Жаxон географияси маърузалар

Mavzu: Gruziya Respublikasi. 
 
Gruziya MDH ning janubida, Kavkazning g’arbida joylashgan. Maydoni 69,7 
ming km
2 
. Qora dengiz sohilining sharq, Kura daryosining o’rta oqimini, Alazani 
vodiysini va Kolxida pasttekisligini o’z ichiga olgan.
Gruziya shimoldan Rossiyaning Krasnodar va Stovrapol o’lkalari, shuningdek, 
Karachevo – Cherkes respublikasi, Kabardino – Balkar respublikasi, Shimoliy 
Osetiya respublikasi, Checheniya respublikasi, Ingush respublikasi (poytaxti 
Machas), Dog’iston respublikasi bilan Katta Kavkaz tog’ tizmasi bilan 
chegaradosh. Sharqiy va janubi-sharqdan Ozarbayjon, janubdan Armaniston va 
Turkiya davlatlari bilan chegaradosh.Qora dengiz orqali Jaxon bozoriga chiqadi.
Guruziya hududi XIX-asr boshida Rossiya tomonidan bosib olingan. 1921 
yil 25 fevralda respublika sifatida shakllandi. 1991 yil mustaqillikni qo’lga
kiritgan (1922 yil ZSFSR va SSSR tarkibiga kirgan).
Ma’muriy hududiy tuzilishiga ko’ra ikkita respublika (Abhaziya va Adjariya), 63 
ta rayondan tashkil topgan. 1992 yil Gamsaxurda prezident bo’lgan va diktatoligi 
uchun qochib ketgan. 1992 yildan 2004 yil yanvargacha E. Shevarnadze prezident, 
2004 yil prezident istefo berdi va yangi prezident Saapashvili saylandi.
Guruziya Katta va Kichik Kavkaz tog’ tizmalari oralig’ida joylashgan. Tuproqlari 
unumdor, kolxida pasttekisligida subtropiklarning sariq va qizil tuproqlari va tog’ 
– o’rmon tuproqlari (sur va qo’rg’ir) tarqalgan. Iqlimi tekisliklarda sernam 
subtropik,, tog’larda balandlik mintaqalari. Guruziya xo’jaligida iqlim resurslari 
muhim o’rin tutadi. Tabiiy resurslardan toshko’mir, qo’ng’ir ko’mir, nef’t, 
merganes, marmar, polimetall, tuf uchraydi. Bular ichida marganes, marmar qazib 
olish muhim ahamiyatga ega.
Aholisi 5401000 kishi (1996 yil), 4,7 mln kishi (2003 yil). Aholi zichlgi 1km
2
ga 
76 kishi. Tug’ilish koeffisenti 9‰ li, o’lim 9‰ li. Bir ayolga 1,1 bola to’g’ri 
keladi. 15 yoshgacha bo’lganlar salmog’i 20%, 64 yoshdan yuqori bo’lganlar 
14%. O’rtacha umr 75-80 yosh. YAMD 2580 dollar (2001 yil).
Milioner shaharlari-Tibilisi (1283 ming kishi). Qolgan shaharlarining hech 
qaysisida aholi 250000 kishiga etmaydi. Aholisi ko’p millatli bo’lsada, asosiy 
qismini guruzinlar, abhazlar, adjarlar, osetinlar, turklar tashkil etadi. Aholisining 
ko’p millatligiga sabablar: Evropa va Osiyo orasidagi savdo yo’llari tugunida 
joylashganligi; istelochi urushlarning ko’p bo’lganligi (turklar, eroniylar, arabar, 
ruslar) va hakozo. Kelgindilarning aralashib ketgani.
Urbanizasiya darajasi 60% ga boradi. 
Og’ir sanoatida marganes va temir eritish muhim ahamiyatga ega. Gidroenergiya 
resurslariga boy, Armaniston va Ozarbayjonni qo’shib hisoblaganda ham 
gidroenergiya resursi ko’proq. Marganes rudasi chet ellarga ham sotiladi. 
Elektrovozlar (Tbilisi) va yuk avtomobillari (“Kolxida”, Kutaisi shahri) ishlab 
chiqarishga ixtisoslashgan tarmoqlardir. 

---

99 
Guruziya og’ir sanoati cho’yan, prokat vaquvurlar ishlab chiqaradi.
Kimyo sanoati koks chiqindisi va tabiiy gazni qayta ishlab, azotli o’g’itlar ishlab 
chiqaradi. 
Guruziyada agrosanoat majmuasi yaxshi rivojlangan, asosan choy, meva 
konservalari, vino, tamaki mahsulotlari ishlab chiqaradi. Choy sanoati MDH da 
ishlab chiqariladigan choyning 95% ni beradi. Guruziya – MDH dagi sitrus 
mevalar eksport qiluvchi asosiy mamlakat.
Qishloq xo’jaligi. Aholisining asosiy qismi Kolxida pasttekisligida subtropik 
dehqonchilik, bog’dorchilik va uzumchilik bilan shug’ullanadi. Asosiy subtropik 
ekinlar (choy va sitrus ekinlar) va uzum, tamaki, mevalar, xurmo, qand lavlagi, 
efir moyli o’simliklar etishtiradi. Bulardan tashqari lavr va tung daraxtlari ko’ 
o’sadi. Kolxida botqoqliklarida evkalipt va bambuk o’sadi (evkalipt – nasos 
daraxt). 
Guruziyaning sharqiy qismi qurg’oqchil bo’lganligi sababli bug’doy ekiladi va 
qo’ychilik rivojlangan. Alazaniy vodiysida uzumning eng yaxshi navlari 
etishtiriladi. Chorvachiligidagi etakchi tarmoqlardan biri ipakchilik. Ipakchilik 
mamlakatning 
g’arbiy 
qismida 
rivojlangan 
(Krosnov 
botanika 
bog’i, 
okeanologiya). 
Guruziyadagi iyrik sanoat markazlari – Tbilisi, Rustavi, Kutaisi, Botumi, Suxumi. 
Guruziya – MDH dagi turizm eng rivojlangan davlat hisoblanadi. Qora dengiz 
sohillarida bir qator kurort shaharlar mavjud: Botumi, Poti, Suxumi, Gaagra, 
Yangi Afon, Pitsunda. 
Botumi porti orqali nef’t quvurida keltirilgan Ozarbayjon nef’ti, Poti porti orqali 
marganes sotiladi. 
Eksporti: marganes, choy, sitrus, tamaki, vino, lavr bargi, meva – chevalar, oziq-
ovqat sanoati jihozlari, elektr energiyasi. 
Importi: po’lat, temir, g’alla, nef’t, gaz, paxta, avtomobillar pokrishkalari. 
Pul birligi – lari.