Issiqlik elektr stansiyalarda
Yüklə 2,91 Mb.
|
Bu birikmalardan SaS03 va Mg(OH)2 suvda kameriydigan moddalar bo'lganligi sababli suv tozalash qurilmalarida suvdagi Sa‘ va Mg‘ kationlarining konsentratsiyasini kamavtirishda ulaming shu birikmalarini hosil qilib, cho'ktirish usulidan foydalaniladi. l ie Ba’zi kam eruvchan moddalaminng suvda erish holati haroratga bog'liq bo'lib, suvning harorati ko'tarilishi bilan ularning eruvchanligi oshib, eruvchanlik ko'paytmasi kamayadi. Kalsiy karbonat birikmasining eruvchanligining haroratga bog'liqligi. 14-jadva
Tabiiy suvlarda Sa2 va Mg2 kationlarinmg konsentratsiyasi har xil miqdorda ya’ni daryo va anhor suvlarida har litrida 5-10 mg-ekv.gacha, sho‘r ko‘l, dengiz va okean suvlarida esa 10-20 mg-ekv.gacha bo'ladi. Natriy va kaliy kationlari. Bu kationlaming har qanday anorganik birikmalari oddiy sharoitda suvda yaxshi eriydi va gidrolizga uchramaydi. Bu kationlar suvdagi anionlar bilan birikib, kam eruvchan birikmalar hosil qilmaydi. Ularning suvdagi birikmalari barqaror birikmalar bo'lib, konsentratsiyasi faqat suvning bug'lanishi natijasida o'zgarishi mumkin. Yer usti suvlarida hu kationlardan ko'proq uchraydigani Na4 kationidir, bu kation yuqori darajada minerallashgan ko'l, dengiz va okean suvlarida asosan NaCl ko'rinishida bo'ladi. Vodorod va gidroksid ionlari. Suvda asosan anorganik va organik kislotalar hamda ishqorlarning dissotsiatsiyalanishi natijasida hosil bo'ladi. HC1=H fCl NaOH=Na ЮН' HN 0 3= H + N 0 3 KOH=K +OH H2S 0 4=2H++ S 0 42'Ca(0H )2=Ca2++20H- CH3COOH = H+ +CH3COO Suv ham kuchsiz elektrolit modda bo'lganligi uchun oddiy sharoitda qisman ionlarga dissotsiatsiyalanadi. Bir molekula suvning dissotsiatsiyalanishi natijasida bitta N~ kationi va bitta ON' anioni hosil bo'lib, bu ionlaming 23 c haroratdagi umumiy 117
SN S On = 1 ,8 * 10 '14 yoki CH+= 10'7 ,SOn '= 10'7 Bu yerda CV - suvdagi N 4" ionlarining konsentratsiyasi, g- ion/1, Son - suvdagi O N'ionlarining konsentratsiyasi, g-ion/1. Suvdagi N+ va ON" ionlarining miqdori bir-biriga teng boMgan, ya’ni CH = Son = 10'7 holati betaraf holat deyiladi. Agar CH > So n bo‘lsa, suvning kislotalik xususiyati oshadi, aksincha C h < S o n " boMsa, suvning ishqoriylik xususiyati ortadi. Suv tarkibidagi vodorod ionlari konsentratsiyasi suvning reaksion faolligini ko‘rsatadi. Kimyo kursida suvdagi N 1 ionlarining haqiqiy konsentratsiyasi o‘miga Shu konsentratsiyaning teskari ishora bilan olingan logarifmi ko‘rsatilib, bu kattalik suvning vodorod ko‘rsatkichi deb ataladi va rN harflari bilan belgilanadi. -lg CH' =pH Masalan, CH" =10'5 bo‘lsa, rN=5, CHf =10'9 bo‘!sa, rN=9 boMadi va hokazo. Yuqorida aytilganlardan ravshanki, betaraf eritmada rN=7 ga teng. Kislotali eritmada rN<7, ya’ni eritma qanchalik utkir kislotali boMsa, rN shunchalik 7 dan kichik, buning aksincha, ishqoriy eritmada rN>7 boMib, eritmaning ishqoriyligi qancha yuqori boMsa, rNi Shunchalik 7 dan katta boMadi. 2 3 4 6 7 8 10 12 14 PH
SN 10u О'2 10 4 1 0 й 10*7 10'8 Ю '10 1 0 12 1 0 14 kislotali---------- betaraf - ishqoriy Bu nisbatlar quyidagi sxemada yaqqol ko‘rsatilgan: rNni oMchashning har xil usuli bor. Eritma reaksiyasini sifat jihatidan indikatorlar deb ataluvchi va rangi vodorod ionlari konsentratsiyasiga qarab o‘zgaradigan maxsus nofaollar u s (indikator) yordami bilan aniqlash mumkin. Eng ko‘p ishlatiladigan indikatorlar lakmus, fenoftalin va metiloranjdir. Bulaming kislotali, ishqoriy va betaraf eritinalarda qanday rangda bo'lishi 15-jadvalda ko‘rsatilgan. Turli indikatorlaming rang o‘zgarishi. Eritma reaksiyasi Indikator kislotali 3etaraf Ishqonv Lakmus qizil rang binafsha rang ko‘k rang jadva Fenoftalin rangsiz rangsiz to'qqizil rang Metilorani pushti rang to‘q sariq rang sanq rang Vodorod lonlarining konsentratsiyasi kimyoviy jarayonlarda sodir boMadigan o‘zgarishlarni belgilashda g‘oyat muhim ahamiyatga ega. Betaraf suvning rNi o‘zgarishi haroratga bog‘liq bo‘lib, harorat oshishi bilan rN qiymati kamayib boradi. Har xil haroratdagi suvning rN va ion ko‘paytmasi o'zgarishi.
Bu yerda К - suvning ion ko‘paytmasi, ya’ni bir litr suvdagi N va ON ionlarining miqdori, g ion/1 hisobida. Suvdagi eritmalarda rN qiymatini undagi kuchsiz kislota va kuchsiz asoslaming dissotsiatsiyalanish darajasi belgilaydi. Suvning rNi kamayishi bilan, ya’ni tarkibida N+ ionlarining miqdori oshishi bilan undagi kuchsiz kislotalar dissotsiatsiyalanish 119 darajasi kamayib, kuchsiz asoslarning dissotsiatsiyalanish darajasi oshadi. Tabiiy suvlarda rN 6 -8 oralig‘ida bo'lib, uning o'zgarishi suvdagi N S 0 3‘ va N2S 0 3ning o'zaro nisbatiga bog'liq bo'ladi. rN tabiiy suvlaming ifloslanishida hamda tarkibidagi moddalaming dissotsiyalanishida muhim rol o'ynaydi. Aiyuminiy va marganets. Bu elementlar chiqqindi suvlar qo'shilmagan tabiiy suvlarda juda kam miqdorda bo'ladi. Bu elementlaming tabiiy suvlar tarkibida ko'payishi asosan ishlab chiqarish korxonalari va metallurgiya zavodlaridan daryo hamda anhorlarga chiqindi suvlar qo'shilishi natijasida sodir bo'ladi. chunki bunday korxonalarda yig'ilgan chiqindi suvlar tarkibida doimo Al, Fe, Cu, Zn, Mg kabi elementlar ko'p bo'ladi. Temir. Tabiiy suvlarda temir birikmalari asosan kolloid yoki dag'al dispers holatda uchraydi. Ba’zan temir daryo va botqoq suvlaridahar xil birikmalar holatida ham uchraydi. Oqar suvlar tarkibida temir moddalari ko'payishiga ishlab chiqarish korxonalaridan chiqayotgan oqindi suvlaming daryo va anhorlarga qo'shilishi ham sabab bo'ladi. Tabiiy suvlami temir ionlari bilan boyitadigan tabatda ko'p uchraydigan birikma asosan Fe2(C 0 3)3 bo'lib, bu birikmaning eruvchanligi suv tarkibidagi S 0 2 gazi ta’sirida ortadi: Ре2 (С0з)з+ЗН20+ЗС 0 2=2Ре3++6НС0з'Shu sababli erosti va yer usti suvlarida temir elementining Fe(HC03)2, Fe(HC03)3 li suvda eruvchan birikmalari ko’p uchraydi. Kremniy.Tabiiy suvlarda kolloid, molekula hamda ion holatlarida bo'ladi. Kremniy birikmalaridan: kremniy oksidi (Si0 2), metakremniy H2Si0 3, Si0 2, H20 ), urtokremniy H4Si0 4 (Si0 2, 2H20 ), qo'sh metakremniy H2Si20 5 (2Si02, FI20 ) kabi birikmalari tabiiy suvlarda kolloid eritmalar holatida bo'ladi. Kremniy birikmalarining bunday holatda bo'lishiga sabab, ularning oddiy sharouda suvda kam eruvchanligidir. H2Si0 3ning suvda eruvchanligi quyidagi sabablarga: suv haroratiga. o'miga va suvdagi ba’zi kationlaming konsentratsiyasiga bog'liq bo'ladi. Suv haroratining oshishi kremniy birikmalarining emvchanligini 120 oshiradi. Masalan: bu birikmalarning 20 1 da suvdagi eruvchanligi har litrida 150 milligrammga teng bo‘lsa, 100* dagi eruvchanligi 500 milligrammga teng boMadi. H2Si0 3 kislotasi oddiy sharoitda qisman quyidagicha ionlarga ajraladi: Yüklə 2,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||