Issn №2078 6042 azərbaycan respublikasi кənd тəSƏRRÜfati naziRLİYİ аqrar elm məRKƏZİ

2001-2011-ci illərdə bitkiçilik və heyvandarlıq məhsulları

istehsalının müqayisəsi

№	Məhsulun adı	2001-ci ildə (min ton)	2011-ci ildə (min ton)	dəfə
1	Dənli və dənli paxlalı	2016,1	2458,4	1,2
2	Kartof	605,8	938,5	1,5
3	Tərəvəz	916,4	1214,8	1,3
4	Ərzaqlıq bostan	290,9	478,0	1,6
5	Meyvə-giləmeyvə	497,5	765,8	1,5
6	Şəkər çuğunduru	41,3	252,9	6,1
7	Üzüm	68,1	137,0	2,0
8	Çay	1,4	0,53	-2,6
9	Tütün	12,7	3,6	-3,5
10	Mal-qaranın sayı (min başla)	2097,9	2670,5	1,3
11	Qoyun və keçilərin sayı (min başla)	6558,9	8510,1	1,3
11	Ət (kəsilmiş çəkidə) min tonla	114,1	263,8	2,3
12	Süd (fiziki çəkidə) min tonla	1073,7	1622,3	1,5
13	Yumurta (mln. ədəd)	555,5	1008,1	1,8

Yuxarıdakı cədvəlin təhlili göstərir ki, kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında artım əldə edilməklə yanaşı onun quruluşunda da xeyli dəyişikliklər baş vermişdir. Belə ki, 2011-ci ildə 2001-ci illə müqayisədə çay istehsalı 2,6 dəfə, tütün istehsalı 3,5 dəfə azaldığı halda, ərzaqlıq bostan istehsalı 1,6 dəfə, kartof 1,5 dəfə, meyvə-giləmeyvə 1,5 dəfə, tərəvəz məhsulları 1,3 dəfə, dənli və dənli paxlalılar 1,49 dəfə, şəkər çuğunduru 6,1 dəfə, mal-qaranın baş sayı 1,3 dəfə, qoyun və keçilərin baş sayı 1,3 dəfə, ət (kəsilmiş çəkidə) 2,3 dəfə, süd 1,5 dəfə, yumurta 1,8 dəfə artmışdır. Bu sahibkarlığa şərait yaradılması, onlara istehsal və satışda sərbəstlik və dövlət tərəfindən dəstək verilməsi ilə əlaqədar olmuşdur.

İstehsalı artırmaq üçün ehtiyatlar hələ çoxdur. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən hazırlanan “Tarla bitkilərinin əkin sahəsi, məhsul yığımı və məhsuldarlığı” haqqında 2012-ci ilin 01 yanvar vəziyyətinə olan məlumatlarda göstərilir ki, dənli və dənli paxlalıların respublika üzrə orta məhsuldarlığı 25,4 sentner olmuşdur. Bu göstəricidən aşağı olan rayonların sayı 33 və bu rayonlar arasında orta məhsuldarlıq 19,8 sentner olmuş, yaranan fərq isə 5,6 sentnerdir. Həmin rayonların ümumi əkin sahəsi 455 min hektar təşkil edir, yaranan fərqi nəzərə alsaq məlum olur ki, məhsuldarlığın aşağı olması ilə əlaqədar 255,1 min ton məhsul az istehsal edilmişdir. Həmin rayonlarda istehsal intensiv yolla aparılsaydı, daxili istehsal hesabına ölkə əhalisinin təminatı daha da yaxşılaşardı.

Hər il bəzi məhsulların yığımı, daşınması, tədarükü, saxlanması, emala verilməsi və digər texnoloji proseslər zamanı itgiyə yol verilir ki, bu da həmin məhsullar üzrə ərzaq məhsullarının istehsalının artırılması ehtiyatları kimi qiymətləndirilə bilər. Bu itgilərin qarşısının alınması ərzaq təminatının yaxşılaşdırılmasında əsas istiqamətlərdən biri kimi nəzərə alınmalı, konkret tədbirlər müəyyənləşdirilməlidir.

Nazirlər Kabinetinin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunmuş iclaslarında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev bildirmişdir ki, aqrar sahənin qarşısında qoyulan vəzifə makroiqtisadi sabitliyin qorunmasına, dövlət proqramlarının icrasının sürətləndirilməsinə, özəl bölmənin inkişafına, rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalına və ixracının genişləndirilməsinə, daxili istehsal hesabına əhalinin zəruri kənd təsərrüfatı və emal məhsullarına tələbatının ödənilməsinə, əhalinin həyat səviyyəsinin daha da yaxşılaşdırılmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir.

Aparılan məqsədyönlü tədbirlər nəticəsində kənd təsərrüfatının inkişafı ölkə əhalisinin kartofa, tərəvəz və bostan məhsullarına və meyvəyə olan illik tələbatın daxili istehsal hesabına təmin olunmasına və onların ixrac imkanlarının genişləndirilməsinə şərait yaratmışdır.

Bununla yanaşı, qeyd olunanlara baxmayaraq hələlik, kənd təsərrüfatının bəzi sahələrində istehsal olunan məhsullar əhalinin tələbatını ödəmir, həmçinin emal sənayesinin artan tələbatını təmin etmək üçün kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı əhəmiyyətli dərəcədə artırılmalıdır. Bu məqsədlə “2008-2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nda 2015-ci il üçün hədəflər müəyyənləşdirilmiş və hədəflərə nail olunması üçün bir çox problemlərin həll edilməsi nəzərdə tutulmuşdur.

Ölkəmiz aqrar islahatların aparılmasından keçən dövr ərzində böyük uğurlar qazanmışdır. Təbii ki, transformasiya yönümlü islahatlar uzunmüddətli və çoxşaxəli proses olub, onun müxtəlif mərhələlərində bir sıra həlli vacib yeni problemlər və çətinliklər də meydana çıxır.