumiy bilimdan juz’iy bilimga o‘tishning mantiqan zaruriy Harakterga egaligidir. Uning turlaridan biri bevosita xulosa chikarishdir.
