Islomdan oldin Arabistonda ijtimoiy-siyosiy holat. Islom dinining vujudga kelishi. Islom dini ta’limoti

Islom dini ta’limoti. Islomning asosiy manbasi bo‘lmish Qur’oni karim VII asrda nozil bo‘lgan. Muhammad (a.s.) avvalgi payg‘ambarlar ishini davom ettirgan, ular dinini qayta tiklagan, qiyomat oldidan yuborilgan oxirgi payg‘ambar – Nabiy va Rasul deb tan olinadi.
Nabiy – arab tilidan tarjimasi “xabarchi”, “xabar yetkazuvchi” ma’nolarini beradi. Payg‘ambarlar orasida ularga Alloh tomonidan alohida kitob va shariat nozil qilinmagan va avvalgi payg‘ambarning kitob va shariatini insonlarga o‘rgatib, targ‘ib qilganlari nabiylar deb ataladi (Ismoil, Ishoq, Ya’qub, Zakariyo kabi).
Rasul – arab tilida elchi ma’nosini anglatadi. Alloh tomonidan alohida kitob va shariat berilgan payg‘ambarlar rasullar darajasiga erishgan hisoblanadi. Masalan, Ibrohim, Muso, Iso kabilar. Ibrohimga yuzta sahifa, Musoga Tavrot va Isoga Injil nomli kitoblar nozil qilingan bo‘lib, shu bilan birga o‘zlariga xos shariat ham berilgan. Muhammad (a.s.) ham kitob va shariat berilgan payg‘ambarlardan bo‘lib, unga Qur’oni karim nozil qilingan va unda maxsus shariat berilgan.
Musulmon bo‘lishning asosiy sharti imon keltirish hisoblanadi. “Imon” so‘zining lug‘aviy ma’nosi “ishonmoq”, “tasdiqlamoq bo‘lib”, istilohda esa “La ilaha illallohu Muhammadun rasululloh” (“Allohdan o‘zga iloh yo‘q va Muhammad uning payg‘ambari”) kalimasini til bilan aytib, dil bilan tasdiqlash demakdir. Imonning yetti sharti bor. Ular:

1. 
   Allohning borligi va birligiga imon keltirish, ya’ni Allohning Qur’oni karimda va Muhammad (a.s.) hadislarida bayon qilingan barcha ismlari va sifatlariga imon keltirish;
   
2. 
   Farishtalar – Allohning nurdan yaratgan, uning buyruqlarini so‘zsiz bajaruvchi, uning amridan tashqari chiqmaydigan xos bandalari deb ishonish;
   
3. 
   Ilohiy kitoblarga imon keltirish: Alloh taolo Muhammad (a.s.)ga Qur’onni yuborganidek, boshqa payg‘ambarlarga ham kitoblar yuborgan. Ulardan bizga ma’lum bo‘lganlari: Ibrohim (a.s.) “Sahifalari”, Muso payg‘ambarga berilgan “Tavrot”, Dovud payg‘ambarga berilgan “Zabur” va Iso payg‘ambarga berilgan “Injil” kitoblaridir;
   
4. 
   Payg‘ambarlar – Alloh taolo tomonidan insonlarga to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatish uchun yuborgan elchilari, deb imon keltirish. Barcha payg‘ambarlar bir-birlarining ishlarini davom ettirgan bir zanjirning bo‘g‘inlari hisoblanadilar. Qur’onda 25 payg‘ambarning nomlari zikr etilgan. Hadislarda payg‘ambarlarning umumiy soni 124 ming ekani bayon qilingan;
   
5. 
   Oxirat kuniga ishonish: dunyoning ibtidosi bo‘lgani kabi uning intihosi ham bor, bu dunyo – insonlar uchun sinov maydoni, bu dunyoda qilingan savob ishlar uchun mukofot, gunoh ishlar uchun jazo beriladigan oxirat hayoti mavjud deb ishonish;
   
6. 
   Taqdirga – insonga yetadigan yaxshilik va yomonlik Allohdan deb e’tiqod qilish;
   
7. 
   O‘lgandan keyin qayta tirilishga ishonish. Islom ta’limotiga ko‘ra, qiyomat kuni bo‘lganda barcha insonlar qabrlaridan turadilar va mahshargoh maydoniga yig‘iladilar. U yerda barcha odamlar dunyodagi amallariga qarab mukofot (jannat) yoki jazo (do‘zax)ga mahkum etiladilar.
   

Islom dinining besh asosiy rukni bor: 1. Imon, ya’ni shahodat (arabcha–guvohlik berish); 2. Namoz o‘qish; 3. Zakot (arabcha – poklash, o‘sish, ortib borish); 4. Ro‘za tutish; 5. Haj – qodir bo‘lgan kishi uchun umrida bir marta Makka shahridagi Ka’bani ziyorat qilish va ushbu ibodat o‘z ichiga oladigan arkonlarni ado etish.