Ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí “Tastıyıqlayman” Túrkiy tiller fakulteti dekanı B. Davletov 2021-jıl «MÁmleketlik tilde is júrgiziw»

ORFOGRAFIYa-[gr. orthos- durıs, dál +grapho -jazaman]-sózlerdi durıs jazıw qaǵıydalarınıń sisteması.
ORFOGRAFIYaLÍQ (İMLA) NORMA-orfografiyalıq norma joqarıda sóz etken fonetikalıq normanıń dawamı esaplanadı. Fonetikalıq norma tildegi sesler menen baylanıslı táreplerge ámel qılsa, orfografiyalıq normada tilde kópshilik tárepinen sanalı túrde qabıl etilgen, ózine tán imla qádelerine iye bolǵan norma túsiniledi. Tildegi dawıslı hám dawıssız sesler imlası, túbir hám qosımtalar, qospa, jup qısqarǵan sózler imlası, buwınǵa bóliw, bas háriplerdi jazıwda imla normalarına ámel qılınadı.
ORFOEPIYa- [gr. orthos- durıs, dál+epos-sóylew]-sózlerdi durıs, dál sóylew. Sózdi ádebiy tildiń nızamlarına sáykes aytıw qaǵıydaların belgileytuǵın til iliminiń bólimi.
ORFOEPIYaLÍQ NORMA-jazbada imla qádelerine ámel qılınsa awızeki sóylewde ádebiy tildiń orfoepiyalıq qádelerin saqlaw talap etiledi.

• 
  Ó -
  

ÓZLESTIRILGEN GÁP – sóylewshiniń óz sózi menen ózlestirilip aytıp berilgen basqa birewdiń gápi.

• 
  P –
  

PAUZA-[lat.pausasózlerdi aytqan waqıttaǵı dawıstıń úziliske túsiwi.
PÁT- sózdiń quramındaǵı buwınlardıń aytılıwı birgelikli bola bermeydi, kóp buwınnıń ishinde birewi basqalarına qaraǵanda ayqınıraq ajıratılıp, kóterińki aytıladı. Bunday qásiyetke ádette pát túsken buwın iye boladı, ol pátli buwın dep ataladı. Pát eki túrge bólinedi: dinamikalıq pát, tonikalıq yamasa muzıkalı pát (kvantativ pát dep ataladı).
POZICIYa-[lat. positio-jaylasqan ornı, orın].
PUNKTUACIYa-[lat.punctum-noqat]-irkilis belgilerin durıs qollanıw qaǵıydaların úyretetuǵın taraw. Punktuatsiya or­fografiya sıyaqlı durıs jazıwdıń, jazılǵandı durıs oqıp, durıs túsiniwdiń quralı. Punktuatsiyalıq qádeler tiykarǵı úsh printsipke negizlenedi: mánilik, grammatikalıq, intonatsiyalıq.