117
Ma’lumot uchun
Mahmud Qosh-
g‘ariyning
ajoyib va
bebaho merosi «Devonu lug‘o
-
tit-turk» asari ham aynan shu
davrda (XI asr) yozilgan. Asar qo
-
raxoniylar
davri tili morfologiyasi,
fonetikasi, leksikasi, etimologiyasini
o‘rganish da muhim manba hisobla
-
nadi. Mahmud Qoshg‘ariy asarining
qimmatli tomonlaridan yana biri
—
unda
muallif chizgan dunyo xari
-
tasining mavjudligidir. Xarita doira
shaklida va uning har tarafdan suv
bilan o‘ralganidan
dalolat beruvchi
belgilar mavjud. Xaritada markazda
Yettisuv, Sharqiy Turkiston hududi,
uning to‘rt yo‘nalishida turli shahar
-
lar, mamlakatlar,
dengizlar, ko‘llar,
daryolar, tog‘lar joylashuvi berilgan.
O‘rganganimizdan xulosa chiqaramiz
1. Quyidagi taqdimotlardan birini tayyorlang:
— «Qoraxoniylar davrida me’morchilik»;
— «Mahmud Qoshg‘ariyning ijodida davrga oid ma’lumotlarning berilishi»;
— «Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» asari — jahondagi
turkiy xalqlarning
nodir durdonasi».
2. Qoraxoniylar davlatining tariximizda tutgan o‘rnini tahlil qiling hamda G‘az-
naviylar, Somoniylar,
Safforiylar, Tohiriylar va boshqa davlatlar bilan taqqos-
lang.
Yusuf Xos Hojibning «Qutadg‘u bilig» asari haqida
Bu kitobni tartib beruvchi Bolasog‘unda tug‘ilgan, sabr-qanoatli kishidir. Ammo
bu kitobni Qoshg‘arda tugal qilib, Mashriq maliki Tavg‘achxon dargohiga keltiribdir.
Malik
uni yorlaqab, ulug‘lab, o‘z saroyida Xos Hojiblik lavozimini beribdi. Shuning
uchun Yusuf Ulug‘ Xos Hojib deb mashhur nomi tarqalibdi.
118
3 2 - 3 3 - m av z u l a r :
SALJUQIYLAR
Saljuqiylar turkiy o‘guz qavmi tarkibida
dastlab hozirgi Janubiy
Qozog‘iston hududiga to‘g‘ri keladigan yaylovlarda, Sirdaryoning o‘rta
oqimidagi yerlarda ko‘chmanchi hayot kechirganlar. X asrda Saljuq
ismli shaxs o‘zining fazilatlari, bilimdonligi, abjirligi va mardligi tufayli obro‘-e’tibor
qozonib, bir qancha qabilalar sardori, katta harbiy kuch boshlig‘i darajasiga erishadi.
Dostları ilə paylaş: 
