J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Loyihalarni moliyalashtirishda
albatta 
yirik bank ishtirok etishi
lozim. Yuqori 
mavqe, investitsion loyihalar ekspertizasi bo‘yicha tajribali mutaxassislarga va etarlicha 
kredit mablag‘lariga ega bo‘lgan birinchi darajali tijorat banklariga loyihalarni kreditlash 
bo‘yicha arizalar ko‘p beriladi. Investitsion loyihani baholashda, kredit shartnomasini 
ishlab chiqishda va kreditni berishda tashkilotchi-bank komission foydaga (mukofotga) 
ega bo‘ladi.
1980-1990 yillar oralig‘ida bank-tashkilotchining qarzdorga bo‘lgan talablarini 
boshqa, ya’ni 
kreditni sekyuritizatsiyalash
usuli (berilgan kredit ta’minoti asosida 
qimmatli qog‘ozlarni chiqarish) orqali investorlar orasida joylashtirish yo‘li amaliyotda 
keng qo‘llanildi. Investitsion banklar yordamida trast-kompaniyalar investorlar orasida 
qimmatli qog‘ozlarni joylashtiradi. Qarzdordan qarzni so‘ndirish uchun tushgan 
mablag‘lar qimmatli qog‘ozlarni qayta sotib olish fondiga o‘tkaziladi. Investorlar 
6
Ўрта ва узоқ муддатли ролловер кредитлар LIBOR ставкаси ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда маълум бир даврий 
оралиқлар (1,3,6,12 ойлик) бўйича тақдим этилади. Банк-кредитор кредитнинг тўлиқ муддати давомида ёки 
лойиҳани амалга оширишнинг асосий босқичларида қатъий белгиланган маржа ёки мукофотни олади. Объектни 
инвестициялаш босқичида юқори, фойдаланишга топширилгандан кейинги даврда эса кичик маржа ўрнатилган 
бўлиши мумкин.

---

91 
muddati tugagan qimmatli qog‘ozlarni so‘ndirish uchun topshiradilar. Sekyuritizatsiyani 
amalga oshirish bo‘yicha nazoratni trast-kompaniya yuritadi.
Investitsion loyihalarni amalga oshirish uchun qimmatli qog‘ozlar emissiyasi orqali 
sanoat korxonalariga mablag‘larni jalb etishda 
investitsion banklar
 
asosiy rol o‘ynaydi. 
Investitsion bank emitent kompaniya rahbariyati bilan birgalikda jalb etilishi lozim 
bo‘lgan mablag‘lar summasini, qimmatli qog‘oz turini va emissiya tartibini, ularni 
joylashtirish muddati va usullarini aniqlaydi. Emitent kompaniya va investitsion bank 
o‘zaro anderrayting shartnomasi (underwriting agreement)ni tuzadi. Natijada, 
investitsion bank emitentdan qimmatli qog‘ozlarni sotib oladi va bozordagi diler yoki 
qimmatli qog‘ozlarni joylashtiruvchi agent sifatida ularni investorlarga sotadi.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda loyihalarni moliyalashtirish odatda davlat bilan 
tuziladigan kontsessiya shartnomalariga asoslanadi.