rtasidagi savdo vujudga kelgan mehnat taqsimotini aks ettirar va jahon tarixiga kirgan ko’plab karvon yo’llarini ochib berdi (Buyuk Ipak yo’li, Yantar yo’li, “varyaglardan greklarga tomon” yo’l). Ayni paytda uzoq masofali savdo nihoyatda murakkab, xavfli va kp bosqichli edi, vositachilar qlidan qoMiga o’tish bevosita muloqotni yqqa chiqarar edi. Mintaqaviy sivilizatsiyalarning har birida dunyo haqida egotsentristik tasawur hosil bo’lgan: markazda metropoliya joylashgan, uning atrofida - saitanatning qolgan qismlari va harbiylar bilan soliq yig’uchilar yetib boradigan joylar, atrofda - g’aroyib lkalar ular haqida vositachi savdogarlar malumot beradi. Qadimgi xaritalarning eng mukammallaridan biri - Klavdiy Ptolemey (yermizdan awalgi II asr) dunyo xaritasi aynan shunday tuzilgan. Unda ilk bor yerning sharsimon shakli aniq chizilgan. Markazda - ellinlar yerlari va ularning mustamlakalari. Xaritaning sharqiy chekkasida “xitoyliklar” yashaydigan yerlar belgilangan. Holbuki, xitoyliklar o’zlarini qadim davrlardan buyon “Chjun-go” - “markazdagi davlat” deya ataydi. Shuni ta’kidlash zarurki, qadimgi buyuk saltanatlar aholisi bizning zamonamizga maqbaralar va xarobalari bilan emas, kplab xalqlar, hatto butun dunyo sivilizvtsiyasining moddiy va ma’naviy boyliklariga xos amal qiluvchi qadriyatlari bilan yetib kelgan. Buyuk saltanatlardan bizga qoldirilgan meroslar hajmi birdek emas. Bu hol saltanatlar rivojlanishi tarixiga hamda ularning sobiq hududlarida keyinchalik qaror topgan kuchlar nisbatiga bog’liq blgan. www.ziyouz.com kutubxonasi
Saltanatlar tarixini shartli ravishda to’rtta davrga blish mumkin: 1) zakda,
