Ix bob. Fuqarolarning shaxsiy huquq va erkinliklari i-§. S h a X siy huquq va erkinliklar tushunchasi

Mavzuni m ustahkam lash uchun savollar:
1. Fuqcironing sh a x siy huquqi nima?
2. Fuqaroning shaxsiy erkinligi deganda nima nazarda tutiladi?
3. Nima uchun shaxsiy huquq va erkinliklar ustuvor hisoblanadi?
4. Yashash huquqi nima?
5. Erkinlik va sh a x siy d a x lsizlik d eg a n d a nim a tushuniladi?
6. S h a x s qachon a yb d o r deb topiladi?
7. S h a x sn in g huquqi su d d a q a n d a y h im oyalan adi?
8. Turar jo y d a x ls iz lig i nima?
9. S o 'zla sh u v
, 
yo zish m a la r q a n d a y sir saq la n ad i?
10. S h a x s o'z huquq va erkinligini q a n d a y him oya qiladi?
11. Yashash jo yin i erkin tan lash huquqi nima?
158
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

12. F ikrlash, so'z, e ’tiqod erkinligi nima?
13. A xborot olish huquqi qan d ay ta ’m inlanadi?
14. Vijdon erkin lig i nima?
159
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X bob. 
Siyosiy huquqlar
l-§ . S iy o siy huquqlar tushunchasi
Siyosiy huquqlar fuqarolik bilan bog'liq bo'lib, u tegishli 
d av latn in g fuqarolariga davlat va jam iyat ishlarini boshqarish im­
koniyatini beradi. Siyosiy huquqlarga faqat m a m la k a t fuqarosi ega 
bo'lishi m um kin.
Siyosiy huquqlar orqali fuqarolar tegishli davlat organlarini 
tuzish, u la rn in g ishida ishtirok etish, davlat o rg an lari va mansab- 
dorlar faoliyatini n azo rat qilish, q onunlar yaratilishida ishtirok 
etish, siyosat va davlat faoliyati haqida o'z fikrlarini bildirish im- 
koniyatiga ega bo'ladi.
A g ar shaxsiy huquqlar insonning ajralmas huquqi bo'lib, undan 
inson fuqaroligidan q a t’i nazar foydalansa va davlat har qanday hol- 
larda ularni ta ’minlashga majbur bo'lsa, siyosiy huquqlar davlatning 
x arak terid an kelib chiqib, o'z fuqarolari uchungina o'rnatiladi. Davlat 
q an ch a lik d em o k ra tik bo'lsa, siyosiy huquqlar ko'proq bo'ladi va 
ulardan foydalanish kengroq bo'ladi. Aksincha, davlat nodemokratik 
bo'lsa, siyosiy huquqlar doirasi torroq bo'ladi va mavjud huquqlarni 
ham turli vositalar bilan cheklash hollari uchrab turadi.
Siyosiy h uquqlar e n g avvalo davlatni boshqarishda ishti­
rok etish, davlat faoliyatiga ta ’sir etish imkoniyatini yaratuvchi 
huquqlar bo'lgani uchun u larn in g miqdori, am alg a oshirish chora- 
tadbirlar doirasi qanday bo'lishini davlat belgilaydi.
Shaxsiy huquqlardan farq qilib, siyosiy huquqlarga asosan 
m a ’lum yoshga y etgan fuqarolar ega bo'ladi. Shuningdek, siyosiy 
huquqlardan foydalanishda ayrim hollarda c h eg a ralar o'rnatilishi 
m u m k in . M asalan , saylash huquqi 18 yosh qilib belgilangan bo'lsa, 
yana saylovlarda sud tomonidan m u om alag a layoqatsiz deb topilgan 
fuqarolar, shuningdek sud hukmi bilan ozodlikdan m a h ru m etish 
joylarida saqlanayotgan shaxslar saylanishi m u m k in em as va say- 
lovda qatnashm aydilar, degan qoida Konstitutsiyada (117-modda) 
ko'rsatilgan. Saylanish huquqidan foydalanish uchun ham m a’lum 
y o sh g a y etgan bo'lish kerak. M asalan , O 'zbekiston Respublikasi- 
da fuqarolar Oliy Majlis deputatligiga 25 yoshdan, Prezidentlikka
160
www.ziyouz.com kutubxonasi