Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

texnikani ushbu sohaga kiritilishining ziga xos yllari, har xil xjaliklarrtasidagi 
moddiy-texnik darajasidagi farq shunda. Shuning uchun qishloq xjaligi har xil 
hududiy darajalari va bir-biriga bog’liq komponentlardan tashkil topgan kompleksni 
shakllantirgan. Bu komplekslami o’xshashligi byicha guruhlarga bo’lsa bo’ladi. 
Qishloq xjaligi turi - bu mustahkam agrar munosabatlardan tashkil topgan 
birikma, bularga tovar ixtisoslashuvi (yoki iste’mol xjaliklari yo^nalishlari, texnik 
ta’minlanganiik darajasi, ishlab chiqarish intensivligi va xjalikni yuritish tizimi 
(dehqonchilk va chorvachilik). Bitta tur yoki bir nechta tur birikmalari ustunligi, bu 
areallar qishloq xo’jaligi rayonlari nomini olgan. Bir nechta davlat olimlari, birinchi 
navbatda Rossiya, Germaniya, AQSH, Fransiya va Polsha, qishloq xo'jaligining 
turlari va rayonlarga blininshiga katta ahamiyat qaratilgan. Birxil davlatlar haqidagi 
asarlar ustunlik qilgan, ular haqida izlanishlar va dunyo qishloq xjaligi (E. Gan, 
D. Uetlisi va b.) 1364-1967 yy.da Xalqaro geografik ittifoq (E. Kostrovitskiy, Polsha) 
qishloq xjaligi turi byicha formula takilf qildi:
T=ABC D
Bu yerda A - ijtimoiy, B - ekspluatatsiyali texnik tashkilotlar, C - ishlab 
chiqaruvchi, D - tuzilmaviy ziga xoslik. Bizning mamlakatimizda Rakitnikov 
(1903-1994) tomonidan nazariya ishlab chiqilgan, qaysiki iqtisodiy-geografik 
sohaning tipologiya tamoyillarini ishlab chiqqan, z ichiga nafaqat ijtimoiy, balki 
qishloq xo’jalikning ishlab chiqarish shakllarini ham oiadi.
VBOB.
TRANSPORT: MEHNATINING GEOGRAFIKTAQSIMOTI KOMPONETl 
VAINTEGRATSIYA OMILI
llmiy-texnik taraqqiyot mehnatning geografik taqsimotiga va xususan, 
xaiqaro savdo xarakteriga jiddiy zgarishlar kiritadi, bu bilan tovar oqimlarida