paytida (eramizdan awalgi 500-449 yillar) Afina boshchiligida ular jipslashdi va g’alaba qozondi. Gretsiya Aleksandr Makedonskiy davriga kelib (eramizdan awalgi 335-323 yillar) haqiqiy monarxiya va markazlashgan saltanatga aylandi. U yunonlar yerlari chegarasini Misr va Hind vodiysigacha kengaytirdi va forslar poytaxtini butkul vayron qildi. Gretsiya mustamlakalari asosan eramizdan avvaigi VIII-VI asrlarda Gerkules ustunlari (Gibraltar)dan Port Evkinskiy (Qora dengizning sharqiy qirg’oqlarigacha chzilgan edi. Aleksandr Makedonskiy ular qatoriga yetmishtagacha Aleksandriya va Aleksandropolislarni qo’shdi, ular orasida hatto uning oti - Butsefal nomli shahar ham bor edi. Grek mustamlaka shaharlari geografik jihatdan qulay joylashgan blib, egalarini kp bor almashtirgan blsa-da, hamon yashab, rivojlanib kelmoqda, ulardagi arxitektura yodgorliklarida, ko’chalar nomlarida yunon sivilizatsiyasi izlari saqlanib qolgan. Fransiyadagi Marsel, Italiyadagi Neapol va Toronto, Sitsiliya orolidagi Sirakuza, Qrimdagi Evpatoriya, Feodosiya va Kerch (Pantikapeya), Misrdagi Iskandariya shular jumlasidan. Mustamlakalar nafaqat Yunonistonning arbiy istehkomi bo’lgan, ularzxjaliklarini rivojlantirib, metropoliyani oziq-ovqat va xom ashyo bilan ta’minlagan. Ko’p jihatdan yunon madaniyati bilan muloqotda blish va raqobat oqibatida rivojlangan Rim eramizdan avvalgi II ming yillikda Gretsiyani egallab, bu madaniyatni yo’q qilmadi, balki unga yangi kuch ato etib, uning yangi markaz - Konstantinopoldan mustaqil holda rivojlanishini ta’minladi. Afina shahri z ahamiyatini yo’qotgan bo’lsa-da, xizmatlari evaziga ozod shahar maqomini oldi. Rim imperiyasi Tibr vodiysi va 0’rta Italiyadagi (Latsio viloyati) o’zak asosida,