Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik

Mulohaza uchun
116

---

117
Ma’lumot uchun
Mahmud Qosh-
g‘ariyning ajoyib va 
bebaho merosi «Devonu lug‘o
-
tit-turk» asari ham aynan shu 
davrda (XI asr) yozilgan. Asar qo
-
raxoniylar davri tili morfologiyasi, 
fonetikasi, leksikasi, etimologiyasini 
o‘rganish da muhim manba hisobla
-
nadi. Mahmud Qoshg‘ariy asarining 
qimmatli tomonlaridan yana biri 
—
unda muallif chizgan dunyo xari
-
tasining mavjudligidir. Xarita doira 
shaklida va uning har tarafdan suv 
bilan o‘ralganidan dalolat beruvchi 
belgilar mavjud. Xaritada markazda 
Yettisuv, Sharqiy Turkiston hududi, 
uning to‘rt yo‘nalishida turli shahar
-
lar, mamlakatlar, dengizlar, ko‘llar, 
daryolar, tog‘lar joylashuvi berilgan.
O‘rganganimizdan xulosa chiqaramiz
1. Quyidagi taqdimotlardan birini tayyorlang:
— «Qoraxoniylar davrida me’morchilik»;
— «Mahmud Qoshg‘ariyning ijodida davrga oid ma’lumotlarning berilishi»;
— «Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» asari — jahondagi turkiy xalqlarning 
nodir durdonasi».
2. Qoraxoniylar davlatining tariximizda tutgan o‘rnini tahlil qiling hamda G‘az-
naviylar, Somoniylar, Safforiylar, Tohiriylar va boshqa davlatlar bilan taqqos-
lang.
Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» asari haqida
Bu kitobni tartib beruvchi Bolasog‘unda tug‘ilgan, sabr-qanoatli kishidir. Ammo 
bu kitobni Qoshg‘arda tugal qilib, Mashriq maliki Tavg‘achxon dargohiga keltiribdir. 
Malik uni yorlaqab, ulug‘lab, o‘z saroyida Xos Hojiblik lavozimini beribdi. Shuning
uchun Yusuf Ulug‘ Xos Hojib deb mashhur nomi tarqalibdi.

---

118
3 2 - 3 3 - m av z u l a r :
SALJUQIYLAR
Saljuqiylar turkiy o‘guz qavmi tarkibida dastlab hozirgi Janubiy 
Qozog‘iston hududiga to‘g‘ri keladigan yaylovlarda, Sirdaryoning o‘rta 
oqimidagi yerlarda ko‘chmanchi hayot kechirganlar. X asrda Saljuq 
ismli shaxs o‘zining fazilatlari, bilimdonligi, abjirligi va mardligi tufayli obro‘-e’tibor 
qozonib, bir qancha qabilalar sardori, katta harbiy kuch boshlig‘i darajasiga erishadi.