Issn 2223-1617 azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi

Açar sözlər: azotlu maddələr, balqabaq, qurğuşun, natrium xlorid, proteolitik fəallıq, stress.  
 
Torpaqların şoranlaşması və onun ağır metallarla (AM) çirklənməsi bütün dünyada xarici mühitin 
– ekologiyanın pozulmasında ən əsas faktor olub, bitkilərin də metabolizminə neqativ təsir göstərərək 
onların  böyümə  və  inkişafına,  nəticədə  məhsuldarlığın  aşağı  düşməsinə  səbəb  olur.  Bütün  dünyada 
olduğu kimi Azərbaycanda da şoranlaşma və AM-larla çirklənmə çox kəskin və həllinin tapılmasını 
gözləyən ekoloji problemdir.  
Kompleks halda bu stressorların (şoranlaşma və AM) tədqiqatın obyekti olan bu işdə isə NaCl və 
qurğuşunun  –  Pb  təsirinə  bitkilərin  müsbət  və  ya  mənfi  adaptasiyasının  öyrənilməsi  ekoloji 
fitofiziologiya üçün həm elmi, həm də praktiki cəhətdən çox əhəmiyyət kəsb edən bir məsələdir.  
Hazırda  Azərbaycanda  kompleks  halda  stressorların  –  qurğuşunun  (Pb)  şoran  şəraitdə  bitki 
orqanizmində  -  əsasən  azot  mübadiləsini  və  zülalların  dissimilyasiyasını  həyata  keçirən 
proteinazaların  fəallığına  və  bunun  bitkidə  dözümlülüyüynün  artmasına  necə  təsir  etməsi  məsələsi 
öyrənilməmişdir.  Ekoloji  fitofiziologiya  üçün  bu  məsələnin  tədqiqinin  həm  nəzəri,  həm  də  praktiki 
cəhətdən vacib olduğunu nəzərə alaraq Knopun su qida mühitində NaCl və Pb-un ayrılıqda və birgə 
tətbiqinin  təsir  müddətindən  asılı  olaraq  balqabaq  bitkisində  proteinazaların  fəallığında,  zülal-azot 
mübadiləsində  yaratdığı  dəyişkənliklərin  yeraltı  və  yerüstü  sistemlərin  hansında  daha  həlledici  rol 
oynayaraq bitkilərin adaptasiyasına şərait yaratdığını öyrənməyi qarşıya məqsəd qoyduq.