DIALOG – [gr. dialogos-sáwbet]- eki yamasa bir neshe adamnıń óz-ara sóylesiwi. Mısalı:
- Talap qalay?
- Áy, mazası joq.
- Jasıń neshede?
- on bes...on altıǵa qarap baratır ǵoy. (K.Sultanov).
DIZBEKLEWShI DÁNEKERLER- dizbeklewshi dánekerler gáptiń birgelikli aǵzaları menen dizbekli qospa gáptegi jay gáplerdi bir-biri menen teń túrde baylanıstıradı hám olardaǵı hár túrli mánilik qatnaslardı bildiredi. Dizbeklewshi dánekerler konteksttegi ańlatqan mánislik ózgesheliklerine qaray briktiriwshi dánekerler (hám, hámde, jáne, jáne de, taǵı, taǵı da, menen, (benen, penen) da/de, ta/te), qarsılas dánekerlerge (biraq, menen, al, sonda da, solay da, solay bolsa da, sóytse de, degen menen), awıspalı dánekrler (ya, yamasa,yaki, bolmasa, ya bolmasa, yaki bolmasa, ne, álle, meyli), gezekles dánekerlerge gá, gáhi, geyde, gáde, bazda, birese, birde, bir, ári) bolıp tórt toparǵa bóinedi.
DIZBEKLI QOSPA GÁP - qospa gáptiń quramındaǵı jay gáplerdiń bir-birine ǵárezsiz, óz-ara teń mánili baylanısqan túri. Dizbekli qospa gáptiń jay gápleri dizbeklewshi dánekerler hám dánekerlik xızmettegi sintaksislik janapaylar arqalı baylanısadı. Mısalı: Shayıqtıń bul gápi maǵan unamadı, biraq úndemedim. (T. Qayıpbergenov). Dizbekli qospa gápler baylanısıw ózgesheligi hám olardıń quramındaǵı jay gáplerdiń mánilik qatnaslarına qaray: biriktiriwshi, qarsılas, awıspalı, gezekles hám salıstırmalı dizbekli qospa gáp sıyaqlı semantikalıq túrlerge bólinedi. Dizbekli qospa gápler grammatikalıq qurallardıń baylanıstırıw ózgesheligine qaray ashıq dúzilisli hám jabıq dúzilisli qospa gáp bolıp ekige bólinedi.
DiFTONG – [gr. di- eki +phthongos -ses, dawıs]- qosarlı sesler: ya, ё, yu. Eki sestiń óz ara birigip, bir buwın jasawı: bunday dawıslılardıń biri tolıq, ekinshisi qısqa boladı. (ashıq diftong, tuyıq diftong).
DIFTONGOID-ekinshi bir sestiń elementi qosılıp aytılatuǵın diftongke jaqın dawıslı: ómir (w+ómir), erlik (y+erlik).
|
