Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ma’lumot uchun
|
Ijodiy faoliyat
Mulohaza uchun «Podshohning bir haftada ikki kun zulm ko‘rganlarni qabul qilmasdan iloji yo‘q. U zulmkorni jazolamog‘i, insofga chaqirmog‘i, raiyat so‘zlarini o‘z qulog‘i bilan vositachisiz eshitmog‘i kerak. Arzchilar eng muhim so‘zlarini aytmoq- lari, (hukmdor esa) ular bo‘yicha hukm chiqarmog‘i lozim. Shunda mamlakatda podshoh ezilgan va adl istovchilarni haftada ikki kun qabul qilib, ularning so‘zini tinglar ekan, ovozasi tarqaydi. Zolimlar bundan cho‘chiydilar, qullarini kaltaklamaydilar». Saljuqiylar bosh vaziri Nizomulmulk, «Siyosatnoma» Davlat tepasida oliy hukmdor maqomida sal - juqiylar xonadoni namo - yandasi turgan. U Sulton (Sulton ul-a’zam) unvo- niga ega bo‘lgan. Uning nomidan xutba o‘qilib, tanga zarb etilgan. Mulk, yer-suv taqsimlash, mu - him davlat va boshqaruv mansablariga tayinlash ishlarini hamda ariza va shikoyatlarni sultonning o‘zi nazorat qilib turgan va moliyaviy kirim-chiqimlar - ning ham boshida turgan. Sulton mamlakatning obodonchiligi, qurilishlar, karvon yo‘llarining xavf - sizligini ta’minlash masa - lalarini ham shaxsan o‘zi kuzatgan. 121 121 121 Saljuqiylarning sopol plitkasi Sulton Sanjar maqbarasi Ma’lumot uchun Nizomulmulk Xalq orasida va tarixda Nizomulmulk (mulk – davlatning tartibotchisi) nomi bilan mashhur bo‘lgan saljuqiylarning mashhur vaziri Abu Ali Xasan ibn at-Tusiydir. Nizomulmulk Saljuqiy shohlar davrida ishni oddiy amaldorlikdan boshlab, vazir darajasiga erishgan va ko‘p yillar davomida davlatga xizmat qilgan. «Temur tuzuklari»da har qanday podshoh, xalq orzu qilgulik aql-zakovat, valine’mat sohiblari bo‘lmish vazirlar to‘g‘risida so‘z yuritilganda «Siyosatnoma» mu - allifi Nizomulmulkni alohida mehr-muhabbat bilan, har jihatdan namuna qilib ko‘rsatadi. Bunday «qilich va qalam sohibi» bo‘lmish vazirlarni e’zozlash ga, qadrlashga da’vat etiladi. Nizomulmulk tomonidan yozilgan «Siyo - satnoma» yoki «Siyar ulmuluk» (Podshohlar - ning turmush tarzi) nomli asar mazkur dav - lat boshqaruvining asosiy qoidalarini hamda huquqiy masalalarini o‘rganishda muhim manba hisoblanadi. Asar xuddi qissadan hissa, ya’ni hikoya va undan chiqarilishi lo - zim bo‘lgan xulosalar tarzida tuzilgan. Ma’lumot uchun 1. Bugun O‘zbekistonda dav- lat rahbariga fuqarolar murojaat qilishining qan- day ko‘rinishlari tashkil etilgan? 2. Saljuqiylar davri bilan bir vaqtda mavjud bo‘lgan Yevropa davlatlarida qi- rollar va fuqarolar qanday munosabatda edi? 3. Guruhlarga bo‘linib, ushbu davrdagi Markaziy Osiyo va Yevropada mavjud bo‘l- gan davlatlarni taqqos- lang. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|